Handley Page Halifax

Wanneer we kijken naar de zware bommenwerper-operaties van het Britse Bomber Command, wordt over het algemeen in één adem de Avro Lancaster genoemd. We mogen echter niet vergeten dat ook andere, viermotorige bommenwerpers dienst deden bij de zware bommenwerper-eenheden van de RAF. Een type dat, wellicht onterecht, in de schaduw van de Lancaster opereerde, is de Handley Page Halifax. Nadat de eerste kinderziekten waren overwonnen, werd de Halifax langzaam maar zeker een uitstekende en betrouwbare bommenwerper. Hoewel zeker de latere versies van de Halifax sneller waren dan de Lancaster en ongeveer dezelfde bommenlading konden dragen, heeft het toestel nooit het succes van de Lancaster kunnen evenaren.

Handley Page H.P. 57, Halifax B.II Series 1, Mk II, L9619, ZA-E, No. 10 Squadron RAF Bron: Imperial War Museum CH 4435

Al in 1935, vaardigde het Britse Luchtvaartministerie, specificatie B.1/35 uit voor een tweemotorige bommenwerper als beoogde opvolger voor de Vickers Wellington. Het ontwerpteam van Handley Page, onder leiding van George Volkert, ontwierp de H.P. 55, een middendekker (vleugelaanhechting midden in de romp), aangedreven door twee Bristol Hercules of twee Rolls Royce Merlin motoren. In oktober 1935 bestelde het Luchtvaartministerie een prototype. Een ander toestel dat volgens deze zelfde specificaties werd ontwikkeld was de Avro Manchester.

Tegen die tijd was echter specificatie P.13/36 opgesteld voor een snellere, middelzware bommenwerper. Handley Page stelde een herziene versie van de H.P. 55, als H.P.56 voor. Er werd aan het Luchtvaartministerie voorgesteld om twee prototypen te bouwen die twee ontwikkelingen kon volgen. De ene met nieuwe Bristol Hercules motoren en de andere met de splinternieuwe, nog in ontwikkeling zijnde, Rolls Royce Vulture motoren. Door de snelle ontwikkelingen van de Duitse Luftwaffe, had het Ministerie echter geen tijd voor dergelijke langdurige ontwikkelprojecten en men bestelde in 1937 gelijk twee prototypen met Rolls Royce motoren.

Het toestel was opgebouwd uit een geheel metalen constructie op basis van een rechthoekige romp met afgeronde hoeken. De hoog liggende staart kreeg twee kielvlakken en het gehele landingsgestel, inclusief staartwiel, was intrekbaar. De defensieve bewapening zou gaan bestaan uit twee 7,7 mm Browning machinegeweren in een Boulton-Paul neuskoepel, vier 7,7 mm Browning machinegeweren in een Boulton-Paul staartkoepel en twee handbediende 7,7 mm Vickers K machinegeweren, schietend door luiken aan de zijkant van de romp.

Halifax in aanbouw, Handley Page fabriek, Cricklewood, 1942 Bron: Imperial War Museum D 7123

Het bleek in aanleg een uitstekend concept, men had echter grote twijfels bij de ontwikkeling van de motoren. Handley Page deed toen echter het voorstel om het H.P.56 concept om te zetten in het H.P.57 ontwerp voor een viermotorige zware bommenwerper, aangedreven door vier Rolls Royce Merlin motoren. Het Luchtvaartministerie ging uiteindelijk in 1937 akkoord en de fabriek kon aan het werk. Opvallend is dat een parallel getrokken kan worden met de ontwikkeling van de Avro Lancaster. Ook het tweemotorige ontwerp van de Avro Manchester gaf problemen en werd later omgezet in een ontwerp voor een viermotorige, zware bommenwerper, in dit geval de Avro Lancaster.

Na de H.P. 57 werd een H.P. 58 ontwikkeld ten behoeve van de Halifax Mk II. Dit toestel werd echter niet geproduceerd en de Mk II aanduiding werd vergeven aan het volgende ontwerp, de H.P. 59. Hierna volgden nog een Mk III, de H.P. 61, een Mk V, de H.P. 63, een Mk VIII (H.P. 70), welke alleen als transportvliegtuig werd geproduceerd en een Mk IX, eveneens een transportvliegtuig als H.P. 71. Ten slotte werd er na de oorlog nog een H.P. 70 variant geproduceerd als civiel transportvliegtuig, de Handley Page Halton.

25 Oktober 1939 vond de eerste vlucht plaats van het eerste prototype (L7244), aangedreven door vier Rolls Royce Merlin IX motoren, driebladige metalen propellers en zonder bewapening. Het tweede prototype (L7245) volgde op 17 augustus 1940 en was wel bewapend zoals het eerste tweemotorige concept. Dit toestel kreeg houten Rotol-propellers. De productie was toen echter al in volle gang. Het Luchtvaartministerie had eind 1938 de productie namelijk al laten opstarten. In 1939 kreeg het toestel haar naam Halifax aangewezen en eind 1940 kwamen de eerste productiemodellen de fabriek uit.

L7244, 1e prototype Bron: Wilco Vermeer collection

De eerste Halifax Mk I kwam in november 1940 in dienst bij RAF No. 35 Squadron. De eerste operationele missie, een nachtelijke aanval op Le Havre, werd door dit Squadron in de nacht van 11/12 maart 1941 uitgevoerd. Het toestel werd door de bemanningen vanaf het eerste moment hoog gewaardeerd. Het was goed te vliegen en te onderhouden. Rond voorjaar 1942 waren maar liefst twaalf squadrons met dit toestel uitgerust.

Mk I Series I, L9503, TL-P, No. 35 Squadron Bron: Imperial War Museum CH 17539

Al snel ontstonden er problemen met de hydraulische installatie van het landingsgestel en met de Merlin motoren. De problemen met de hydraulica werden echter snel verholpen, hiervoor diende het staartwiel echter wel in de uitstaande stand te worden gefixeerd. De motorproblemen kenmerkten zich in vervelende vibraties. Deze konden worden verminderd door de driebladige propellers te vervangen door vierbladige. Er was echter een groot tekort aan de nieuwe propellers, waardoor vaak toestellen werden gesignaleerd waarvan de binnenste motoren driebladige en de buitenste vierbladige propellers droegen.

De Halifax Mk I werd in drie varianten gebouwd met een totaal van 84 toestellen. De Halifax Mk I series I kreeg vier Merlin X motoren en kon een maximaal gewicht van 26309 kg bedragen, de Halifax Mk I series II kon met dezelfde motoren een maximaal gewicht van 27216 kg bedragen, terwijl de Halifax Mk I series XXX Merlin X of Merlin XX motoren kreeg met een verhoogde brandstofcapaciteit.

Op basis van de Halifax Mk I series 3, werd een nieuwe versie ontwikkeld, de Halifax Mk II, aangedreven door vier Rolls Royce Merlin XX of Merlin 22 motoren met een vermogen van 1390 pk. In 1942 kreeg het type een nieuwe aanduiding, de Halifax B.Mk II.

Mk II Series I, W7676, TL-P, No.35 Squadron Bron: Imperial War Museum COL 185

Een eerste productieserie, de Halifax B.Mk II series I kreeg de Merlin XX motoren en een standaard Boulton-Paul rugkoepel met twee 7,7mm Browning mitrailleurs. Al snel bleek echter dat de rugkoepel de prestaties van de nieuwe motoren nadelig beïnvloedde. Het prototype voor de Mk II serie (de L9515) vloog voor het eerst op 3 juli 1941, in september gevolgd door het eerste productietoestel.

De RAF vond de prestaties belangrijker dan de extra bescherming en liet de vervolgserie uitvoeren als Halifax B.Mk II series I (special). De rugkoepel was bij deze versie weggelaten. Tevens had men de neuskoepel verwijderd en vervangen door een dichte neus en de vlamdempers op de uitlaten verwijderd. Dit alles gaf een vermeerdering van de snelheid met 32 km/u en een aanzienlijk hoger plafond.

Al snel echter werden de aërodynamicaproblemen met de koepels door een nieuw ontwerp verholpen en produceerde men de Halifax B.Mk II series IA. Dit type kreeg de Merlin 22 motoren, een nieuwe aërodynamisch gevormde rugkoepel met vier 7,7mm Browning machinegeweren en een doorzichtige perspex neus met één 7,7 mm Browning of Vickers K mitrailleur. Het toestel werd hierdoor wel iets langer (21,82 m).

Mk II Series IA, LW263, EY-E, No. 78 Squadron Bron: Imperial War Museum CH 11331

Later in de oorlog zijn verschillende Halifax B. Mk II series IA toestellen voor onderzeebootbestrijding verbouwd tot Halifax GR.Mk II series IA. Hiertoe werd het toestel voorzien van speciale apparatuur voor haar taak en werd de mitrailleur in de neus vervangen door een 12,7 mm Browning.

De grootste tekortkomingen van de Halifaxen waren de snelheid, het klimvermogen en het maximale plafond. Om deze problemen het hoofd te bieden werd in oktober 1942 een Halifax B.Mk II voorzien van vier Bristol Hercules motoren. Deze motoren gaven een sterke verbetering in de meeste prestaties te zien, echter wel een afname in het maximale bereik, door het grotere brandstofverbruik van deze motoren. Ondanks dat besloot men de nieuwe versie te bouwen. De bommencapaciteit werd vergroot door toevoeging van zes cellen in de vleugels (drie in elke vleugel), waarin per cel een bom van maximaal 227 kg kon worden meegenomen.

Handley Page Halifax B.III, No. 77 Squadron Bron: Imperial War Museum CH 12532

In juli 1943 vloog de eerste Halifax B.Mk III, aangedreven door vier Bristol Hercules XVI motoren met een vermogen van 1615 pk elk. De motoren zorgden echter wel voor een grotere spanwijdte. Voorts werd er de mogelijkheid geschapen een H2S maritieme radar te installeren en een extra buikbescherming door middel van een 12,7 mm Browning mitrailleur in een luik aan de onderzijde. Totaal werden 2091 Halifax B.Mk III toestellen gebouwd.

De eerste operationele vluchten begonnen in oktober 1943 bij het No 466 Squadron van de Australische luchtmacht (RAAF), gestationeerd in Groot-Brittannië. Van de B.Mk III werd een aantal speciale versies ontwikkeld. De Halifax A.Mk III was een speciaal toestel voor het transport van paratroepen of het slepen van zweefvliegtuigen. Het toestel kon zowel de Airspeed Horsa als de grotere Hamilcar zweefvliegtuigen slepen. Een andere versie was de Halifax C.Mk III, een transportvliegtuig dat plaats bood aan 24 passagiers.

De Halifax B.Mk IV onderscheidde zich alleen door middel van een andere motorophanging. Van dit type is echter slechts een proeftoestel gebouwd. De volgende productieversie werd de Halifax B.Mk V. Dit was een ontwikkeling van de B.Mk II, met een nieuwe hydraulisch systeem en vierbladige propellers. Deze is analoog aan de Mk II ook in drie series gebouwd (Mk V series 1, Mk V series 1 (special) en Mk V series Ia). Er werden 904 Mk Ven gebouwd.

Handley Page Halifax A.V, LL218, 2P-N, No. 644 Squadron Bron: Imperial War Museum CH 18846

Vanaf oktober 1944 werd de Halifax B.Mk VI geïntroduceerd. Dit was een verbeterde versie van de Halifax B. Mk IV, speciaal bedoeld voor operaties in de Pacific. Dit type werd uitgerust met vier Bristol Hercules 100 motoren en voorzien van zandfilters. Totaal werden 557 toestellen van dit type geproduceerd. De spanwijdte van dit type werd vergroot tot 31,75 m.

Handley Page Halifax B.VI, LV838, Aeroplane and Armament Experimental Establishment Bron: Imperial War Museum ATP 11702C

Van de Halifax B.Mk VI zijn speciale versies bekend zoals de Halifax C.Mk VI, een transporttoestel met 24 zitplaatsen, de Halifax GR.Mk VI, voor maritieme verkenningen en de Halifax Met.Mk VI, voor meteorologisch onderzoek.

De laatste bommenwerperversie werd de Halifax B. Mk VIII. Het toestel werd aangedreven door vier Bristol Hercules XVI motoren. Hiertoe werd men gedwongen door de achterblijvende productie van de Hercules 100 motoren. De meeste van de 193 gebouwde toestellen kwamen terecht bij de Franse en Poolse RAF squadrons.

Een aantal van deze toestellen is later verbouwd tot Halifax C.Mk VII transporter met 24 zitplaatsen. Nieuw gebouwd zijn nog eens 234 Halifax A.Mk VII toestellen voor luchtlandingsoperaties. Deze toestellen waren slechts bewapend met een staartkoepel met twee 12,7 mm Browning mitrailleurs.

Ten slotte dienen nog twee afzonderlijke versies te worden vermeld. Volgens een Handley Page ontwerp, H.P.70 zijn 96 toestellen van het type Halifax C.Mk VIII gebouwd. Dit waren transporttoestellen met 11 zitplaatsen en een vrachtcapaciteit van 3.629 kg. Een speciale luchtlandingvariant was nog de Halifax C.Mk IX. Deze variant van de Halifax C.Mk VIII kon 16 para's en 3.629 kg voorraden meevoeren. Hiervan zijn 145 exemplaren gebouwd

Handley Page Halifax C.VIII, PP219, 301 Polish Bomber Squadron, 1946 Bron: Imperial War Museum ATP 13584B

Na de oorlog werd nog een civiel transportvliegtuig ontwikkeld op basis van de Handley Page Halifax, de Handley Page Halton. De Mk I was de productieversie en de Mk II een speciale VIP versie.