Open Joodse Huizen in Vught

Voor het eerst is op zaterdag 2 en zondag 3 mei in Vught een aantal huizen geopend, waar Joodse gezinnen woonden tot zij in de Tweede Wereldoorlog werden gedeporteerd.

Enkele betrokken Vughtse inwoners hebben het initiatief genomen voor deze activiteit en worden hierbij ondersteund door de Gemeente Vught, het Vughts Museum en Nationaal Monument Kamp Vught. De initiatiefnemers hebben de huidige bewoners benaderd met het verzoek om hun woning beschikbaar te stellen voor ‘Open Joodse Huizen Vught’.


De familie Koperberg die woonde in de Van Berestijnstraat 8 in Vught.

Hiermee is Vught dus één van de dertien gemeenten die meedoen aan Open Joodse Huizen, dat in 2012 is opgezet door het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Deelname is gratis en aanmelding is niet nodig.

Tijdens Open Joodse Huizen vertellen ooggetuigen van destijds, nabestaanden, onderzoekers en andere betrokkenen persoonlijke verhalen van joden, redders en anderen. Elke bijeenkomst begint met het noemen van de namen van de mensen die op het bewuste adres worden herdacht. De geschiedenis komt tot leven aan de hand van bijvoorbeeld foto’s, films, dagboekfragmenten, gedichten, literatuur en muziek. Jong en oud halen samen herinneringen op en stellen elkaar vragen op plekken waar Joden hebben gewoond, gewerkt en het leven hebben gevierd. Na 45 minuten wordt de bijeenkomst afgerond, zodat bezoekers op tijd op een volgend adres kunnen zijn. Iedereen is welkom om te luisteren, mee te praten en te herdenken.

De zoektocht naar Joodse Vughtenaren
Een lijst met 30 namen, data en plaatsnamen. Wat opvalt is dat de sterfdata allemaal tussen 1942 en 1945 liggen en dat de plaatsen van overlijden bekend klinken: Auschwitz, Bergen Belsen, Sobibor, etc. De lijst is dan ook de lijst “Joodse Oorlogsslachtoffers Vught”.

Elke naam is een mens en deze mensen zijn niet als oorlogsslachtoffer geboren. Ze hadden een leven, familie, werk, kinderen. Het waren Vughtenaren die hier rondliepen en dezelfde dingen deden als de Vughtenaren vandaag. Alleen zij werden weggerukt uit ons dorp en vermoord in moord industrie van het nazi-bewind. Louter vanwege hun Joodse afkomst.

Gedurende Open Joodse Huizen Vught worden deze mensen herinnerd. Dat zal gebeuren in de huiskamers van de huizen waar ze woonden en naar toe hoopten terug te keren. Dat betekende dat de organisatie van Open Joodse Huizen Vught op zoek moest naar de achtergronden van al deze mensen om verhalen te kunnen achterhalen. Elk puzzelstukje dat werd gevonden hielp mee om een beeld te vormen over deze mensen. Een enorme speurtocht waarin naast hele trieste ontdekkingen, ook hele mooie dingen boven water kwamen. De namenlijst veranderde langzaam in een lijst met mensen. Foto’s, verhalen en ook tekeningen die de kinderen gemaakt hebben, kortom, het leven van deze vermoorde Joden werd steeds beter invoelbaar.

Voor het achterhalen van de informatie is de organisatie van Open Joodse Huizen Vught op zoek gegaan naar familieleden van deze Vughtse families die de oorlog wel overleefd hebben. Bij 8 van de 13 gezinnen is dat gelukt. Soms wisten deze familieleden zelfs niet van het bestaan van hun vroegere ooms en tantes en waren ze blij verrast dat Vught ze herdenkt. In andere gevallen werden er foto’s uit familiealbums opgestuurd die aan vrienden in bewaring zijn gegeven, en werd er ontdekt dat niet alleen hele trieste, maar ook hele mooie verhalen boven water kwamen.

De lijst met namen is tot leven gekomen. Er zijn gezichten en levens met verhalen. Niet van elke familie weten we evenveel, maar over dat wat er wel bekend is, wordt er in korte huiskamerbijeenkomsten, van steeds maximaal 45 minuten, verteld. Een vrijwilliger zal kort vertellen over de familie in kwestie, maar er zeker ruimte voor discussie en reactie op het verhaal.

Tijdens korte bijeenkomsten staat hun leven dan ook centraal. Het leven dat ze hadden voordat ze tot slachtoffer gemaakt werden. Over de periode voor de oorlog, maar ook over het leven tijdens de oorlog en in enkele gevallen over het leven van familieleden die konden ontsnappen. En na de oorlog zonder hun geliefden het leven weer op moesten zien te pakken.

In andere steden waar Open Joodse Huizen al in voorgaande jaren hebben plaatsgevonden, kwamen oude buren, vrienden en de kinderen daarvan ook soms met verhalen die de organisatie tijdens de bijeenkomsten dan graag hoort. Het is opmerkelijk en geweldig dat de huidige bewoners van deze eens Joodse huizen in Vught, hun medewerking verlenen en dit project mogelijk maken.

Er zijn op zaterdag 2 en zondag 3 mei 40 huiskamer bijeenkomsten op 12 verschillende locatie in Vught. Iedereen is welkom om net zo veel bijeenkomsten te volgen als men wil. De toegang is gratis. De organisatie roept mensen op die informatie hebben over een van deze families om die mee te nemen of dat van te voren te mailen aan ojh.vught@gmail.com De zoektocht is namelijk nooit klaar om een zo compleet beeld te hebben van deze Joodse inwoners van Vught.

Enkele voorbeelden van de sprekende herdenkingen tijdens Open Joodse Huizen Vught:

Jonas en Henri Schepp
De Rotterdammer Jonas Schepp is trouwde rond 1920 met de Limburgse Rachel. In 1925 kregen zij een zoon Henri en in 1930 een dochter Hester, die naar we nu weten Hetty werd genoemd. In 1934 verhuisden ze met hun twee kinderen naar de Esschestraat 85 in Vught. Toen ze in 1943 uit hun huis werden gezet omdat er een NSB’er in mocht gaan wonen, doken ze onder. Ze konden geen plek regelen voor het hele gezin dus besloten ze apart onder te duiken. Rachel met haar dochter Hetty in Limburg en Jonas met zoon Henri in Utrecht. Moeder en dochter hebben de oorlog overleefd, maar Jonas en zijn zoon Henri zijn opgepakt en in Sobibor vermoord.

Hetty en haar moeder zijn na de oorlog naar Israël verhuisd, waar ze is getrouwd en vier kinderen heeft gekregen. Ze is een oude vrouw, maar was blij toen ze hoorde dat er gedenktegels voor haar vader en broer gelegd gaan worden en dat ze in hun oude huis herdacht worden. Haar kinderen en kleinkinderen wonen in verschillende landen.

Familie Koperberg
Philip En Clara Koperberg Wijnbergen woonden tot 1935 bij de moeder van Clara in Eindhoven. Naar diens overlijden in 1935 zijn ze met hun 5-jarige dochter in de Van Beresteijnstraat 8 in Vught gaan wonen. In datzelfde jaar werd al snel hun tweede dochter werd geboren. De meisjes werden Tet en Imke genoemd. Van vader Philip is in de politiearchieven een melding van hem gevonden. In mei 1942 heeft hij bij de inspecteur van Politie gemeld dat hij op staat door een andere Vughtenaar flink was uitgescholden vanwege zijn Joods zijn. Kennelijk hoopte hij bij de autoriteiten rechtvaardigheid te kunnen vinden. Later datzelfde jaar is het hele gezin in Auschwitz vergast.

Overzicht
Er is een flyer met een overzicht van de deelnemende huizen af te halen bij het gemeentekantoor Vught, Nationaal Monument Kamp Vught en Allescafé de Gereghthof. Allescafé de Gereghthof (Marktveld 8 in Vught) is op 2 en 3 mei het centraal informatie- en ontmoetingspunt voor deelnemers. Hier kunnen bezoekers informatie over de locaties verkrijgen, herinneringen ophalen en na- en bijpraten over de bezochte adressen.

Open Joodse Huizen past in de joodse traditie van herdenken door de nadruk die op het belang van de plaats (het huis) wordt gelegd. Bovendien sluit het herdenken op locatie goed aan bij de hedendaagse belangstelling voor het particuliere, persoonlijke verhaal in de geschiedenis. Het memoreren van gebeurtenissen die zich afspeelden in de straten en buurten die de bezoekers kennen, draagt bij aan het indringende karakter van de vaak intieme ‘ontmoetingen’ met de recente geschiedenis. Het Vughts Museum en Nationaal Monument Kamp Vught deden eerder al onderzoek naar joodse Vughtse gezinnen, die de Holocaust niet hebben overleefd (gepubliceerd in de Vughtse Historische Reeks, 2013).

Gedenktegels
Op initiatief van Nationaal Monument Kamp Vught en het Vughts Museum wordt aan de vooravond van de zeventigjarige viering van de bevrijding van Nederland, de Joodse inwoners van Vught herdacht die in de oorlogsjaren werden weggevoerd en nooit meer terugkeerden. De Gemeente Vught zal dit jaar op 2 en 3 mei gedenktegels leggen bij huizen van joodse inwoners van Vught die in deze oorlog de dood vonden.

Zaterdag 2 mei zal er om 10.15 uur vóór het adres Boxtelseweg 4 te Vught een korte plechtigheid plaatsvinden onder leiding van de burgemeester van Vught, de heer R.J. van de Mortel. Middels de onthulling van een gedenktegel voor het echtpaar Einhorn en mevr. Neuburger-Veit, wordt op symbolische wijze het gedenktegelproject in Vught gestart. Net zoals bij Open Joodse Huizen is ook hier iedere belangstellende welkom om deze plechtigheid gratis bij te wonen. Aanmelding is niet nodig. Aansluitend zal Open Joodse Huizen Vught van start gaan.