TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

No Place on Earth

Titel: No Place on Earth
Regisseur: Janet Tobias
Uitgebracht: 2012
Uitgever: Magnolia Pictures
Speelduur: 83 minuten
Verkrijgbaarheid: in Nederland en België nog niet op DVD uitgebracht of uitgezonden op tv.
Omschrijving:

344 dagen verbleven sommigen van hen ononderbroken in een grot, in bijna voortdurende duisternis en zonder elektrisch licht, thermokleding en andere middelen die de moderne speleoloog ter beschikking staan. Boven de grond was het niet veilig: zowel de Duitse bezetter als de Oekraïense politie joeg op hen. Toch moesten er bovengronds voedsel en andere voorraden gehaald worden om als groep te overleven. Dit alles bij elkaar maakt de prestatie van de familie Stermer en de andere onderduikers in de Grot van de Priester in het westen van Oekraïne haast onvoorstelbaar. Over hoe deze Joodse familie tijdens de Tweede Wereldoorlog in twee grotten de Holocaust overleefde gaat de Engelstalige documentaire "No Place on Earth".

Het acht personen tellende gezin Stermer woonde in Korolivka/Korolowka, een klein plattelandsplaatsje in West-Oekraïne. Toen in de herfst van 1942 de Duitse bezetter begon met het oppakken en vermoorden van de Joden uit de omgeving besloten de Stermers onder te duiken. Samen met achttien andere geloofsgenoten doken ze onder in Verteba, een toeristengrot die in de winter verlaten was. Nadat ze zich hier 150 dagen veilig hadden gewaand, werden ze verrast door een Duitse inval. Op opmerkelijke wijze wisten de meeste onderduikers echter te ontsnappen aan arrestatie. Ze moesten daarna echter wel op zoek naar een nieuwe onderduikplaats, die ze vonden in de Grot van de Priester, een grot die met een gangenstelsel van 124 kilometer lengte de op veertien na grootste ter wereld is.

"Een tijdcapsule", zo noemt de Amerikaanse speleoloog Chris Nicola de grot waar een groep van 38 Joden, waaronder de familie Stermer, hun toevlucht vond. In 1993, kort na de val van de Sovjet-Unie, bezocht hij voor het eerst de gipsgrot, die eigenlijk Ozerna heet, maar in de volksmond Grot van de Priester genoemd wordt omdat de ingang zich ooit bevond op de grond van een lokale priester. De Amerikaan was erg verbaasd om in het moeilijk toegankelijke ondergrondse labyrint onmiskenbare sporen van langdurige menselijke bewoning aan te treffen, zoals schoenen, knopen en een 70 kilo zware molensteen. Zijn gidsen konden hem niet meer vertellen dan dat hier tijdens de Tweede Wereldoorlog Joden ondergedoken hebben gezeten. Ook bij de plaatselijke bewoning was weinig meer bekend, zelfs niet of er overlevenden waren.

In "No Place on Earth" zien we hoe Chris Nicola na 1993 in de loop der jaren het bijzondere overlevingsverhaal van de familie Stermer en hun lotgenoten ontrafelde. Vooral het feit dat sommige van de onderduikers 344 dagen ononderbroken ondergronds geleefd hebben verwonderde hem zeer, omdat het officiële record in handen is van de Fransman Michel Siffre die het 205 dagen volhield in een grot in de Verenigde Staten. Dat het gewone mensen, waaronder een 75-jarige vrouw en een tweejarig jongetje, blijkbaar gelukt was dit record te verbreken was voor Nicola haast onvoorstelbaar. Het lukte hem om in Amerika en Canada meerdere leden van de familie Stermer op te sporen, die hem precies konden vertellen hoe het hen gelukt was om in de grotten te overleven en welke gevaren ze daarvoor hebben moeten trotseren.

Meest indrukwekkend in de documentaire zijn misschien wel de beelden van hoe Nicola in 2010 enkele overlevenden en hun (klein)kinderen meenam naar de grotten. De oudste van het gezelschap was toen 92 jaar oud. Het lukte hem en de andere Holocaustoverlevenden niet om af te dalen in de nauwe schacht die toegang geeft tot de Grot van de Priester. De emotie is op de beelden van hun gezicht te lezen. Hun bezoek aan Verteba, de eerste grot waar ze onderdak vonden, maakte veel goed. Trots paradeerden de kwieke ouderen door de grot die ze nog steeds op hun duimpje kennen. Het was als een reünie met een oude vriend.

Behalve beelden van dit bezoek en interviews met Nicola en de overlevenden bevat de documentaire door acteurs nagespeelde fragmenten van het leven van de onderduikers in de grotten. Hoewel dit zeker voor een jonger publiek aansprekend verfilmd is, ontstaat soms toch een wat melodramatische sfeer waar de beter geïnformeerde kijker vermoedelijk minder op zit te wachten. Die had meer gehad aan meer historische duiding bij het verhaal, bijvoorbeeld door een historicus. De verhalen van de overlevenden en speleoloog Nicola maken van "No Place on Earth" echter een fascinerende documentaire over een zowel spannend als ontzagwekkend overlevingsverhaal. Onder de titel "Kein Platz zum Leben" is de documentaire uitgezonden op de Duitse televisie en op DVD verkrijgbaar op de Duitse markt.

Beoordeling: (Goed)

Informatie

Artikel door:
Kevin Prenger
Geplaatst op:
25-01-2014
Laatst gewijzigd:
23-03-2014

Afbeeldingen

Afbeeldingen

Speleoloog Chris Nicola. Bron: Magnolia Pictures.

Afbeeldingen

De broers Sam en Saul Stermer buiten de Grot van de Priester, waar ze tijdens de oorlog ondergedoken zaten. Bron: Magnolia Pictures.

Afbeeldingen

Sam en Saul Stermer in Verteba, de eerste grot waar ze ondergedoken hebben gezeten. Bron: Magnolia Pictures.