Vandaag, 26 oktober, begint op de Belgische televisiezender Eén de tweede serie van "Ten Oorlog". Voor het eerste deel uit 2014 reisden journalist Arnout Houben, acteur Jonas Van Thielen en cameraman Mikhael Cops te voet langs het front van de Eerste Wereldoorlog. In het vervolg zien we hoe hetzelfde drietal wandelt in de voetsporen van de bevrijders uit de Tweede Wereldoorlog.

Anderhalve kilo weegt het 447 pagina’s tellende boek dat de tweede 10-delige serie begeleid. De rijk geïllustreerde publicatie geeft een voorproefje op wat de kijker te wachten staat in de televisiereeks en geeft aanvullende informatie over de opmars van de geallieerde legers en de oorlogsgeschiedenis van de landen die door de Belgen doorkruist worden. Terwijl ze in serie 1 één route volgen, van het strand van Nieuwpoort tot het Turkse Gallipoli, wandelen de programmamakers voor serie 2 twee routes. Eerst volgen ze de weg die de Amerikaanse troepen van generaal Omar Bradley aflegden. Ze gaan per schip vanuit Engeland naar Omaha Beach in Normandië en doorkruisen West-Europa te voet tot aan Torgau aan de Elbe, waar de Amerikanen en de Sovjets elkaar op 25 april 1945 ontmoetten. Daarna beginnen ze van voren af aan in het legendarische Stalingrad (tegenwoordig Volgograd) waarvandaan ze de route van de troepen van het Rode Leger van maarschalk Zhukov bewandelen.

Hun reis brengt hen op bekende en minder bekende locaties. Zo lopen ze bijvoorbeeld door het Normandische landschap met de beruchte bocages, overwoekerde stenen muurtjes rondom weilanden die voor het geallieerde leger veel oponthoud veroorzaakten. In Duitsland bezoeken ze onder meer het voormalige concentratiekamp Buchenwald vlakbij Weimar en de zoutmijn van Merkers, die de nazi’s gebruikten als opslagplaats voor geroofde kunst en andere geplunderde kostbaarheden. Na in Rusland eerst Volgograd bezocht te hebben, wandelen Arnout, Jonas en Mikhael door het voormalige strijdtoneel bij Staraja Kalitva waar het Rode Leger in december 1942 op sterke tegenstand stuitte van 60.000 Alpini, Italiaanse elitesoldaten. Het is een niet algemeen bekende episode uit de oorlog die in de nabijgelegen stad Rossosj herdacht wordt met een monument voor verzoening tussen de Alpini en het Rode Leger. Het gedenkteken is niet onomstreden, zoals blijkt uit de reacties die de Belgen opvangen op straat.

Behalve dat de mannen dit keer twee routes volgen, verschilt de tweede serie ook van de eerste doordat ze dit keer geen herdenkingspaaltjes bij zich hebben die langs de route geplaatst worden ter herinnering aan personen uit de oorlog. Daarvoor in de plaatst vullen ze blikjes met de aarde op locaties die van speciale betekenis zijn voor de personen die ze herdenken, om die later toe te sturen aan hun nabestaanden. Zo vullen ze in het Hürtgenwald een blikje ter nagedachtenis aan de Duitse kapitein Julius Erasmus. Tijdens de bloedige veldslag die hier in de laatste maanden van 1944 plaatsvond zag hij veel kameraden sneuvelen. Na de oorlog keerde hij terug in het bos, dat nog vol mijnen lag, om met gevaar voor eigen leven de doden te bergen. In Vossenack kregen mede dankzij hem meer dan 2.200 soldaten uit vier landen een laatste rustplaats.

Paul De Vylder is een andere persoon voor wie een blikje met aarde gevuld wordt. Dat gebeurt bij zijn graf op de Duitse begraafplaats in Vita Poshtova vlakbij Kiev in Oekraïne, ver weg van zijn geboortegrond. De 20-jarige Vlaming sneuvelde aan het Oostfront als vrijwilliger in de divisie Langemarck van de Waffen-SS. In zijn familie gaat het verhaal dat de jongeman op een dag naar huis ging met een slecht rapport, toen hij een ronselaar voor het Duitse leger tegenkwam. Bang voor de woede van zijn strenge vader over zijn slechte cijfers koos hij ervoor om in Duitse dienst te treden. Een besluit met grote gevolgen. Een naamloos graf zonder zerk is het enige dat de drie Vlamingen terugvinden van hun landgenoot. Het met aarde gevulde blikje wordt opgestuurd naar zijn neven en nichten in België, die van het bestaan van het graf van hun oom niet op de hoogte waren.

Behalve personen uit het verleden maken we in "Ten Oorlog 2" ook weer kennis met mensen die de Belgen langs de route tegenkomen. Het zijn deze spontane ontmoetingen met markante figuren die in de eerste serie voor veel ontroerende, aangrijpende en humoristische fragmenten zorgen. In het nieuwe deel is dat niet anders. Zo maken we in het boek alvast kennis met de sympathieke Poolse kasteelheer en jager Jaroslaw, die vertelt over zijn jachtavonturen. In de bergen van Algerije werden hij en zijn vrouw en drie andere stellen tijdens een jachttrip overvallen door rovers. Ze werden meegenomen naar een ravijn en moesten zich volledig ontkleden en zich daarna naast elkaar opstellen. Jaroslaw dacht dat hun laatste uur geslagen had, maar plotsklaps vertrokken de overvallers. Het was vanaf toen dat de Poolse jager begreep waarom Joden en andere nazislachtoffers geen verzet boden voorafgaand aan hun executie – bijvoorbeeld in het ravijn Babi Jar bij Kiev, waar de programmamakers ook een bezoek aan brengen.

Het zijn voor de geïnteresseerde in de Tweede Wereldoorlog twee jaloersmakende wandelreizen die Arnout Houben en zijn kompanen hebben gemaakt voor hun programma. Dat blijkt niet enkel uit de teksten, maar ook uit de vele prachtige kleurenfoto’s die in het boek zijn opgenomen. Op veel foto’s zijn de mannen zelf ook geportretteerd, bijvoorbeeld bij het standbeeld van George Patton in Ettelbruck en op een Sovjettank in de buurt van Koersk. Voor wie "Ten Oorlog 1" niet gezien heeft, komt dat misschien wat ijdel over. In de eerste serie spelen Arnout en Jonas echter in beeld een prominente rol die ze met verve vervullen. Arnout als belangstellende interviewer en voice-over en Jonas als begeesterde verhalenverteller. Behalve een documentaire over de oorlog is hun televisiereeks ook een persoonlijk verslag van hun indrukwekkende wandeltocht. Datzelfde geldt voor het boek, waarin de hoofdstukken over hun eigen ervaringen – telkens onder het kopje "On the Road" – het meest aansprekend zijn. Voor de kenners bevatten de overige hoofdstukken weinig onbekende feiten, maar voor andere lezers biedt het boek een duidelijk overzicht van de oorlog in Europa, dat uitnodigt tot verdere verdieping.

Het kan niet anders of "Ten Oorlog 2" is een waardig vervolg op de ijzersterke eerste serie. Het fraai vormgegeven boek belooft althans veel moois en maakt de lezer nieuwsgierig naar de televisiereeks. Behalve een eerbetoon aan de slachtoffers van de oorlog vormen het boek en de serie(s) ook een viering van vrede en verzoening tussen de Europese volkeren, hoewel dat in deze tweede reeks helaas niet helemaal opgaat. De door de programmamakers afgelegde route van het Rode Leger doorkruist immers ook Oekraïne, waar in het oosten sinds 2004 een nieuwe oorlog woedt. Tijdens hun wandeltocht komen de drie mannen ook hiermee in aanraking, bijvoorbeeld in Kiev waar ze het met bloemen overladen graf bezoeken van een Oekraïense soldaat die sneuvelde bij gevechten met separatisten. Het vormt een trieste zijweg op de route van de bevrijders, maar onderstreept nog eens duidelijk hoe dankbaar wij als Nederlanders en Belgen onze bevrijders moeten zijn voor de door hen bevochten vrede.