Gardetanklegers van het Rode Leger

Op de volgende pagina volgt een compleet overzicht van alle gardetanklegers (Russisch: gvardeiskaya tankovaya armia, meervoud gvardeiskiye tankoviye armii) die tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Rode Leger zijn geformeerd.

In totaal werden er tijdens de oorlog zes gardetanklegers gevormd en ingezet. Eenheden en formaties konden voor buitengewone verdiensten in de strijd tot de gardestatus worden verheven en vier van de zes gardetanklegers zijn dan ook op deze manier ontstaan. Alleen het 3e en 5e Gardetankleger waren geheel nieuwe formaties die niet uit een bestaand tankleger voortkwamen.

De gardetanklegers hadden geen andere shtat (organisatietabel, het Sovjetequivalent van de Duitse KStN en de Amerikaanse TO&E) dan de reguliere tanklegers, waar bij de infanterie bijvoorbeeld wel een onderscheid werd gemaakt en gardejagerdivisies ietwat beter uitgerust waren dan reguliere jagerdivisies. Het enige verschil was dat de gardetanklegers in 1944 eerder plachten over te stappen op het nieuwe model van de T-34 met een 85mm-kanon, de T-34/85, hoewel ook een aantal reguliere pantsereenheden snel overstapten op de T-34/85. Het lijkt erop dat de toebedeling van nieuwe wapens vooral te maken had met de op handen zijnde missie van de desbetreffende eenheid en niet zozeer met de eventuele gardestatus.

Volgens de militaire doctrine van het Rode Leger was het de taak van gewone infanterielegers (armii) en in het bijzonder stoottroepenlegers (udarniye armii) om een doorbraak te bewerkstelligen. Het was vervolgens aan de (garde)tanklegers om deze doorbraak te benutten, diep in vijandelijk gebied door te dringen en de vijandelijke achterhoede en verbindingsnetwerken te ontregelen. Met een gemiddelde sterkte van tussen de 600 en 750 tanks en stukken gemotoriseerd geschut waren de (garde)tanklegers hier uitermate geschikt voor. De (garde)tanklegers werden dan ook vrijwel uitsluitend ingezet als pantserspeerpunt in belangrijke frontsectoren. Om een indruk te krijgen van de precieze numerieke sterkte van een gardetankleger: het 3e Gardetankleger beschikte in juli 1943, tijdens de operaties bij Oryol, over 731 tanks, 700 kanonnen en mortieren en 40.000 man.

N.B.:

• Van de ondergeschikte eenheden worden alle korpsen genoemd die op enig moment ondergeschikt zijn geweest aan het front. Kleinere formaties en eenheden zijn voor de overzichtelijkheid achterwege gelaten.
• Het kwam regelmatig voor dat een formatie werd ontbonden en later opnieuw werd geformeerd. Om een onderscheid te maken tussen deze eenheden is, indien van toepassing, na de eenheid het nummer van de formering aangeduid in Romeinse cijfers tussen haakjes.