Nederlandse Gouvernementschepen Type Arend en Valk

De bij de scheepswerf De Schelde in Vlissingen gebouwde Gouvernementschepen van het type Arend en Valk, bestond uit drie schepen, de G.s.s. Arend, G.s.s. Valk en G.s.s. Zwaluw. De schepen werden besteld voor de civiele Gouvernementsmarine in Nederlands-Indië en hebben daar tot begin 20e eeuw dienst gedaan. Rond 1910 werden ze vervangen door moderner schepen. Het laatst gebouwde schip, de Zwaluw deed in 1942 nog dienst bij het eiland Tarakan als loodslichtschip.

G.s.s. Zwaluw voor de kust van Nieuw-Guinea, 1907-1910 Bron: Public Domain (onbekend)

De drie Gouvernementsvaartuigen G.s.s. Arend (1880), G.s.s. Valk (1880) en G.s.s. Zwaluw (1882), werden respectievelijk in 1880 (eerste twee) en 1879-1882 (Zwaluw) gebouwd aan de scheepswerf van de Koninklijke Maatschappij De Schelde onder de respectievelijke bouwnummers 15, 16 en 28. De schepen waren bedoeld voor de civiele Gouvernementsmarine in Nederlands-Indië.^[1][2]

De schepen waren gebouwd volgens het ontwerp van eerdere Gouvernementsvaartuigen G.s.s. Havik (1878) en G.s.s. Zeemeeuw (1878), die echter bij een andere scheepswerf werden gebouwd en hierdoor licht afweken. De bijna 40 meter lange en ruim 6 meter brede schepen waren bewapend met vier stuks geschut, twee van 50 mm en twee van 70 mm. Daarnaast waren twee sloepen aan boord ingericht om een 50 mm of een 70 mm kanon van het schip mee te voeren. Hiertoe was op de sloepen aan bevestiging voor het geschut aangebracht. De Arend en Valk werden aangedreven door een Compound stoommachine van 330 pk.^[3][4][5][6]

De Valk werd in 1880 in Nederlands-Indië afgeleverd en in dienst gesteld, de Arend in december van dat jaar en de Zwaluw in oktober 1882. De schepen zijn allen rond het begin van de 20e eeuw als patrouilleschip bij de Gouvernementsmarine uit de vaart genomen. Over het uiteindelijke lot van de schepen is weinig bekend. De Arend werd vanaf 1906 een opnemingsvaartuig en werd in 1908 afgevoerd. De Valk werd al in 1897 afgevoerd. Van de Zwaluw is bekend dat het schip geruime tijd diende als accommodatieschip voor militaire expedities neer Nieuw-Guinea. Nadat het daarvoor werd afgevoerd, werd de Zwaluw als loodslichtschip Tarakan in dienst gesteld voor de kust van het eiland Tarakan. Hier werd het schip op 10 januari 1942 tijdens de slag om Tarakan (1942) voor zover bekend tot zinken gebracht door de Japanner.^[7][8]

Noten

1. De Schelde, bestek Zwaluw
2. Koloniaal Verslag, 1898
3. Hokke, 1950, pag. 147
4. Koloniaal Verslag, 1879, pag. 61
5. De Schelde, bestek Zwaluw
6. Veth, 1883, pag. 49
7. Kesteren, 1887, pag. 1690
8. Nagelhout, 2017, 15, 16, 28