Zware tank IS-serie

IS-1 model 1943

IS Zware Tank

Inleiding

De IS (Iosif Stalin - 'Joseph' is de verengelsing van 'Iosif') zware tank serie was het antwoord van de Sovjets op de nieuwe generatie Duitse tanks aan het front in 1944, zoals de Tiger I, de Panther en de Tiger II tank. Tussen 1943 en 1945 werden drie verschillende varianten in deze serie (IS-1, IS-2 en IS-3) ontworpen en gefabriceerd. In tegenstelling tot de IS-1 en IS-2 is de IS-3 nooit aan het front ingezet tegen het Duitse leger.

IS-1 model 1943

In de herfst van 1942 werd in het Rode Leger en de Sovjet- overheid geaccepteerd dat de KV-zware tank serie technisch en tactisch gezien niets bijdroeg. De veel lichtere T-34 tank was op alle fronten beter dan de KV-1 zware tank. In september 1942 verscheen de Duitse Panzerkampfwagen Tiger Ausf. E (“Tiger”) aan het Leningradfront en het werd al snel duidelijk dat de KV-1 tank niet opgewassen was tegen deze tank, die veel zwaarder bewapend was. Kortom, de Sovjets moesten een tank ontwikkelen die tegen dit monster opgewassen was. Aan de SKB-2 (Speciale Ontwerp Bureau-2) onder supervisie van generaal Zh. Kotin in de Tankograd tractorfabriek (CHTZ) in Chelyabinsk werd de taak gegeven om met een verbeterde versie van de KV tank te komen. Dit team kwam uiteindelijk met de prototype KV-13 en daaruit werd de KV-85 tank geboren, die in de herfst van 1943 voor het eerst werd geproduceerd.

In de tussentijd werd in januari 1943 een Tiger tank bij Leningrad veroverd op de Duitsers en deze werd naar Moskou gebracht voor een technische inspectie. De vernietigende conclusie die de Sovjets uit deze inspectie trokken was dat er een compleet nieuwe zware tank nodig was om de generatie zware Duitse tanks van nu en die van de toekomst het hoofd te kunnen bieden. Aan generaal Kotin (die ook het bureau leidde dat bezig was met de ontwikkeling van de KV-85) werd het bevel gegeven om met een concept te komen van een nieuwe zware tank. Kotin splitste het ontwerpteam in tweeën en gaf het eerste team de opdracht om door te gaan met de ontwikkeling van de verbeterde versie van de KV-tank en beval het tweede team (bureau “IS” naar Joseph V. Stalin vernoemd) om met een prototype van een nieuwe zware tank te komen. Bureau “IS” werd geleid door Nikolai Shashmurin en bestond uit een aantal ervaren ontwerpers, zoals: A.S. Yermolayev, L. Sychev en N. Rybin. Het nieuwe tankproject werd de codenaam “izdeliye 237” (object 237) gegeven.

In de eerste fase van het ontwerpproces werd de veroverde Tiger tank blootgesteld aan vuur van het 76mm tankkanon (gebruikmakend van nieuwe ammunitie), de 122mm houwitser, het 85mm 52-K model 1939 luchtafweerkanon en het 122mm korpskanon. Zowel het 85mm 52-K model 1939 luchtafweerkanon als het 122mm korpskanon scoorden goed tegen de bepantsering van de Tiger en er werd onmiddellijk bevel gegeven aan het Centrale Artillerie Ontwerp Bureau van generaal F. Petrov in Sverdlovsk om te experimenteren met 85mm luchtafweergeschut in tanks. Het ontwerp van de ‘izd. 237’ was een combinatie van de KV-13 (het prototype voor de KV-85) en de KV-1S met toevoegingen van nieuwe technische elementen. Zo werd er een geschutskoepel gebruikt die vrijwel identiek was aan die van de KV-S maar die wel voorzien was van een dikkere bepantsering en een verbeterd gezichtsveld. De romp was grotendeels afkomstig van het ontwerp van de KV-13 prototype, maar dan wel met een gemoderniseerde motorruimte en een meer betrouwbaar versnellingsmechanisme. Het “IS” bureau begon in juni 1943 met de prototype fase van de ‘izd.237’. Met de introductie van de Duitse Panther tank in de zomer van 1943 bereikte de roep om betere en zwaardere tanks bij de Sovjets een climax. Aangezien de nieuwe ‘izd. 237’ zware tank niet voor het einde van het jaar klaar kon zijn werd er een noodmaatregel ondernomen door de nieuwe tankkoepel die oorspronkelijk ontwerpen was voor de ‘izd. 237’ te plaatsen op een KV-1S romp. Het resultaat kreeg de naam: KV-85. De KV-85 was dus praktisch gezien een tijdelijke oplossing om de technische kloof gedeeltelijk te verkleinen tussen het Duitse en Rode Leger totdat de ‘izd. 237’ (de toekomstige ‘IS-85’) op het strijdtoneel verscheen.

In augustus 1943 werden zowel de KV-85 als de ‘izd.237’ gedemonstreerd in aanwezigheid van Stalin en de leden van de GKO op de Kubinka testbasis. Stalin gaf het bevel om meteen met de productie van de KV-85 te beginnen en om de ‘izd.237’ zo snel mogelijk klaar te stomen voor productie. Pogingen om de ‘izd.237’ productieklaar te maken begonnen in september 1943 maar ondervonden vertraging vanwege problemen met het chassis en met de verbeterde wielophanging. Daarnaast werd de productie van de izd.137 vertraagd omdat het net ontwikkelde D-5T 85mm kanon teleurstellende resultaten behaalde tijdens schiettesten op buitgemaakte Tiger tanks in Chelyabinsk. De ingenieurs van het bureau “IS” moesten dus op zoek naar een betere bewapening voor de izd.237 tank. In eerste instantie werd overwogen om het net ontwikkelde D-10 100mm kanon te gebruiken, maar aangezien het kanon nog niet gemaakt en getest was en het kaliber voorheen nog onbekend was in het Rode Leger, zou de ammunitietoevoer een groot probleem kunnen worden. De klok begon te tikken en de Sovjets konden het zich niet permitteren dat ze in deze cruciale periode op technisch gebied overschaduwd begonnen te raken door de vijand. Het 122mm korpsgeschut was reeds in gebruik bij het Rode Leger, dus werd dit kaliber gekozen als primaire bewapening voor het nieuw ontwerp: de izd.240.

In november 1943 werden de eerste IS-85 zware tanks (de door Stalin in augustus 1943 toegewezen naam voor de izd.237) geproduceerd en tegelijkertijd werd het project voor de ontwikkeling van de izd.140 goedgekeurd.

Het volgende schema geeft een overzicht van de IS-85/IS-1 productieaantallen per jaar:

1943:	67
1944:	40
Totaal:	107

De eerste IS-1 model 1943 tanks verschenen in september 1943 aan het front in de Oekraïne en werden ingedeeld bij de 1e, 8e en 13e Speciale Garde Zware Tank Doorbraak Regimenten. Meteen werd al duidelijk dat de tank kwetsbaar was voor Duitse lange afstandsgeschut. Dit geschut penetreerde niet altijd de bepanstering van de IS-1, maar de inslagen veroorzaakten wel vaak splintervorming in de tank waardoor de bemanning gewond raakte. De IS-1 tanks waren in de lente van 1944 verwikkeld in de zware strijd bij Starokonstantinov, Korsun-Shevshenkovskiy en Fastov station west in Kiev. Het 1e Speciale Garde Zware Tank Doorbraak Regiment was het eerste regiment dat met IS-1 zware tanks verwikkeld raakte in gevechten met Tiger tanks (503. Schwere Panzerabteilung) bij Starokonstantinov op 4 maart 1944. Het 85mm kanon van de IS-1 bleek echter niet optimaal te werken tegen de bepantsering van de Tiger. In het midden van 1944 werden alle IS-1’s teruggeroepen naar de fabriek om geconverteerd te worden tot IS-2 Stalin tanks.

Technische specificaties

Model:	IS-1 model 1943
Gewicht:	44000kg (44 ton)
Bemanning:	4
Motor:	V-2-IS (V2K), 12 cilinders, 513pk
Brandstof:	520 liter 350 liter (extern)
Snelheid:	37km/u op de weg 24km/u op het veld
Bereik:	250km op de weg 110-125km op het veld
Afmetingen:	Lengte:	8,32m
	Breedte:	3,25m
	Hoogte:	2,9m
	Bodemvrijheid:	0,47m
Bewapening:	1x A5-T85 85mm kanon 3x 7.62mm DT MGn
Bepantsering:	Voorkant romp:	120mm
	Zijkanten romp:	90mm
	Achterkant romp:	60mm
	Onderkant romp:	25mm
	Bovenkant romp:	25mm
	Koepel:	30-100mm
Productie:	107
Productieperiode:	1943-1944

Definitielijst

Artillerie: Verzamelnaam voor krijgswerktuigen waarmee men projectielen afschiet. De moderne term artillerie duidt in het algemeen geschut aan, waarvan de schootsafstanden en kalibers boven bepaalde grenzen vallen. Met artillerie duidt men ook een legeronderdeel aan dat zich voornamelijk van geschut bedient.
houwitser: Ook bekend als Haubitze (Du) of Howitser (En). Houwitser is een krombaan geschut. Schiet dus met een kromme baan en heeft daardoor een minder grote reikwijdte. Deze kan voor een 155mm houwitser toch nog bij 18 km liggen
kaliber: De inwendige diameter van de loop van een stuk geschut, gemeten bij de monding. De lengte van de loop wordt vaak aangegeven in het aantal kalibers. Zo is bv de loop van het kanon 15/24 24 ×15 cm lang.
kanon: ook bekend als Kanone (Du) en Gun (En). Wordt vaak gebruikt om allerlei geschut aan te duiden. Eigenlijk slaat de term op vlakbaan geschut. Wordt gekenmerkt door een langere loop en grotere dracht.
Regiment: Onderdeel van een divisie. Een divisie bestaat uit een aantal regimenten. Bij de landmacht van oudsher de benaming van de grootste organieke eenheid van één wapensoort.
Rode Leger: Leger van de Sovjetunie.

Afbeeldingen

De IS-85 zware tank.

Een IS-2 model 1944 in actie tijdens de slag om Boedapest.

Een schematische weergave van de IS-1 model 1943.

Russische documentaire over de IS-2 met originele opnames van het voertuig tijdens de oorlog. Bron: Youtube.

IS-2 model 1944

Voor het izd.240 project werd in Petrov door het artillerie-ontwerpteam succesvol een A19 122mm korpskanon geïntegreerd met hetzelfde steunmechanisme dat gebruikt werd voor het D-5T 85mm kanon. Het team doopte het nieuwe 122mm kanon tot ‘D-25T’. De eerste paar prototypes van dit kanon werden in november 1943 naar Chelyabinsk verscheept om aldaar in de izd.240 prototype geïntegreerd te worden. Eind november werden de izd.240 prototypes naar Kubinka verscheept voor tests op een buitgemaakte Panther tank. Het nieuwe 122mm kanon behaalde uitmuntende resultaten en er werd besloten om de izd.240 zo snel mogelijk te produceren. In december 1943 was de modernisering (van een traditionele artillerie schroef-stootbodem naar een semi-automatische val-stootbodem) van het 122mm D-25T kanon zo goed als klaar en op 31 december 1943 werd de izd.240 officieel door hogerhand goedgekeurd voor productie.

De productie van de izd.240 begon in januari 1944 en de tank werd omgedoopt tot ‘IS-122’. Al snel werd besloten om de naam ‘izd.237/IS-85’ te veranderen in ‘IS-1’ en de ‘izds.240/IS-122’ naar ‘IS-2’ wegens beveiligingsdoeleinden. De productie van de IS-2 Stalin zware tanks verliep in het begin wat moeizaam omdat er niet genoeg 122mm D-25T kanonnen beschikbaar waren en ook was de complexiteit van het ontwerp een factor van belang. De eerste 150 exemplaren waren in februari 1944 klaar. In maart 1944 steeg dit aantal naar 275 en in april 1944 werden er in totaal 350 IS-2 tanks geproduceerd. Er werden verschillende maatregelen genomen om de productie van de IS-2 te verhogen. Zo werd in april 1944 de T-34 productie in Chelyabinsk stopgezet om ruimte te geven aan de IS-2 productie en in het Tankograd-complex werd een nieuwe productiehal aangebouwd. Al in de lente van 1944 werd de voorste gedeelte van de chassis van de IS-2 verbeterd. Dit was de definitieve versie van de IS-2 en werd de ‘IS-2m’ of ‘IS-2 model 1944’ genoemd. Tenminste 102 IS-1’s werden naar de fabriek teruggestuurd om geconverteerd te worden in een IS-2 model 1944.

Het volgende schema geeft een overzicht van de IS-2 productieaantallen per jaar:

1944:	2,352 (waarvan 102 IS-1 tanks geconverteerd naar IS-2 tanks)
1945:	1,500
Totaal:	3,852

In februari 1944 werden Zelfstandige Garde Zware Tank Regimenten (otdelniy gvardeiskiy tyazheliy tankoviy polk – OGTTP) gecreëerd voor de nieuwe IS-2 tank. Elk van zo’n regiment had eenentwintig IS-2 Stalin tanks verdeeld over vier compagnieën met elk vijf IS-2 tanks. In de periode dat de productie van de IS-2 langzaam opgang kwam werden deze eenheden in de Reserve van het Opperbevel gehouden. De eerste eenheid met IS-2 tanks die ingezet werd aan het front was de 11e Garde Zelfstandige Zware Tank Regiment in de Oekraïne, in april 1944. Deze eenheid stond onder bevel van kolonel Tsiganov en raakte slaags met Tiger I tanks van de 503. Schwere Panzerabteilung. Tijdens deze tankslag werd één IS-2 tank uitgeschakeld, maar de Duitsers kregen niet de gelegenheid om de tank te bestuderen.

In mei 1944 werd één Zelfstandige Zware Tank Regiment ingezet tijdens de Sovjet- operatie in Roemenië. Op 1 mei 1944 werd een IS-2 bij het Roemeense dorpje Tirgu Frumos uitgeschakeld en kon het Duitse leger voor het eerst de IS-2 van dichtbij bestuderen. Tijdens de gevechten in Roemenië raakte dit regiment slaags met een Tiger-compagnie van de Panzer Grenadier Division “Grossdeutschland”. Het 88mm kanon van de Tiger bleek op een afstand van 3,000 meter totaal inefficiënt te zijn tegen het pantser van de IS-2 en de Duitsers werden tot een terugtrekking gedwongen. Bij een Duitse tegenaanval door het 5e Panzer Regiment (5./Pz.Rgt.) “GD” Klipstein werden drie IS-2 tanks uitgeschakeld. De bemanning van de Tigers kon de uitgeschakelde IS-2 tanks onderzoeken en concludeerde dat hun nieuwe tegenstander goed bewapend en bepantserd was, maar dat de tank langzaam was en moeite had met manoeuvreren. Kort na dit gevecht werd de productie van de IS-2 verhoogd en kreeg elk tankkorps tenminste één IS-2 regiment.

Tijdens operatie ‘Bagration’ (1944) in Witrusland werden vier Garde Zelfstandige Zware Tank Regimenten ingezet. De plaatsing van deze regimenten per Front zag er als volgt uit:

2e Garde Zelfstandige Zware Tank Regiment (1e Baltische Front).
30e Garde Zelfstandige Zware Tank Regiment (1e Witrussische Front).
14e en 35e Garde Zelfstandige Zware Tank Regiment (3e Witrussische Front).

De 2e en 30e Garde Zelfstandige Zware Tank Regimenten werden hernoemd naar de steden die zij hielpen bevrijden tijdens deze operatie.

De belangrijkste taak van de IS-2 regimenten was het ondersteunen van doorbraken en was vooral gericht op het uitschakelen van de slecht ondersteunde infanterie-formaties. Hierdoor kwamen deze regimenten meer in aanraking met infanterie bewapend met Panzerfausten, Panzerschreck en de 75mm PaK dan dat deze verwikkeld raakten in tank-tegen-tank gevechten.

In augustus 1944 arriveerden de eerste Panzerkampfwagen VI Tiger II “Königstiger” aan het front. Ontmoetingen tussen deze tank en de IS-2 waren sporadisch. Eén van deze ontmoetingen vonden plaats tussen de 503. Schwere Panzerabteilung en de IS-2 regimenten in Hongarije net buiten Budapest in november 1944. De grootste krachtmeting tussen deze twee tanks vond plaats bij het dorpje Lisow, tijdens de openingfase van het Oder- offensief in 1945. Dit dorpje werd verdedigd door de 524. Schwere Panzerabteilung en aan beiden kanten werden grote verliezen geleden. De IS-2 was in het algemeen niet opgewassen tegen de Tiger II en had alleen een voordeel op het gebied van mobiliteit.

Behalve het Rode Leger werd ook de Poolse LWP (Ludowe Wojsko Polskie – Poolse Volksleger) op den duur bewapend met IS-2 tanks in de strijd tegen Duitsland.

Technische specificaties

Model:	IS-2 model 1944
Gewicht:	46,000kg (46 ton)
Bemanning:	4
Motor:	V-2-IS (V2K), 12 cilinders, 600pk
Brandstof:	520 liter 360 liter (extern)
Snelheid:	37km/u op de weg 24km/u op het veld
Bereik:	240km op de weg 110-125km op het veld
Afmetingen:	Lengte:	9,83m
	Breedte:	3,07m
	Hoogte:	2,73m
	Bodemvrijheid:	0,46m
Bewapening:	1x 122mm M43 D-25 T kanon 3x 7.62mm DT MG 1x 12,7mm DSchK 38 AA
Bepantsering:	Voorkant romp:	120-160mm
	Zijkanten romp:	90mm
	Achterkant romp:	60-90mm
	Onderkant romp:	20-30mm
	Bovenkant romp:	30mm
	Koepel:	30-100mm
Productie:	3,475
Productieperiode:	1944-1945

Definitielijst

artillerie: Verzamelnaam voor krijgswerktuigen waarmee men projectielen afschiet. De moderne term artillerie duidt in het algemeen geschut aan, waarvan de schootsafstanden en kalibers boven bepaalde grenzen vallen. Met artillerie duidt men ook een legeronderdeel aan dat zich voornamelijk van geschut bedient.
infanterie: Het voetvolk van een leger (infanterist).
kanon: ook bekend als Kanone (Du) en Gun (En). Wordt vaak gebruikt om allerlei geschut aan te duiden. Eigenlijk slaat de term op vlakbaan geschut. Wordt gekenmerkt door een langere loop en grotere dracht.
offensief: Aanval in kleinere of grote schaal.
regiment: Onderdeel van een divisie. Een divisie bestaat uit een aantal regimenten. Bij de landmacht van oudsher de benaming van de grootste organieke eenheid van één wapensoort.
Rode Leger: Leger van de Sovjetunie.

Afbeeldingen

De Izd-240 diende als een prototype voor de IS-2 en was bewapend met een A-19 122mm kanon.

Een IS-122 (de vroege variant van de IS-2 model 1944) behorend tot de 2e Oekraïense Front aan de rand van Boedapest, december 1944.

Een IS-2 model 1944 van de Poolse 4e Zware Tank Regiment steekt een beschadigde brug over, 1945.

Een schematische weergave van de IS-2M.

IS-3 model 1945

Met de komst van de Panzerkampfwagen VI Tiger II/PZKpfw VIb Königstiger aan het front in augustus 1944 werd in Chelyabinsk begonnen aan met het concept van een nieuwe zware tank in de IS-serie. Het team stond onder leiding van generaal Nikolai L. Dukhov en het project kreeg de naam: "Kirovets-1". Tijdens test bleek dat een treffer op de geschutskoepel van de IS-2 tank de voornaamste oorzaak was voor de uitschakeling. Daarom werd er besloten om een revolutionaire geschutskoepel te ontwikkelen die beter bestand was tegen granaatinslagen. Het resultaat was een halfronde koepel. Uitwendig werden er aanpassingen gedaan aan het IS-2 chassis om de grote geschutskoepel te kunnen dragen. Inwendig bleef het chassis van de "Kirovets-1" gelijk aan die van de IS-2. De "Kirovets-1" maakte ook gebruik van hetzelfde 122mm D-25T kanon. De "Kirovets-1" prototype was klaar in oktober 1944 en werd getoond aan de maarschalken Georgy K. Zhukov en Aleksandr M. Vasilevsky. De "Kirovets-1" werd vervolgens goedgekeurd voor productie als de IS-3 tank. De IS-3 productie in Chelyabinsk begon in januari 1945. In totaal werden er 2,311 IS-3 tanks geproduceerd tussen 1945 en 1946.

Wegens technische mankementen zag geen van de IS-3 tanks strijd in Duitsland. Tenminste één regiment met IS-3 tanks werd in 1945 overgebracht naar Duitsland maar voordat ze deel konden nemen aan gevechten was de Duitse capitulatie al een feit. De IS-3 werd voor het eerst aan de wereld getoond tijdens de overwinningsparade in september 1945. Er zijn bronnen die aangeven dat de IS-3 zware tank wel is ingezet tegen het Japanse keizerlijke leger in Mantsjoerije, in augustus 1945.

Technische specificaties

Model:	IS-3 model 1945
Gewicht:	45,800kg (45,8 ton)
Bemanning:	4
Motor:	V-2-IS (V2K), 12 cilinders, 600pk
Brandstof:	520 liter 360 liter (extern)
Snelheid:	40km/u op de weg 24km/u op het veld
Bereik:	190km op de weg 110-125km op het veld
Afmetingen:	Lengte:	10m
	Breedte:	3,2m
	Hoogte:	2,44m
	Bodemvrijheid:	0,43m
Bewapening:	1x 122mm M44 D-25 T kanon 3x 7.62mm DT MG 1x 12.7mm DSchK 38/44 AA MG
Bepantsering:	Voorkant romp:	90-120mm
	Zijkanten romp:	90mm
	Achterkant romp:	60-90mm
	Onderkant romp:	20mm
	Bovenkant romp:	20mm
	Koepel:	75-230mm
Productie:	2,311
Productieperiode:	1945-1946

Definitielijst

capitulatie: Overeenkomst tussen strijdende partijen met betrekking tot de overgave van een land of leger.
kanon: ook bekend als Kanone (Du) en Gun (En). Wordt vaak gebruikt om allerlei geschut aan te duiden. Eigenlijk slaat de term op vlakbaan geschut. Wordt gekenmerkt door een langere loop en grotere dracht.
regiment: Onderdeel van een divisie. Een divisie bestaat uit een aantal regimenten. Bij de landmacht van oudsher de benaming van de grootste organieke eenheid van één wapensoort.