In Kamp Vught gemaakt schilderij gerestaureerd

Op het eerste oog is het stilleven van etenswaren, geschilderd door Johan van Zweden, een kunstwerk zoals er vele zijn. Een homp brood, een plakje worst, wat boter, twee uien, twee appels en drie walnoten zijn echter het schamele rantsoen van een gevangene in Kamp Vught. Schilder en beeldhouwer Johan Hendrik van Zweden (1896-1975) maakte het stilleven in het concentratiekamp. Hij was onder meer lid van het Groningse kunstenaarscollectief De Ploeg. In de oorlog zat hij in het kunstenaarsverzet, maar hij werd gearresteerd en kwam terecht in Kamp Vught.

Janine den Brok restaureert stilleven Johan van Zweden. Bron: Nationaal Monument Kamp Vught

Het Vught Museum gaf het schilderij in 2019 in bruikleen aan Nationaal Monument Kamp Vught voor de vernieuwde vaste expositie. Omdat de conditie van het schilderij achteruit ging met onder meer grote scheuren in de verflaag, was een grondige restauratie noodzakelijk.

Eigen atelier in het kamp
Van Zweden maakte op bestelling portretten van bewakers en SS'ers, in ruil voor extra rantsoenen. Hij mocht een eigen atelier beginnen en regelde dat bewakers schildersbenodigdheden voor hem aanschaften. Hij kreeg ook levensmiddelen om te schilderen, zoals die op het stilleven. Daar vlogen hij en zijn hongerige medegevangenen als wolven op aan. Natuurlijk was hij helemaal niet van plan om een schilderij te maken, en herhaalde hij de truc om vaker wat brood te krijgen.

Stilleven van Johan van Zweden, gemaakt in Kamp Vught. Bron: collectie Vughts Museum

Dachau overleefd
Van Zweden werkte enkele maanden in de zogenaamde tekenkamer van het Philips-Kommando van Kamp Vught. In 1944 moest hij met 250 niet-Joodse mannen van dit kommando op transport naar concentratiekamp Dachau, waar hij een Aussenkommando (buitenkommando) overleefde. In april 1945 werd hij bevrijd. Hij werd later docent aan het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs in Amsterdam (de latere Gerrit Rietveld Academie) en woonde tot zijn dood in Arnhem. Van Zweden tekende met potlood portretten van medegevangenen. Het Vughts Museum bezit enkele portretten, naast een zelfportret van de kunstenaar uit 1943.

Tijdelijk in DePetrus
Het stilleven is gerestaureerd door Jantine den Brok en is tijdelijk in DePetrus (de voormalige kerk aan de Heuvel 2 in Vught) te bezichtigen. Later in 2025 komt het werk terug in de permanente expositie van Nationaal Monument Kamp Vught, waar nu een kopie te zien is. Het Vughts Museum bezit van Van Zweden ook enkele getekende portretten van gevangenen, naast een zelfportret van de kunstenaar uit 1943. Een klimaatlijst met speciaal glas beschermt het schilderij voortaan tegen invloeden van buitenaf. De restauratie is mogelijk dankzij de Stichting de Voormalige Katholieke Spaarbank en Nationaal Monument Kamp Vught.