“Als straf hingen de SS’ers vier vrouwen op. Mijn leven hing toen aan een zijden draadje. Ook in mijn barak moest een slachtoffer aangewezen worden. Daarvoor pikten de SS’ers mijn vriendin uit. Ik moest toezien hoe zij opgehangen werd door de Duitse beulen.” Dit schrijft Holocaustoverlevende Helga Herzberg in “Door het oog van de naald”. De basis voor dit boek is meer dan zestig jaar geleden gelegd. Vlak na de oorlog heeft de schrijfster haar belevenissen namelijk al op papier gezet. Dit elf velletjes tellende manuscript gaf antwoord op vragen van mensen die vroegen of ze “die of die” tijdens haar kampperiode had gekend. Zestig jaar later is ze blij dat ze haar verhaal zolang heeft bewaard. Dit is voor haar de eerste maal dat ze openhartig over haar belevenissen heeft kunnen spreken.

Toen de Duitsers op 10 mei 1940 de Lage Landen binnenvielen, werden de Joden ook hier niet ongemoeid gelaten. Daarom dook het gezin Herzberg, woonachtig in Maastricht, al vroeg onder in Mechelen, België. Lange tijd ging het goed, totdat iemand hen verried. Helga werd opgepakt door de Gestapo en gevangen gezet in een gevangenis in Luik. Korte tijd later werd ze overgeplaatst naar het Sammellager in Mechelen. Na korte tijd in Mechelen gevangen te hebben gezeten, werd ze gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Het is ongelooflijk hoe zij en haar medegevangenen daar geleden hebben. Vernedering, onderdrukking en martelingen, dag in, dag uit.

Het is ontroerend om te lezen hoe deze vrouw op hoge leeftijd haar manuscript in boekvorm gegoten heeft en zo in eenvoudige bewoordingen haar indrukwekkende geschiedenis heeft weten weer te geven. Ze beschrijft haar angst in de begintijd van haar gevangenschap, maar ook de moedeloosheid in Auschwitz. Verschillende malen heeft ze daar zelfmoord willen plegen. Als je de verschrikkingen leest die in Auschwitz voorkwamen is het haast onvoorstelbaar dat deze vrouw daar levend uit is teruggekeerd en naar haar ouderlijk huis heeft kunnen terugkeren. Het is niet vanzelfsprekend dat het hele gezin Herzberg de oorlog heeft doorstaan.

Dit boek zal veel lezers aanspreken. De martelingen en verschrikkingen zijn niet luguber verteld, zoals in veel literatuur over de Holocaust, maar eenvoudig en oprecht. Misschien maakt dát dit boek juist zo toegankelijk. Er zijn namelijk mensen die zich vanwege de confrontatie met gruwelijke feiten niet durven te verdiepen in de Holocaust. Herzberg geeft echter niet alleen haar verschrikkingen weer, maar ook de gevoelens van hoop en wanhoop, van ongeloof en het vertrouwen in de bevrijding. Daarom is dit boek goed leesbaar, maar geeft het toch ook een goede indruk van de verschrikkelijke gebeurtenissen in de concentratie- en vernietigingskampen.

Door de eenvoudige schrijfstijl is dit boek heel geschikt voor jongeren. Het is zelfs goed dat jongeren dit boek lezen, want de geschiedenis van de Holocaust moet ook overgebracht worden op de jeugd.

“Door het oog van de naald” is een aanrader voor mensen die niet op een confronterende manier met informatie over de Holocaust in aanraking willen komen. In het boek worden, zoals in vrijwel elk ooggetuigenverslag, nieuwe inzichten en ervaringen beschreven die ook interessant zijn voor de mensen die al meer over de Holocaust hebben gelezen. Met dit boek heeft de schrijfster duidelijk de boodschap mee willen geven dat deze gebeurtenissen niet vergeten mogen worden. Laten we dan ook niet over dit onderwerp heen stappen, maar ons erin verdiepen, op welke wijze dan ook.