Stel je eens voor dat je niet weet wie je bent, terwijl iedereen om je heen dat wel weet. Dat de mensen die jij vader en moeder noemt in het geheel niet je vader en moeder zijn en dat de kinderen met wie je in de klas zit dat wel weten, maar dit niet tegen je durven of mogen zeggen. De juf noemt je minachtend "Joodje" maar je doorziet niet de wereld die achter die belediging zit. Nog niet. Jij denkt dat je een gereformeerd jongetje bent in een doorsnee Fries gezin. Ja, je vader is streng en opvliegend, terwijl je moeder zacht en liefdevol is. Maar dat komt in andere gezinnen toch ook voor? Als de werkelijkheid langzaam indaalt en je stap voor stap je geschiedenis weet te ontrafelen wordt je leven compleet overhoopgegooid en moet je eigenlijk opnieuw beginnen. Zie hier het leven van Loekie Rienstra, die geen Friese jongen maar een Joodse Amsterdammer bleek te zijn.

Loekie, die eigenlijk Louis Godschalk heet, is een van de ongeveer duizend baby’s en peuters die tijdens de deportatie van de Amsterdamse Joden uit de Hollandsche Schouwburg aan de Plantage Middenlaan zijn gesmokkeld. In deze schouwburg wachtten de Joodse gezinnen op transport naar Westerbork. Louis was dus een van kinderen die met hulp kon ontsnappen en is via allerlei omzwervingen op het Friese platteland terechtgekomen. Herinneringen aan Amsterdam heeft hij niet en als de oorlog voorbij is wordt hij geadopteerd door het gezin Rienstra. In het dorp waar Loekie woont en naar school gaat, weet iedereen wie hij is en wat zijn achtergrond is. Maar er is niemand die het hem vertelt, zelfs zijn beste vriend niet. Pas op de mulo, als de leraar wiskunde de namenlijst doorneemt en denkt te worden bedot door Loekie en vervolgens roept dat hij Louis Godschalk moet zijn, wordt het Loek duidelijk dat er iets aan de hand is. Hoewel zijn vader eerst niets wil zeggen, wordt hem uiteindelijk verteld dat hij is geadopteerd, geen Fries is, maar geboren is in Amsterdam. Hij heet inderdaad Louis en zijn ouders zijn tijdens de oorlog in Sobibor vermoord.

Het opmerkelijke verhaal van Louis Godschalk is al eens opgetekend in de biografie ‘Wie ben ik’ van Koos Boorsma. Hanneke de Jong heeft de geschiedenis van Loekie als uitgangspunt genomen voor een voortreffelijk jeugdboek, getiteld ‘Wat het hele dorp wist’. In het verhaal van De Jong brengt Louis met zijn dochter en kleinzoon vanuit Israël een bezoek aan Friesland. Daar vertelt hij met horten en stoten het verhaal van zijn jeugd. Het kost hem moeite zijn aangrijpende verhaal te vertellen en hij kan dat alleen maar door dit te doen in de derde persoon. Zijn kleinzoon Lion filmt het verhaal voor een project op school. Zijn vragen en zijn geduld zorgen ervoor dat zijn grootvader het gehele verhaal vertelt, hoeveel moeite en pijn het hem ook kost.

"Waarover men niet kan spreken, moet men zwijgen" schreef de filosoof Wittgenstein eens. En dat lijkt voor Louis Godschalk lang zijn adagium te zijn geweest. Na te zijn getrouwd en twee kinderen te hebben gekregen en een succesvol ondernemer te zijn geworden besluit hij met zijn gezin naar Israël te emigreren. De aanleiding daartoe is met de kinderen nooit besproken, wat leidt tot spanning tussen Louis en zijn dochter, de moeder van Lion. Je voelt als lezer die spanning tussen de drie familieleden heel goed. Er zijn momenten dat ze elkaar met rust moeten laten, omdat anders een emotionele bom zal barsten.

De Jong bouwt haar verhaal zorgvuldig op naar de climax en laat zien hoe een jongetje dat zijn identiteit verloor en pas later weer terugkreeg getekend is voor het leven. Er is zoveel gebeurd en er zijn zoveel traumatische gebeurtenissen te noemen, dat het haast onmogelijk lijkt om die te uiten. Dat onvermogen van Louis om open over zijn jeugd te praten laat De Jong je zeer sterk voelen.