Bertus Koot, dagboek uit de laatste oorlogsmaanden in Utrecht.

Deze inleiding uit 2020 is van Christa van Hees-Koot, de oudste dochter van Bertus Koot. Zij verzorgde ook de uitgave in druk en gaf ons toestemming tot publicatie op de site TracesOfWar.

Een gewone Utrechtse jongen in een ongewone tijd.

75 cent kostte het schrift waarin mijn vader, A.J. Koot jr. (Bertus), op 1 januari 1945 een dagboek begon. Hij deed dit naar aanleiding van enkele feiten die, "waren de tijden niet zo droevig, bepaald humoristisch zouden zijn".

De concrete aanleiding was de verordening die kort daarvoor was afgekondigd. Alle mannen tussen 16 en 40 jaar oud moesten zich op last van de Duitsers tussen 5 en 8 januari 1945 melden voor de totale oorlogsinzet. Dat was Bertus Koot dus niet van plan. Mijn persoontje, ik ben 18,moet ook "duiken". En dat deed hij in het eigen, ouderlijk huis aan de Merwedekade 227 bis A.

De vondst van het dagboek

Nooit heeft mijn vader over deze tijd verteld. Wel over de periode daarna, als "KNIL-ler" in Nederlands-Indië. Het bestaan van dit dagboek was dan ook een complete verrassing. Een van mijn zussen ontdekte het na zijn plotselinge dood in 2009 in een secretaire. Mijn moeder leed op dat moment al aan de ziekte van Alzheimer en heeft er niets over kunnen vertellen.

Het dagboek is een schrift met donker oranje hardkartonnen kaft. De blaadjes zijn met garen gebonden en aan de buitenkant voorzien van een zwart linnen band. Het cahier, No 120 staat er op de voorkant, is gekocht bij de gerenommeerde kantoorboekhandel van de Wed. Alb. F. Swaak, op de Mariaplaats in Utrecht. De prijs, f 0,75, staat op het – licht oranje- schutblad. In het schrift hebben meer blaadjes gezeten. Die zijn er uitgeknipt. Waren het beschrijvingen die zijn eigen toets der kritiek niet konden doorstaan? Of was het een gebruikt cahier? Er was immers papierschaarste. We zullen het nooit weten.

De tekst, van bijna zwart naar grijsblauw, lijkt geschreven met vulpen, maar het zou ook zo maar met kroontjespen geweest kunnen zijn. De tekeningen maakte hij vermoedelijk eerst met potlood, om ze daarna met vaste hand met inkt over te trekken. Hier en daar zijn nog wat van die potloodstrepen te zien. Ten slotte beschikte hij ook over een dik rood potlood, waarmee hij een enkele keer iets onderstreepte wat hij extra belangrijk vond. Opmerkelijk vaak was dat trouwens als het om de Russische opmars en successen ging.

De inhoud

Wat bezielde die jonge man? Een jongen, in de bloei van zijn leven, die maandenlang iedere dag in een vloeiend handschrift vrijwel zonder taalfouten en met humoristische tekeningentjes nauwgezet bijhield wat er in zijn directe omgeving gebeurde. 127 pagina’s lang en nagenoeg zonder één doorhaling. En dat niet alleen. Hij hield ook alle berichten van de diverse oorlogsfronten bij. Tot en met 3 mei 1945. Die combinatie – tekst en tekeningen - maakt het zo’n bijzonder document. Het boek eindigt op de rand van de bevrijding, op donderdag 3 mei 1945. Die dag hoorde Nederland dat Berlijn was gevallen. Vliegtuigen losten voedsel en mijn vader ziet in de nabijgelegen Jekerstraat 200 Amerikaanse legerauto’s arriveren. Die dag ook ziet hij de eerste Canadezen in zijn leven. "Het was een komisch gezicht: een paard en wagen met voorop 2 moffen en achterop 2 Canadezen. "

Hoe mijn vader de bevrijding heeft ervaren zullen we helaas nooit weten. Het aangekondigde dagboek nummer II hebben we nooit gevonden. Wellicht is het er ook niet geweest. Ik kan me zo voorstellen dat de periode daarna zo hectisch en turbulent was dat van schrijven helemaal niets meer is gekomen.

Dit dagboek overleefde ten minste vijf verhuizingen.

Het gezin Koot

Bertus (later Bart) was de oudste zoon van Arnoldus Johannes Koot (1904) en Antonia Gerarda Jongerius (1905). In 1925 trouwde Nol met de toen 19 jaar oude Tonia. Op 21 juni 1926 werd Albertus Johannes (roepnaam Bertus) geboren. In 1928 volgden Jan, Corrie (1930), Rita (1943) en Tonny (1947).

In 1952 trouwde Bertus Koot met de eveneens uit Utrecht afkomstige An van Deventer. Beiden behoorden tot de (katholieke) Gertrudisparochie. An en Bart kregen zes kinderen: Christa (1953), Hanneke (1954), Helma (1957), Marian (1959), Kitty (1962) en Bert (1964).

Bertus Koot overleed 25 mei 2009, zijn weduwe An minder dan een jaar later, op 19 mei 2010.

Mijn grootvader werkte voor boenwasbedrijf L. AUGs BRUYN JB & Co aan de Croeselaan en begon later een eigen bedrijf in boenwas en rijwiel- en machineolie aan de Utrechtsestraatweg 109 in Jutphaas, Chemisch Bedrijf "AKO". Dit was gevestigd in een schuur achter de woning van een van zijn broers. Dat weten we uit eigen waarneming. Via de officiële kanalen, zoals de Kamer van Koophandel, hebben we er niets van terug kunnen vinden.

Of mijn opa dat bedrijf al in de oorlogsjaren had, weten we niet. Kennelijk kon hij, via welke weg dan ook, over schoensmeer beschikken. In zijn dagboek schrijft mijn vader enkele keren hoe zijn vader en broer Jan schoensmeer ruilden voor eten.

Herman Linssen, beste vriend en mede-onderduiker

Met Bertus dook ook zijn beste vriend Herman Linssen onder, door hem Herm genoemd. Mijn vader voelde zich nauw betrokken bij de familie van zijn vriend. Dat merk je als vier van de tien kinderen Linssen vanwege de hongersnood naar Twente worden geëvacueerd.

In die gebeurtenis speelt de Gertrudisparochie, en met name kapelaan J. Th. Egberts en zijn medekapelaan Bernard, een belangrijke rol. Mijn vader is zijn leven lang een gelovig katholiek geweest. En dat kun je ook aflezen uit zijn dagboek.

Mijn vader noemt kapelaan Egberts in zijn dagboek vanwege diens oproep aan de jongeren in zijn parochie om onder te duiken. Ook deze kapelaan hield een (getypt) dagboek bij. Dankzij de Stichting Heemkunde Geesteren kon ik over zijn dagboekaantekeningen uit dezelfde periode beschikken. Zij brengen de emotie in, waarvoor mijn vader kennelijk geen woorden kon vinden.

Een gewone jongen in een ongewone tijd

Hoe is dat geweest, om in de bloei van je leven gedwongen thuis te zitten? Je baan kwijt, nauwelijks buitenlucht meer en wat moet je in ’s hemelsnaam doen? De kranten uitspellen en wat er verder maar aan informatie voorhanden is, naar de radio luisteren.
Aanvankelijk had ik bij de bewerking van zijn dagboek het frontnieuws willen weglaten en alleen de persoonlijke informatie willen reproduceren.
Ook al omdat deze informatie wemelde van mij volkomen onbekende plaatsnamen.

Twee dingen brachten mij ertoe deze informatie toch op te nemen, zij het in een afwijkende kleur. Naarmate het dagboek vorderde, werd de frontinformatie voor de belanghebbenden steeds belangrijker voor de dag waarop Utrecht bevrijd zou worden. De tweede reden was de huidige Coronacrisis en de enorme honger naar informatie die er in de hele wereld is. Zo moet het dus ook in de oorlog geweest zijn, realiseerde ik mij opeens.

Mijn vader spelde het nieuws. Dat kun je tussen de regels door lezen. Als De Nieuwsbode een tijdje niet verschijnt vindt hij dat een ramp. En hij kan zijn geluk niet op als die er plotseling weer wel is. Andere media die hij noemt zijn De Utrechtse Courant, Vrij Nederland, Het Parool en Radio Oranje. Daarnaast waren er de media van de bezetter: Het Nationale Dagblad van de NSB en het D.N.B., het Deutsches Nachrichten Büro.
Op droge, zakelijke toon doet hij verslag van de gebeurtenissen. Een enkele keer voorziet hij die van commentaar: "Goed zo boys".

Zelden krijgen wij een inkijkje in zijn gevoelens. Behalve op 22 maart, een van de eerste lentedagen van 1945. Zittend voor het raam, genietend van de zon, de vogels en de lentepracht, verwenst hij de oorlog met heel zijn hart. "Heel mijn natuur komt in opstand. Nu voel ik het dubbel wat het is om de hele dag in huis te moeten zitten met als enig genot een half uurtje, misschien een uur zonneschijn in de kamer. Ik voel me in staat de hele boel kapot te slaan, een fiets te pakken en al maar verder weg te trekken langs Gods vrije natuur en alles, de oorlog, de honger en de ellende achter te laten als iets waar ik liever niet aan terugdenk."

In de eerste weken van april schrijft hij 14 dagen niets in zijn dagboek en volstaat hij met een tekening van een Pauze-doek. "Ja kijk eens, ik kon er niet toe komen. Had totaal nergens zin in. Een beetje last van griep gehad..."

Met frisse moed pakt hij op 19 april toch de draad weer op. En wij als lezers ook, want die laatste dagen van april en begin mei raakt alles in een stroomversnelling. Je voelt de adem van de naderende bevrijding, die toch langer op zich laat wachten dan gehoopt.
Maar op woensdag 2 mei is het dan toch bijna zover. Hij beschrijft hoe het gezin naar buiten vliegt, gealarmeerd door de kreten "De vliegtuigen, de vliegtuigen". Je leest hoe het rond het Merwedekanaal "zwart ziet van de mensen die juichen en schreeuwen, met allerlei zwaaien en gewoon dol van vreugde zijn".

Bij deze gebeurtenissen heb ik ervoor gekozen ze te visualiseren met foto’s. Want, schrijft mijn vader: "Ik ben niet in staat deze taferelen te beschrijven, maar wel kan ik zeggen: Mijn gemoed schoot vol!" En dat deed het mijne ook, toen ik zijn beschrijving van deze dag las.
Het dagboek kreeg nog meer kleur, nadat ik dankzij mijn neef Maarten van Deventer op het spoor was gezet van het dagboek van kapelaan Egberts van de Gertrudisparochie in de Utrechtse Rivierenwijk. Deze jonge kapelaan Egberts was een begrip in de hele wijk, zo vertelde een ander familielid me.
Ook bijzonder was het resultaat van mijn speurtocht naar mijn vaders beste vriend en mede-onderduiker, Herman Linssen: een gesprek met zijn zus Nelly. Zij heeft mijn vader en zijn zus Corrie in die periode gekend en herinnert zich nog goed dat haar broer Herman vanaf zijn onderduikadres soms ’s avonds thuis kwam voor schoon goed.

Waar mijn vader zich schuil hield als er onraad was, schrijft hij niet. "Mijn vriend Herm komt bij ons inwonen, want we hebben een toffe schuilplaats, die ik nu niet kan beschrijven, misschien later."

Zijn zus Rita (1943) is er echter zeker van dat dit een kast was op de overloop naar de eerste verdieping, van waaruit je via een luik op zolder kon komen.

Gekluisterd aan krant en (radio)buis, luisterend naar de belevenissen van familie, buren en vrienden over wat zich op straat en elders in de wereld afspeelde, had mijn vader zijn schrift, zijn potloden, pen en inkt. Dankzij die attributen, zijn nieuwshonger en zijn gevoel voor taal en humor hebben wij kinderen postuum een bijzonder inkijkje gekregen in het leven van onze vader en het leven in oorlogstijd in Utrecht. Het leven van een gewone jongen in een ongewone tijd, zoals Roosje Keijser van het Utrechts Archief het zo mooi formuleerde toen zij het dagboek onder ogen kreeg.

Dagboek
van Bertus Koot

A.J. Koot jr.
Merwedekade 227 bisA, Utrecht

Ik schrijf dit dagboek naar aanleiding van verschillende feiten, die, waren de tijden niet zo droevig, bepaald humoristisch zouden zijn. Het is onbegonnen werk al deze feiten op te schrijven, hun aantal is legio. Maar om er iets van te vertellen, hier volgt er een als voorbeeld, en met een beetje fantasie geïllustreerd.

Eind december is er een verordening afgekomen dat alle mannen tussen 16 en 40 jaar oud zich moeten melden voor de totale oorlogsinzet. Tussen 5 en 8 januari 1945. Mijn persoontje, ik ben 18, moet ook "DUIKEN".
Dit is onze kerst- en nieuwjaarsverrassing.

Maandag Nieuwjaarsdag 1 januari 1945

Weer is een Nieuwjaar aangebroken. Het oude jaar met al zijn ellende is voorbij. Wat zal 1945 ons brengen? Eindelijk de langverwachte vrede? God geve het! Dit zijn over het algemeen de dingen waarover vandaag de dag gesproken wordt. Toch moeten we God danken. We leven nog, dankzij Vader en Moeder, die al het onmogelijke deden, en nóg doen om ons in leven te houden!
Het Oude Jaar hebben we bescheiden gevierd. Ons "Kokkie" had met wat bloem (smokkel) en wat olie (van de bon, dus rommel) appelbollen gebakken, die ons best smaakten. Maar, een macht der gewoonte in deze tijd in de letterlijke zin, lagen we al om tien uur op bed.
Verder was er geen nieuws, alleen hebben de "Tommies" het nieuwe jaar goed (of slecht) ingezet, vanmorgen vroeg hadden we al luchtalarm en zijn er geen ongelukken gebeurd. Gisteren evenwel zijn er drie bommen gevallen op de Croeselaan. Geen doden, geen gewonden, veel schade (vooral glasschade).

Dinsdag 2 januari 1945

Vanmorgen naar kantoor geweest. Van mijn baas kreeg ik al een hele litanie te horen, maar in het kort (het is papierschaarste) komt het hierop neer: Ik moet "duiken" en mijn baas kan mijn loon niet doorbetalen. Ik ben dus feitelijk ontslagen.
Vanmiddag kreeg ik thuis het een en ander te horen. Het was geen werk enz. enz. Je kunt het goed merken, 15 gulden in de week meer of minder. Vanmiddag met de baas erover gesproken en we zijn overeengekomen: hij zal me thuis laten werken en me 40 cent per uur uitbetalen. Ik in de wolken en thuis ook. Ik ben nu feitelijk "los werkman". Bij het middageten hadden we een "gast", een arme drommel die honger had. "Mee-eten", zei Moeder de vrouw, die veel te goed is voor deze wereld. Verder niets bijzonders.

Woensdag 3 januari 1945

Vandaag een kalme dag, thuis gewerkt en 2,40 gulden verdiend. Vanmiddag naar een oom geweest om te zagen, maar mijn compagnon kwam niet opdagen, dus onverrichter zake teruggekeerd. De krant weet ook niets bijzonders te melden. Aan de fronten geen belangrijke verandering. Nu ik dit nog eens nalees (ik heb dit op een avond geschreven, gebrek aan tijd), zie ik dat ik niet kort van stof ben geweest. Het is 10 uur.

Donderdag 4 januari 1945

Gisteravond bracht mijn vader vlees mee van een of andere "organisatie", die ik niet bij naam wil noemen. Terwijl ik dit schrijf ligt het in de pan en verspreidt een heerlijke geur. Wat zullen we smullen.
Vanmorgen om 05.30 uur al wakker gemaakt, doordat mijn kleine zus van 1 jaar (Rita) de idee kreeg om "luchtalarm" te geven. Ik weet niet wat ik liever hoor, ’n sirene of mijn kleine zusje (als ze zo’n bui heeft tenminste). "Luchtalarm" duurt maar 1 minuut, zo’n huilbui soms 1 uur.

We hebben weer een bof, een pakketje uit Veenendaal inhoudende: vermicelli, kaas, roggebloem, bruine suiker, RONA (kinderdrankpoeder, op de bon) en tabak.

Even daarna kwam de dokter, hij had geen schoensmeer meer en mijn vader is echt van de schoensmeervulafdeling. Je begrijpt...

Frontnieuws:

• Aan het westelijk front heerst een zware ontmoetingsslag in België, de Vogezen en Luxemburg. Geen verder nieuws over deze slag. Aan het oostelijk front heerst rust. In Griekenland vormt de Aartsbisschop-Regent een nieuwe regering. Nog steeds botsingen tussen Grieken (E.L.A.S) en Anglo-Amerikanen (volgens D.N.B.). Turkije besluit op verzoek van Amerika de banden met Japan te verbreken.

Vanmiddag omstreeks half drie verschenen er "Tommies" boven onze aloude Domstad. Het afweergeschut kwam even in actie, maar ze hebben er - tussen ons gezegd en gezwegen natuurlijk - geen neergeschoten...
Verder vandaag geen nieuws.

Vrijdag 5 januari 1945

Vanmorgen naar de kapper geweest. Je zult denken, moet je dat nu in je dagboek melden, dat is toch niks bijzonders? Jazeker, want wil je geknipt worden, dan moet je 1 aardappel meebrengen. Schaap, dat is zijn naam, redeneert zo: "Ter wille van mijn klanten kan ik niet op eten uitgaan, dus moeten mijn klanten voor aardappels zorgen." Toch nog niet zo dom bekeken, Schaap.

Onderweg zag ik nog een V (misschien een V2) afschieten, vanavond hierover meer. Nadat ik "kaal" geknipt was, ben ik naar mijn vriend Herm (Herman Linssen) geweest over de "onderduikers"-kwestie. De zaak is nu zo: Mijn vriend komt bij ons inwonen, want we hebben een toffe schuilplaats die ik nu niet kan beschrijven, misschien later.

Bij Herm thuis hoorde ik dat zijn zus Riet, die met Nieuwjaar op eten uitging, gisteravond teruggekomen is. Ze hadden 120 km gelopen en zo goed als niets opgelopen. Wat die te vertellen had, nee verschrikkelijk. De mensen lagen maar zo dood langs de weg, bezweken van honger en ellende. Kleine kinderen, grote mensen, allen krijgen een beurt.
GOD GEEF TOCH UITKOMST!

Uit het dagboek van kapelaan Egberts:

• De mensen vallen nog niet van de honger op straat, maar gevallen van ondervoeding, TBC etc. legio. Wij moeten ze tenminste bij bosjes wegsturen van de pastorie met een vriendelijk woord, een woord van opbeuring, maar zonder eten, waar ze eigenlijk om komen.

Ik voor mij vind het fijn dat mijn vriend komt, dan heb ik gezelschap in mijn schuilkelder. Aan de fronten geen belangrijk nieuws. Radio Oranje meldt van de Nederlandse regering in Londen een oproep waaruit in citeer: Het is verboden zich te melden, ook personen die die een zoge- heten "Ausweis" hebben. Dit komt goed uit, ik was het geenszins van plan.

Frontnieuws:

• In Kopenhagen hebben 80 patriotten een fabriek van "V2"-onderdelen in de lucht laten vliegen. "Bravo".

Uit bevrijd gebied:

• Het Franse Rode Kruis heeft 29 ton voedsel gestuurd en het Canadese 100 kisten.
• In Nijmegen zijn 4.000 huizen totaal verwoest en 2.000 zwaar beschadigd. 12.000 personen leven in schuilkelders of grote gebouwen.
• Driekwart van Budapest is in Russische handen (volgens de Nieuwsbode van januari ’45)

De bonnen van de week:

• Ik bemerk dat we van de week 1.000 gram brood krijgen in plaats van 800 (1 1⁄4 brood per week per persoon) en 180 gram olie (in plaats van boter en vet). Wat zijn ze toch goed voor ons.
  Ik lees in de Utrechtse Courant dat in Haarlem heet water gedistribueerd wordt. Jonge moeders krijgen extra bonnen, waarop ze dan per dag, aan 1 van de 5 badhuizen der stad 10 liter warm water kunnen halen.

V1

De V1 is het Duitse Vergeldingswapen nr 1 waarmee "Doelen in Engeland" en de haven van Antwerpen beschoten worden. Over dit wapen en ook over de V2 (een soortgelijke bom) houdt de Duitse Legerleiding de "sluier der geheimhouding" gespreid. Dit weet ik echter: de V1 is een soort bom, die de vorm heeft van een sigaar, waaraan een paar vleugels en een staart bevestigd is. ’t Apparaat wordt afgeschoten, wat een zeer gevaarlijk werk is. De Duitse soldaten die in een soort asbestpak gekleed zijn, overleven dit afschieten over het algemeen niet. Deze bom, waarvan de kop gevuld is met een zeer zware springstof, laat na het afschieten een dikke rookkolom achter. Wanneer de "vliegende" bom over komt, hoort men een ontzettend geluid. De V1 verwoest alles in de omgeving en zelfs op 2 mijl van de plaats waar hij neerstort, vindt men bomsplinters. In tegenstelling tot de V1 maakt de V2 geen geluid. Voor vandaag genoeg hierover.

Van de Centrale Kerken werd vandaag "aardappelensoep" verstrekt, waarbij je een microscoop moest gebruiken om de aardappelen te zien. Het geval was bijna niet te eten.

Schlüss voor vandaag.

Zaterdag 6 januari 1945 (Driekoningen)

Vanmorgen om 10 uur verschenen er Engelse vliegtuigen boven de stad, die klaarblijkelijk op verkenning waren, want er werd niet gebombardeerd. Er werd geen "luchtalarm" gegeven.

Mijn zuster (Corrie, red) kwam thuis met de verheugende tijding dat de termijn van aanmelding tot nader orde is verlengd. Gisteren moeten zich volgens ooggetuigen duizenden personen hebben gemeld.

Het gerucht doet de ronde dat het personeel van het Gemeentelijk Arbeidsbureau ingevolge de oproep van de Nederlandse Regering – waarin deze verbiedt mede te werken aan deze mensenroof op grote schaal – is ondergedoken. De surrogaat-arbeidsbeursmannetjes kunnen het zeker in 4 dagen niet klaarspelen. We kunnen ons dus weer enige tijd vrij rond bewegen.

Om 3 uur hebben enige mosquito’s in duikvlucht enige doelen in of bij Utrecht beschoten. Het was te ver af om een en ander precies waar te nemen. Zoeven hoorde ik dat de brug van Vianen op 4 januari door de Engelsen is gebombardeerd en totaal verwoest.

Van de Gaarkeuken was er vandaag zuurkool die aardig eetbaar was.

Frontnieuws:

• In een uitzending van de B.N.O. meldt het D.N.B. (Deutsches Nachrichten Büro, red.): Aan het front nabij Bastogne hebben de Amerikanen gisteren 52 tanks verloren. Nog hevige strijd in Budapest. Het D.N.B. bericht dat de stad nog in Duitse handen is, in tegenstelling tot Radio Oranje, die gisteren meldde dat 3⁄4 van Budapest in Russische handen is.
• Turkije heeft niet alleen de verdragen met Japan verbroken, tevens zullen alle Japanners die zich in Turkije bevinden geïnterneerd worden.
• In de gevechten in de Balkan zouden de Duitsers 10 man hebben verloren, tegen de Russen 850. Verhouding: 1:85. Ik vind dit onmogelijk gezien de gevechtswaarde van de Russen op het ogenblik.
  In Oost Pruisen verloren de Russen gisteren 15 tanks en 29 stukken geschut.
• De Engelsen ondernamen aanvallen op Hannover en Berlijn. De Jagers zouden 28 Flak-geschut en 21 vliegtuigen hebben neergeschoten.

Men zegt dat de bekendmaking waarin de termijn van aanmelding wordt verlengd is aangeplakt door Vrij Nederland. Ik heb vanmorgen al gezegd: Ik geloof het niet, daar zal VN de hand wel in hebben. De termijn van aanmelding blijft dus 5-8 januari. Ik vond het al vreemd dat de courant hierover niets meedeelde. Maandag wordt het dus toch duiken.

Zondag 7 januari 1945

Vandaag valt er niet veel te vertellen. Vandaag heeft Kapelaan Egberts gesproken tot de jongeren boven de 17 jaar over de "meldingskwestie". Om van het melden af te komen kan men vrijwillig tekenen voor de Nederlandse Arbeidsdienst. Dit is door de Aartsbisschop verboden, aldus Kapelaan Egberts. Immers de NAD staat op het ogenblik onder de Duitse en Nederlandse SS en dragen gedeeltelijk al de Duitse uniformen, als zijnde een onderdeel der "Wehrmacht". Kapelaan Egberts gaf ons de raad onder te duiken.

Een van mijn vrienden was vandaag zo pessimistisch, dat hij van plan was zich morgen te melden. Na een half uur "bomen" – vrijwillig werken voor de vijand, je eer als Nederlander enz. – lukte het mij hem op andere gedachten te brengen. Hij gaat zich niet melden maar koopt een honderdtal legpuzzels als tijdverdrijf. Die zijn tenminste nog zonder bon.

Vanavond hield Rijksminister Dr. Seijs Inquart (de surrogaat-führer) in Nederland, populair genoemd Manke Seijs, om kwart over acht een rede tot het Nederlandse Volk over de zender Hilversum. Die moeite had hij zich gerust kunnen besparen. Nederlanders luisteren niet naar "landverraders".

Het is weer genoeg voor vandaag.

Maandag 8 januari 1945

Vandaag heeft het voor het eerst gesneeuwd. Een dikke laag (circa 1 cm dik) bedekte de straten. Het beetje verkeer dat er nog is wordt hierdoor nog meer belemmerd. Wat moet het worden met onze voedselpositie? We hebben nog maar voor 8 tot 10 dagen aardappelen. Daarna moeten we, komt er geen uitkomst, ook van de Gaarkeuken gaan eten. Geen erg prettig vooruitzicht.

Vandaag wegens het slechte weer geen "Tommy" gehoord of gezien. Tevens is het de laatste dag dat we op straat mogen. Nu kan met zekerheid gezegd worden dat de bekendmaking waarover ik zaterdag geschreven heb, door VN - een afkorting voor Vrij Nederland - is aangeplakt. Voorgenoemde organisatie heeft nog iets anders aangeplakt. Op het volgende blad volgt deze spotprent met bescheiden kunnen geïllustreerd. Hij is toch goed!

Dinsdag 9 januari 1945

Vandaag weinig nieuws. Gisteravond kwam mijn collega-onderduiker omstreeks 8 uur bepakt en bezakt aan. We hadden zo’n honger dat we ’s avonds om 11 uur nog "drie-in-de-pan" hebben gebakken. We hebben op bed zo gekletst, mijn vriend en ik, dat we om over twaalven pas sliepen. Vandaag de eerste "duikdag". We hebben ons desondanks best vermaakt.

Woensdag 10 januari 1945

Vandaag moesten de gemelde mannen zich op het Vredenburg melden om getransporteerd te worden.
We hadden niets op het brood vandaag. Toen ben ik aan het proberen gegaan en heb twee "gerechten" ontdekt als broodbelegging. Taptemelkpoeder, water en suikerzoet vermengen en het "spul" is gereed. "Kaasvervanging". Taptemelkpoeder, melk, zout en peper vermengd geeft een soort smeerkaas. Een mens probeert wat.

Donderdag 11 januari 1945

Vanmorgen om 8 uur kwam "onderduiker nr. 3" op de proppen. Er kwam ook een roggenbrood van 10 pond van de kerk. Jongens wat hebben we gegeten. Er gaan geruchten dat ongeveer 5.000 man van de gemelde mannen zijn weggevoerd. Verder geen nieuws.

Vrijdag 12 januari 1945

Er wordt beweerd dat alle mannen "vrij" zijn, uitgezonderd de jongens tussen 17 en 20 jaar.
"Onderduiker nr. 3" is weer naar huis.

Bonnennieuws:

• Weekrantsoen: 1.000 grams brood en voor onbepaalde tijd, 62,5 gram koffiesurrogaat, 100 gram jam, 1 1⁄2 rantsoen zeepvervangende wasmiddelen, aardappelen 1 of 2 kg.

Frontnieuws:

• Het D.N.B. meldt: Amerikanen maken enige terreinwinst nabij Bastogne (Ardennen, red.). De Duitsers maken vorderingen bij Weissenburg (?). De Bolsjewieken lijden zeer grote verliezen in Hongarije. In Griekenland zijn de gevechten tussen E.L.A.S. (Grieks Volks Bevrijdingsleger) en Engelsen geëindigd. Er is een overeenkomst gesloten en gijzelaars zijn uitgewisseld. Aan het front in Nederland geen gevechten van betekenis.

Zaterdag 13 januari 1945

Vandaag meldt Radio Oranje dat de Canadezen na een hevig artilleriebombardement ten ZO van Nijmegen 2 km in de Duitse linies zijn doorgedrongen. Goed zo, boys. Verder naar België.

Frontnieuws:

• Om Laroche (Ardennen, red.) wordt hevig gevochten. De stad is volledig door Amerikanen omsingeld. Aan het Oostfront duurt de strijd om Budapest voort. In Tsjechoslowakije vorderen de Russen langs de Donau en staan ze 2 kilometer van Komarno (Slowakije), 90 kilometer van Bratislava (Slowakije) en 130 kilometer van Wenen. Sedert het Duitse offensief hebben de Amerikanen 35.000 ton eieren op de Duitse verkeerscentra achter het front geworpen. Bommenwerpers voerden in die tijd 15.750 vluchten uit en Typhoons (Engelse duikbommenwerpers, red.) 11.250 vluchten.

Verre Oosten:

• De Amerikanen zijn geland op Luzon, het hoofdeiland van de Filipijnen, met 800 schepen en geëscorteerd door sterke eskaders oorlogsschepen. De stad Lingayen en drie andere plaatsen zijn veroverd. Een bruggenhoofd van 40 kilometer en 6 kilometer diep is gevormd. Bij voorafgaande bombardementen zijn 2 Japanse torpedojagers, 1 eenmansduikboot en 79 vliegtuigen in de grond geboord.

Laatste nieuws:

• De moffen hebben St. Hubert ontruimd. In Luxemburg staan de Geallieerden op 3 kilometer van Wilz. Ten oosten van Rochefort zijn de Amerikanen de rivier overgestoken.

Zondag 14 januari 1945

Een verslaggever van de Telegraaf schreef over de strijd in Budapest: De Russen waren eerst tevreden als ze hele landstreken veroverd hadden, daarna met Provincies, steden, dorpen, en gehuchten, nu melden ze: in Budapest 200 gebouwen te hebben veroverd. Ik stel me hun legerbericht zo voor:

Onze troepen zijn driehoog achter doorgedrongen. De WC op de eerste verdieping werd stormenderhand bevrijd – in die van tweehoog bevin- den zich nog enige haarden van verzet. In den badkamer op tweehoog vernietigden stoottroepen enige partizanennesten, die zich in d badkuip hadden teruggetrokken. Bij deze gevechtshandelingen ging een eigen kast verloren. Ontlastingsaanvallen van de vijand op de WC van driehoog hadden geen succes. Onze penetratie van ’t dienstbodenkamerfront kon worden vergroot, enige vijandelijke dienstboden werden uitgemaakt. De vijand deed een uitval uit de alkoof. Na urenlange artilleriebeschieting gingen hun tanks tot de verwachte aanval over en drongen door tot de schuifdeuren. Enige eigen divans werden prijsgegeven. Na vernietiging van alle voor het koken belangrijke pannen ontruimden wij de keuken.

Bonnennieuws:

• De directeur van het Distributiebureau maakt twee nieuwe bonnen bekend, namelijk: 105 gram vlees en 1 kg kool. Wat worden we toch vet gemest!

Maandag 15 januari 1945

Men beweert dat Tiel en Wageningen door de Geallieerden zijn bezet. Officieel is hierover niets bekend.
Een kennis gaat met een schuit piepers halen in Ommen. Als ze op het IJsselmeer niet gebombardeerd worden door de "Tommies", of als ze niet worden "gevorderd", krijgen we 6 mud. Wat zal dat een geluk zijn.

Dinsdag 16 januari 1945

Ook Arnhem zou door de Geallieerden bezet zijn. Of het waar is weet ik niet, maar "men" zegt het. Om vier uur verschenen er 22 Mosquito’s, die onder hevig spervuur in duikvlucht enige doelen bombardeerden, vlak bij onze stad. Geen neergeschoten. Luchtalarm tot half vijf.

Wegens brandstofgebrek worden alom in en om Utrecht bomen omgezaagd zowel dik als dun. Ondanks het verbod van de Duitsers gaat dit voort. Nu moeten alle mannen, waarschijnlijk boven de 18, wacht lopen in de plantsoenen. In de couranten wordt geklaagd over het gaarkeuken-eten. Zes maal soep en 1 maal stamppot, en dan een 1⁄2 liter. Vreselijk voor de mensen die daarvan moeten eten.

Frontnieuws:

• In het Saargebied is de stad Houffalize (nabij St. Vith) in Amerikaanse handen gevallen.
  Aan het Oostfront is het grote Sovjet-winteroffensief begonnen.
  Met een massale overmacht beuken ze op de Duitse stellingen. Aan de spoorlijn Warschau-Krakau is het steunpunt Kielce in Russische handen. Tinozov en 600 andere plaatsen zijn veroverd.
  In Slowakije is Rucenac gevallen.

Donderdag 18 januari 1945

Om vijf uur komt het ontstellende bericht dat de moffen huiszoekingen verrichten met het doel mannen op te halen. In koortsachtige haast wordt onze schuilplaats in orde gemaakt en worden alle sporen waaruit blijkt dat er mannen in huis zijn, verwijderd.
Tien minuten later komt mijn moeder, die op onderzoek uit is geweest, terug met het bericht dat alles veilig is. Hier in de buurt zou een SS-man ondergedoken zijn en die waren de Duitsers aan het opsporen. Tevens zijn er, naar men beweert, 12 mannen medegenomen.

In deze troosteloze tijd denkt een mens van alles uit, om afwisseling te brengen in de toch al zo sobere en te kleine maaltijden. Van een oom kregen we een recept voor een zeer fijne brood-belegging, namelijk leverpastei.

Men vermenge: 1 ons gist, vijf dunne sneetjes brood, wat melk, peper en zout goed dooreen. Dit mengsel doen we bij een paar in wat olie gebakken uitjes en laten het even doorbakken. Het recept is gereed. Je krijgt een zeer fijn product dat moeilijk van echte leverpastei is te onderscheiden.

Vrijdag 19 januari 1945

Frontnieuws:

• Alle frontberichten hebben betrekking op het Russische offensief. Volgens officieuze berichten hebben de Sovjets op verschillende zwaartepunten aan het Oostfront 45 infanteriedivisies en 10 pantsercorpsen in de strijd geworpen. De opmars is regelrecht gericht tegen Berlijn. De puinhopen van Warschau zijn door de Duitsers ontruimd. De heilige Poolse stad Krakau is eveneens in Russische handen. De Duitse omroep ziet de toestand bepaald hopeloos in. De Duitse opperbevelhebbers weten niet wanneer en hoe "de bloedige opmars" te stuiten.

Bonnennieuws:

• De levensmiddelenpositie wordt steeds hopelozer. Voor deze week zijn er door de Distributiedienst de volgende rantsoenen bekendgemaakt. 1000 gram brood (1 1⁄4 brood), 1⁄2 ons kaas en.....een bon voor een nader aan te kondigen hoeveelheid aardappelen. Geen peulvruchten, geen havermout e.d. en geen jam, boter, olie of vet. De broekriem aangesnoerd jongens.

Zaterdag 20 januari 1945

Vanmorgen omstreeks tien uur verschenen er enige "Typhoons", Engelse duikbommenwerpers, die ondanks de hevige afweer in duikvlucht vier bommen lieten vallen. Verder is hierover niets bekend. Omstreeks kwart over een, cirkelden ten tweeden male 4 Amerikanen boven de stad, die echter zonder schade aan te richten weer vertrokken.

Men fluistert dat de moffen vannacht 1.500 man hebben opgehaald. Voornamelijk was dit gemeentepersoneel aan wie de Burgemeester (de NSB-er Cornelisvan Ravenswaaij) een "landverrader" Ausweisen heeft uitgereikt. Zou dit ook weer een verradersstreek zijn van Mr. Van Ravenswaay? Omdat in de Jaffa, grote machinefabriek (die werd ingezet voor de Duitse oorlogseconomie), een tijdbom is neergelegd die schade aanrichtte aan het ketelhuis en ’t dak, omdat deze zaak voor de Wehrmacht moest gaan werken.

Zondag 21 januari 1945

Sinds 16 oktober zijn wij allen van ’t elektrisch lichtnet afgesloten. De reden hiervan is, dat de beschikbare elektrische energie die vanwege de vreselijke kolennood tot een minimum beperkt is voor de Duitsers, de oorlogsindustrie, de levensmiddelenfabrieken e.d. disponibel gehouden wordt. Vele inwoners hebben hiervan "misbruik" gemaakt en zich op clandestiene wijze "licht" verschaft. Hiertegen is in de couranten slechts gewaarschuwd en gedreigd met drastische tegenmaatregelen.

Dat alles heeft nog niet geholpen. Er wordt nog door te veel Utrechtenaren van de weinige elektriciteit "stiekem" gesnoept, hetgeen blijkt uit de laatste waarschuwing van gisteren waarin staat: Bij constatering van clandestien gebruik volgt onherroepelijk verbeurdverklaring der inboedel, uitgezonderd: tafel, 2 stoelen en ’n bed. Hoge geldboete (enkele gevallen reeds 1.000 gulden boete). Mannelijke personen naar Duitsland, terwijl in sommige gevallen de "dood met de kogel" gebezigd kan worden.

Maandag 22 januari 1945

Over het bombardement van zaterdag jl. nog het volgende:
De bommen waren bestemd voor de brug naar Jutphaas, op ongeveer 15 minuten lopen van ons huis. Ze waren geen van alle raak. Veel glasschade.
Om 3 uur luchtalarm. Er werden 4 tot 5 bommen neergegooid.

Dinsdag 23 januari 1945

Men zegt dat de rivier de IJssel afgesloten is voor alle verkeer, uitgezonderd natuurlijk Wehrmacht en dergelijke. Dit is natuurlijk een grote strop voor de duizenden hongerigen die dagelijks de brug bij Zwolle overtrekken op zoek en jacht naar voedsel.
Mannen, vrouwen, kinderen, ouden van dagen, inwoners uit Utrecht,Rotterdam, Den Haag, Amsterdam, allen ziek van kou, honger en ellende trokken met kinderwagens, fietsen met en zonder banden, "evacuatie"-wagentjes, soms met sleeën van stad tot stad, dorp tot dorp, van boerderij tot boerderij voor een paar kilo aardappels of een broodje rogge. Met het afsluiten van de IJsselbruggen is tevens onze voedselpositie nog meer achteruitgegaan, doch: Nood leert bidden!!!

Men zegt, dat door het plaatsen van de tijdbom in het ketelhuis van de Jaffa twee mannen zijn dood geschoten die – bewaakt door een "Nederlandse politieman" – drie dagen moeten blijven liggen met met een bord op hun buik "Wij zijn terroristen".

Nog een staaltje van terreur:
Uit betrouwbare bron, ’n ooggetuige, verneem ik het volgende. In Nunspeet waren enige mannen gevorderd om een Duitse vrachtwagen te lossen. Terwijl de bevelvoerende Duitsers even afwezig waren, kwamen enige "Randwachters" (NSB-formatie) en schoten de mannen pardoes dood. Na drie dagen gelegen te hebben met een bord "Terroristen" werden de lijken weggehaald want ze waren onschuldig !!
Requiescat in pace!

Om half elf wierpen "Engelse vliegtuigen" enige bonloze eieren af (lucht- vaartjargon voor bommen).

Frontnieuws:

• Aan het Oostfront, tussen de Karpaten en de Hemel werpen beide partijen alle beschikbare strijdkrachten in de strijd. De slag nadert zijn hoogtepunt. Aan Russische zijde strijden 101 divisies aan het front in Opper-Silezië. In en om Budapest woedt de strijd in alle hevigheid voort. Aan het Westfront houden de Duitsers het initiatief. In de Elzas werd Hagenau "bevrijd".

Woensdag 24 januari 1945

Dat muizen ook te lijden hebben van de Duitse hongerblokkade blijkt wel uit het feit dat er bij ons en ook bij anderen ontelbare muizen ronddolen die al wat eetbaar is wegkapen, brood, kaas, peulvruchten, gort en dergelijke. Dat ook in ’t muizenrijk de nood hoog is kun je merken, want ze snoepen zelfs van zout en koffiesurrogaat.

Frontnieuws:

• Het Oostfront staat nog steeds in het brandpunt van de belangstelling. De Russische stormloop gaat met onverminderde hevigheid voort. De berichten over het oostelijk front worden verslonden door de "Nederlanders" in de ware zin des woords.

  En steeds weer staan wij verstomd over de Russische aanvalskracht die wel het beste blijkt uit het feit dat de Russen op ’n zeker punt, volgens de berichten van gisteren, 350 kilometer, en volgens die van vandaag 240 km van Berlijn staan.
  Wat betreft het front in Oost-Pruisen: Hier zijn de Sovjets in 5 dagen tijds over een front van 60 kilometer 45 kilometer opgerukt.

Duitse verliezen:

• In de week eindigende 19 januari verloren de Duitsers 65.000 man aan doden, 21.000 aan gevangenen, 500 tanks en 1.000 kanonnen. Van donderdag tot en met zaterdag heroverden of veroverden de Russen 6.750 plaatsen. In de Karpaten rukten de Russen in 5 dagen 80 kilometer op. Bij de slag om Budapest verloren de Duitsers 60.000 man.
  Aan het westelijk front verloren de Amerikanen aan doden 54.000 man, 233.000 man aan gewonden en 4.600 vermisten. In de Ardennen zijn de Duitse verliezen 120.000 man, waaronder 40.000 gevangen.

Laatste frontnieuws:

• Aan het Oostfront zijn Tannenberg, Insterburg, Gumbinnen en Alentheim veroverd. Tevens Gernszno, Kreuzberg, Pitschen en Rosenburg. De Russen zijn in Opper-Silezië over een front van 90 kilometer 30 kilometer opgerukt. Aan het Westfront staat het 2e Britse Leger over een front van 20 kilometer op Duits grondgebied en rukt op naar de Roer. Het 2e Amerikaanse Leger heeft Wiltz in Luxemburg veroverd. In het Verre Oosten staan de Amerikanen op de Filipijnen op 80 km van Manilla (de hoofdstad).

Vanmorgen om 6 uur zijn mijn vader en broer (Jan, red) voor de bik naar Oldenbroek (Oldebroek Gld, red.) vertrokken.
We wensen ze een goede reis en veel succes: EEN WAGEN VOL......

Donderdag 25 januari 1945

De dag gaat zonder stoornis voorbij, alleen is het buitengewoon koud, het vriest – 10 graden Celsius.

Vrijdag 26 januari 1945

Het is vandaag de koudste dag van ’t jaar, het vriest -15 graden. De kachel, die ondanks de kolennood, brandt als de "Hel" kan de kamer nauwelijks verwarmen. De hele dag tobben we met koude voeten die, wat we ook doen, niet warm willen worden.

Bonnennieuws:

• Het is weer vrijdag en "Bonnendag". In de hoop dat er eindelijk verhoging komt van de zo karige rantsoenen, vliegen we naar de deur zo gauw de courant door de bus gegooid wordt. Maar... we komen van een koude kermis thuis.
• Het broodrantsoen is verminderd van 1000 gram tot 500 gram per week. Dit is, let wel: 1 dun sneetje per dag!
  Verdere bonnen: 1 kg aardappelen voor 1 week, 1 1⁄4 rantsoen vlees (125 gram), 180 gram olie voor onbepaalde tijd. Meer krijgen we niet. De buikriem aansnoeren, mensen.
• Uit Amsterdam meldt men: dat aldaar 1 aardappel in zout gekookt 50 cent kost en 1 aardappel zonder zout gekookt 40-45 cent. Van Katholieke en Protestantse zijde worden kinderen en moeders met kinderen geëvacueerd, dit alles vanwege de honger.

Uit het dagboek van kapelaan Egberts:

• ’t Vriest en er liggen hopen sneeuw. We hebben besloten om morgen maar niet te preken, want de kerk is een ijskelder.... De nood stijgt met de dag. De komende week maar een half broodje per persoon voor de hele week en als de sneeuw aanhoudt ook dat niet omdat alle scheepvaart stil ligt...
  
  We doen hier wat we kunnen. Er is hier een comité gevormd om kinderen en moeders met kinderen te evacueren naar ’t Noorden en ’t Oosten. De opgave voor deelname is enorm. Uit onze parochie (1.100 gezinnen, red) al zo’n 60. Risico (van oorlogsgeweld, red.) telt niet meer, alleen de honger...
  
  Bernard (medekapelaan, red.) zou vandaag met een trailer van Jongerius meegaan, die in Twente een vrachtje met voedsel voor de IKO (Interkerkelijk Overleg, red.) zou halen. Het plan was dan met de lege trailer alvast 60 kinderen mee te nemen, waarvoor Bernard in Tubbergen (Twente) plaatsen had besproken. We hadden de kinderen al uitgezocht, benevens enkele moeders. Maar vandaag is er zoveel sneeuw gevallen dat de auto niet durft uit te rijden......

Mijn vriend en mededuiker (Herman Linssen, 1926-1998) kreeg vanavond bericht, dat zijn broertje (Jan) en 3 van zijn zusjes (Treesje, Loesje en Leny) morgen naar Tubbergen vertrekken. Geen prettig vooruitzicht voor zijn moeder: 4 kinderen te moeten missen en niet te weten wanneer ze terug te zien...

* Zus Nelly (1930), de op een na oudste dochter van het gezin Linssen, werd niet geëvacueerd. Zij herinnert zich dat ze begin februari samen met haar in 2018 overleden zus Riet (1927) naar Dalfsen is gefietst. Eind mei 1945 zijn ze via het Rode Kruis met een vrachtwagen teruggekomen. Via het Rode Kruis hadden ze door een geboortekaartje vernomen dat ze er een zusje bij hadden, Irene genaamd. Ook haar broertje en zusjes kwamen eind mei terug naar Utrecht.

Zaterdag 27 januari 1945

Evacuatie week uitgesteld.
De evacuatie van de kinderen is een week uitgesteld vanwege de sneeuw. Er ligt op het moment ongeveer 1⁄2 meter sneeuw en terwijl ik dit schrijf wordt de laag nog steeds hoger. De sneeuw valt gestadig neer..... Hoeveel zouden we nog krijgen?

Vanmorgen hadden we een reuze bof. We kregen een briefkaart dat er voor ons bij van Gend en Loos een pakje stond van 4 1⁄2 kg. Wij natuurlijk allerlei gissingen gemaakt. Moeder zei "spek", Corrie: "een roggenbrood". Laatstgenoemde ging als een haas op weg, want we brandden van nieuwsgierigheid en onze verwachtingen zijn niet teleurgesteld. Er zaten een roggenbrood en een stukje spek in. Het was een uitkomst in de nood, want we hadden geen aardappelen meer.

Zondag 28 januari 1945

Vanmiddag kregen we bericht dat vader hoopte vanavond thuis te zijn, maar we hebben geen mens gezien.

Maandag 29 januari 1945

Om 4 uur kwam iemand vertellen dat mijn vader en Jan op de Koningsweg liepen met een slee en dat iemand ze tegemoet moest gaan, want ze konden niet meer. Als de drommel ben ik ze tegemoet gegaan en we zijn veilig thuisgekomen. Doodmoe en ellendig, maar met: 1 1⁄2 mud aardappelen, 10 kg rogge, 48 eieren, 25 kg witte bonen, een zak duivenbonenmeel. Een mooi resultaat, maar wat een lijdensweg. Onderweg heeft een wagenmaker van ’t wagentje ’n slee gemaakt.

Frontnieuws:

• Nieuwe Russische successen: Oost-Pruisen afgesneden en straatgevechten in Pozen en Thorn. De Russen staan op 160 km afstand van Berlijn. Oost-Pruisen is voor 2/3 in Russische handen. Tot de veroverde plaatsen behoren: Rhein, Rustenburg, Nikelainen, Regozno, Ostrova, Ritisch en vele andere. Aan het Westfront, aan de Roer, werden Posterholt en Brachelen veroverd, waarbij Ten zuiden van St. Vith (Ardennen, red.) zijn de Amerikanen op twee plaatsen over de Duitse grens. Clervaux (Luxemburg, red.) werd veroverd. 2.500 Duitsers gevangen werden genomen. Sinds de Duitse terugtocht in de Ardennen werden door de Engelse luchtmacht 7.300 voertuigen vernietigd.

Dinsdag 30 januari 1945

De boer op geweest en 2 flessen melk en 11⁄2 pond spek opgelopen. Geen brood te krijgen. HONGER.

Woensdag 31 januari 1945

Bij de boeren 11⁄2 liter melk opgelopen. NOG STEEDS GEEN BROOD.

Frontnieuws:

• De Russen zijn op 150 km van Berlijn. Memel, Katowice en Benthem bezet. Paniekstemming in Duitsland. Lissa, 4 steden en 150 plaatsen werden veroverd.
• Ten zuiden van St. Vith (Ardennen, red.) zijn de Amerikanen op twee plaatsen over de Duitse grens. Clervaux (Luxemburg, red.) werd veroverd.
• In het Verre Oosten staan de Amerikanen op 55 kilometer van Manilla. San Fernando werd veroverd.

Donderdag 1 februari 1945

GEEN BROOD!!

Frontnieuws:

• Koningsbergen (ook wel Königsberg en nu Kalingrad, red.) is ingesloten. De Russen zijn nog 100 km van Berlijn vandaan. Oost-Pruisen is voor 5/6ein Russische handen: Heilsberg, Friedland, Bischofsberg en Lauterburg veroverd. Mariënwerder werd bezet. Woensdag werden 8.200 Duitsers gevangen genomen. Aan het Westfront werd Monschau door de Amerikanen bezet.
• Laatste nieuws
  De Russen staan volgens de Duitsers op 90 km!!! van Berlijn. Men zegt zelfs op 60.

Vrijdag 2 februari 1945

Weer geen brood! Hedenavond om 8 uur vlogen op 300 meter van ons huis 3 schepen met benzine in brand. De brand vernielde ontelbare ruiten en was op 12 kilometer afstand te zien. Het blussingswerk duurde tot diep in de nacht. Men denkt aan sabotage. We hebben de boeren vandaag weer 2 flessen melk en een stuk spek afgezet, dus morgen boerenkool met spek!! Het beeld van de dag: geen brood

Zaterdag 3 februari 1945

De brand die gisteren uitbrak vernielde niet 3 maar 4 schepen. De mensen lopen allemaal met emmers om de benzine die op het water drijft op te vangen en te gebruiken in petroleumlampjes en dergelijke. Men zegt dat als represaille 20 mensen opgepakt zijn (sabotage).

Uit het dagboek van kapelaan Egberts:

Vanmiddag is de treiler vertrokken met 66 kinderen*. De kinderen zijn eerst medisch gekeurd en enkele moeders hebben te horen gekregen: "Gelukkig dat uw kind weg kan, want anders onherroepelijk T.B.C.". Er zijn dan ook in de ware zin van het woord geraamtes bij, waarvan je niet kunt snappen hoe ze nog leven. Maandag gaan er nog 25. Dat is op 60. samen honderd. Maar er moeten er minstens 600 weg.

*Op de lijst van 66 stonden ook :
Theresia Linssen 09-10-1938	Lingestraat 10 Utrecht	verblijf Tubbergen A88
Louisa Linssen 22-05-1940	Lingestraat 10 Utrecht	verblijf Tubbergen A240
Helena Linssen 15-04-1935	Lingestraat 10 Utrecht	verblijf Tubbergen A195
Johannes Linssen 04-10-1933	Lingestraat 10 Utrecht	verblijf Tubbergen A84

Zondag 4 februari 1945

De dag gaat zonder stoornis voorbij. Vanmiddag genoten wij, dankzij de eieren uit Barneveld, van heerlijke eierkoeken.

Maandag 5 februari 1945

Frontnieuws:

• Van de fronten geen of weinig nieuws. Het Russische offensief is ook al vanwege de plotseling invallende dooi enigszins gestabiliseerd. De Russen staan aan de Oder bij Frankfurt en Küstrin op 80 a 70 km van Berlijn. Paniekstemming in Berlijn. De Duitsers blazen de huizen op om van het puin stellingen te bouwen. Iedere avond spreekt Dr. Göbels (Joseph Goebbels) tot de Berlijnse bevolking. Iedere dag verwachten de Duitsers aan het Westfront een nieuw offensief. Hevige artillerievoorbereiding.

Dinsdag 6 februari 1945

Jan is vandaag naar ’n oom in Vreeswijk geweest en bracht wat rode kool en uien mee. Op de bonnen tevens 3 broden. Wat een weelde. Moeder is de boer op geweest maar "louw loenen met de lamp an" (volksuitdrukking voor: ’t was niks). Een stukje kaas van een 1⁄2 pond was de hele oorlogsbuit.

Woensdag 7 februari 1945

Frontnieuws:

• Aan het Oostfront bereiken de Russen de Oder ten Oosten van Berlijn In Pruisen nadert de strijd ondanks de dooi zijn hoogtepunt. Het Schiereiland Sauland ten noordwesten van Konigsberg is in Russische handen. Bezet werden onder andere Cranz (na 1945 herdoopt tot Zelenogradsk.), Bartenstein (Polen, nu: Bartoszyce) en Landsberg. De Russen staan op 40 km van Stettin. Küstrin wordt bedreigd. In Silezië werken de oorlogsindustrieën thans voor de Russen. De Russen zijn over de Oder.
• Amerikanen over de grens met Duitsland
  Aan het westelijk front is het front bij de Siegfried-linie nu 60 km breed en de Amerikanen zijn 10 tot 20 km Duitsland binnengedrongen.
• In het Verre Oosten heeft een sterk Engels vlooteskader op 24 en 29 januari olieraffinaderijen bij Palembang op Sumatra gebombardeerd. Luzon en Manilla, de hoofdstad van de Filipijnen, zijn veroverd en 3.700 geïnterneerden zijn bevrijd.
• Onophoudelijke bombardementen op Berlijn
  In Berlijn wordt de situatie steeds kritieker: de aardappelrantsoenen zijn verlaagd en er is geen suiker! Er zijn overvallen op levensmiddelenwinkels. Deserteurs raken slaags met de politie. De bombardementen gaan onophoudelijk door. Ziedaar de toestand in Berlijn.
  Officieel wordt meegedeeld dat de conferentie van de drie (Stalin, Roosenveld en Churchill) is begonnen.

Donderdag 8 februari 1945

Vanaf heden kunnen verschillende dagbladen niet meer verschijnen wegens afsluiting van de elektriciteit. Het Nationale dagblad (NSB) draait natuurlijk nog.

Jan ruilde bij de boeren schoensmeer voor melk en bracht ook wat koolraap en zelfs een ei !!! mee.

Vrijdag 9 februari 1945

Frontnieuws:

• De Russen hebben kans gezien de 2 bruggenhoofden bij de Oder bij Brieg (de Duitse naam van het Poolse stadje Brzeg)·te verenigen. Maarschalk Konev rukte over een front van 80 km 20 km op. Tot de veroverde plaatsen behoren Brieg, Löwen, Grotikan, terwijl Steinau door de Duitsers ontruimd werd. Ten Noorden van Kristin is Zonsdorf bezet. De Russen zouden in een voorstad van Frankfurt zijn doorgedrongen.
• Westfront:Aan het West-Front heeft het 1e Amerikaanse leger 4 van de 7 dammen over de Roer bezet. Generaal Patton is tussen Clervaux en Echternach (Luxemburg) op 10 plaatsen over de Our en de Sauer. In de Elzas werd Neuf-Britach bezet.
• In het Verre Oosten hebben de Jappen in 4 weken tijd op Luzon 48.000 tegen de Amerikanen 7000 man verloren. Dus 7 x zoveel! Op Luzon zijn 28 Nederlanders bevrijd.

Zaterdag 10 februari 1945

Jan bij de boeren schoensmeer tegen melk geruild en bracht als buit mee 20 kg koolraap, 2 liter volle melk en 1 literkarnemelk.

Uit het dagboek van kapelaan Egberts:

• De afgelopen week is zeer beroerd geweest. Geen aardappels te krijgen en ook geen brood. Er zijn deze week enkele schepen met graan aangekomen, maar ze werden natuurlijk in beslag genomen. Nu zullen de bakkers vannacht moeten bakken en morgen brood bezorgen. De bonnen waren aangewezen voor de afgelopen week, maar er was niets op te krijgen. Hoe leven de mensen dan? Ik weet het ook niet. Maar de vermagering neemt zienderogen toe. Er vallen nog geen doden, maar dat komt wel over een week of veertien dagen. We zijn nu met zijn drieën en als wij thuis zijn, dan is het de hele tijd spreekkamer van wanhopige mensen, die we allemaal ongetroost moeten laten heengaan... ’n Week dus zonder sensatie, maar beroerd... beroerd! Niet onder woorden te brengen.

Zondag 11 februari 1945

Voor het eerst deze oorlog zijn de bakkers genoodzaakt geweest op Zondag brood te bakken en te venten. De hele week was er al geen brood geweest, want er was geen meel. Nu schijnt het dat de bakkerijen zaterdag tegen de avond pas meel gekregen hebben en het is een menslievende geste van de Utrechtse bakkers, de bevolking van onze stad op Zondag van brood te voorzien. Tussen haakjes, wij kregen 5 broden omdat we 2 bakkers hebben. Je ziet nu waar het al niet goed voor is.

Deze week is er zegge en schrijve 1 bon aangewezen, namelijk voor 125 gram vlees (in been wel te verstaan). Vanmorgen om zes uur is Jan weer op melkjacht geweest en bracht 2 1⁄2 liter thuis.

Maandag 12 februari 1945

Frontnieuws:

• Van het oostelijk front meldt de Engelse zender: In Oost-Pruisen is Eylau bezet en is de havenstad Elbing (Polen, nu: Elblag) veroverd. Euritz (?) en Reelz(?) vielen in Russische handen. Aan het westelijk front is 1/3e van het Reichswald door de Canadezen bezet. Millingen en Kranenburg werden veroverd.
  De Duitsers hebben Liegnitz (Polen, nu: Legnica) ontruimd. Kleef zou door de Geallieerden bereikt zijn (niet officieel).

Laatste nieuws: Het kabinet Gerbrandy afgetreden. Prof. Gerbrandy vormt een nieuw kabinet, waarin ook personen uit bevrijd gebied zouden plaatsnemen.

Dinsdag 13 februari 1945

De melkstrooptocht leverde vanmorgen 3 1⁄2 en vanmiddag 2 liter melk en plusminus 1 pond kaas op.

We hebben weer een bon voor 1 kg aardappelen en, zegt men, zelfs broodbonnen maar hierover is officieel niets bekend.

Het D.N.B. (Deutsches Nachrichten Büro) meldt: Kurt Flöter burgemeester van Königsberg, drager van het ereteken is ter dood veroordeeld en opgehangen, omdat hij de stad zonder ontruimingsbevel had verlaten. Duitse cultuur of zullen we het maar terreur noemen?

Woensdag 14 februari 1945

Een prachtige geste van het Zweeds Rode Kruis. Enige tijd geleden zijn er in Delfzijl 2 Zweedse schepen aangekomen met Levensmiddelen voor de noodlijdende Nederlandse bevolking. De Utrechtse Courant meldt vandaag dat voor verschillende distributiekringen, waaronder ook Utrecht en omgeving, brood, margarine en grutterswaren beschikbaar zijn gesteld. Aan personen boven de 4 jaar wordt 800 gram brood en aan personen van 0-14 jaar 250 gram grutterswaren verstrekt. Terwijl tevens aan personen van elke leeftijd 125 gram margarine wordt verstrekt. Dit alles is gratis.

Bij speciaal hiervoor aangewezen winkeliers dienen de volgende bevoorradingsbonnen te worden ingeleverd:

• 1. Bon A358 van de noodkaart 3A voor brood
• 2. De bonnen 2507, D 507 en E 507 van de inlegvellen voor de grutterswaren
• 3. Bon 329 van de noodkaarten IIIA en III B voor margarine.

Hiervoor dient het publiek een bon met winkelstempel te ontvangen. Op raambiljetten zal worden bekend gemaakt wanneer de goederen kunnen worden afgehaald.

Medegebracht moeten worden voorgenoemd briefje en:

• 1. De bonnen c 506, D 506, E 506
• 2. De bon 328 van de noodkaarten III A en III B

De goederen mogen alleen worden afgehaald door personen boven de 16 jaar die voor ontvangst moeten tekenen. Voorwaar een prachtig werk.

Uit het dagboek van kapelaan Egberts:

• Er komt nu iets van het Zweedse Rode Kruis. Tenminste als het niet in beslag genomen wordt. Nog geen doden, maar al wel gevallen, dat mensen erbij neervallen, geregeld flauw vallen. En dan zieken en kleine kinderen???...
  Wat denken nu de mensen, wat gaat er in hun om? Deze vraag stellen wij ons dikwijls, nu we midden tussen hongerende mensen moeten leven.
  ...En dan in veel gevallen: geld genoeg maar niets kunnen kopen...
  Dus nu zijn we werkelijk zover, dat we zeggen kunnen: met geld kun je niets doen. Wat een groot huisgezin nog op bonnen kan krijgen, is met een paar dubbeltjes te betalen. ...En bovendien wat er nog aan zwarte handel te bedrijven is, is bijna uitsluitend ruilhandel...
  Maar nu kun je honderden, duizenden guldens in bezit hebben en toch honger lijden.

Donderdag 15 februari 1945

Bij schippers, die bij ons tegenover lagen, ruilde mijn broer schoensmeer, boenwas, ledervet e.d. tegen: 25 kilo aardappelen, 3 Duitse kurken, ruim 3 pond vlees en 1 zak gortenmout. De melkjacht bracht als buit op 3 1⁄2 liter melk.

Vrijdag 16 februari 1945

Frontnieuws:

• Volgens het D.N.B. is de strijd in Budapest geëindigd. De Duitse bezetting zou, nadat alle voorraden aan voedsel en munitie waren verbruikt, uitgebroken zijn en de eerste delen zouden de Duitse linies bereikt hebben.

Commentaar
Volgens mij is deze bewering alleen gebruikt om het verlies van Budapest te verzachten. Immers, na verbruik van alle munitie zou de rest van de Duitsers, een schamel overschot, door de Russische linies zijn heen gebroken, terwijl de Duitse hoofdmacht ondanks alle pogingen er niet in geslaagd is de bezetting van Budapest te verbreken. Wanneer toch een verslagen troepje Duitsers, uitgeput en zonder voedsel en munitie, erin slaagt om door de Russische linies heen te breken, hoeveel gemakkelijker moet het dan zijn voor de goed uitgeruste hoofmacht. Budapest is een belangrijk Duits steunpunt en heus wel de moeite waard. Hieruit volgt dat deze bewering ongegrond en onjuist is en mijns inziens slechts gebruikt is om het verlies van Budapest te verzachten.

• Bij Bielitz (Polen, nu: Bielsko) slaagden de Sovjets erin een penetratie tot stand te brengen die natuurlijk direct afgegrendeld en ingedrukt werd. Alweer het oude liedje: verzachten! Verder veel gezwam, maar geen nieuws.

Zaterdag 17 februari 1945

Dagelijks komen er tientallen aan de deur vragen om ’n snee brood of een hapje warm eten. Het zijn niet alleen arme mensen en beroepsschooiers maar ook mensen uit de burgerstand. Droevig, diep treurig is het om al die mensen te moeten wegsturen, omdat we straks misschien hetzelfde moeten doen.

Uit het dagboek van kapelaan Egberts:

• Officieel huisbezoek doen we niet meer, maar we lopen maar. ’s Morgens ligt meestal de bus vol met allerlei briefjes vol jammerklachten. En dan maar op pad, om de mensen moed in te spreken en uit te leggen dat we toch heus niets kunnen doen.
  ... Kom je bij de mensen thuis: niets dan ellende. Kinderen die voortdurend schreien van honger; kleine kinderen, baby’s die met de dag vermageren. Men huist in de keuken, waar een ondraaglijke stank hangt van de rommel die gestookt wordt, het roteten van de gaarkeuken, dat opgewarmd wordt, en dat bij de deftigste gezinnen. Moedeloze mensen, wanhopige moeders, mokkende en opstandige vaders.

Zondag 18 februari 1945

Onze melkboer en mijn broer Jan zorgden voor 5 liter melk en 4 pond volvette kaas.

Maandag 19 februari 1945

Frontnieuws:

• Aan het Oostfront veroverden de troepen van Maarschalk (Ivan) Konev onder andere Sonnefeld, Sorau (Polen, nu: Zary ) en Rausche en volgens het D.N.B. lopen de Duitse stellingen bij Frankfurt en Küstrin nu ernstig gevaar.
• In de sector Grünberg werd Rotenburg bezet. In Oost-Pruisen werden Mehlsack en Wormditt (Polen, nu: Orneta) bezet.
  Ten noorden van Schneidemühl werd een Duitse troepenmacht vernietigd. Er werden 2.000 man gedood en 8.000 man gevangen genomen. Het totaal van de gevangenen in de sector Budapest bedraagt thans 133.000.
• Aan het westelijk front hebben de Engelsen in de frontsector tussen Millingen en Emmerich Kalkar en Kessel veroverd.

De voedselpositie in bevrijd gebied.
Zie hier de bonnenlijst voor de week van 21 tot 28 januari ’45:

• 3 kilo aardappelen, 2.400 gram brood, 1 1⁄2 liter taptemelk, 25 gram margarine, 250 gram vlees, 250 gram suiker, 250 gram peulvruchten, 100 gram zout en 70 gram bloem
• Jeugdige kinderen ontvangen extra:
  400 gram brood, 1 1⁄2 kilo aardappelen
• Kinderen van 4 tot 12 jaar ontvangen extra:
  3 1⁄2 liter melk, 1 pakje chocolade, 1 pakje kinderdrankpoeder
• Kinderen onder de 4 jaar ontvangen extra:
  5 1⁄2 liter melk, 250 gram bloem, 250 gram roggevlokken of puddingpoeder
  Deze kinderen kregen echter geen peulvruchten en een half rantsoen aardappelen en brood.

Terwijl de rantsoenen in bevrijd gebied steeds beter worden en hier (’t is en bewezen feit) steeds slechter.

Dinsdag 20 februari 1945

Vader en Jan vanmorgen om 7 uur per fiets naar Oldebroek om onze lege voorraadschuren weer wat aan te vullen.

Gemeentelijke begrafenissen in Amsterdam
Het Amsterdams Gemeentebestuur verzorgt zelf begrafenissen wegens onrustbarend groot aantal sterfgevallen waarbij het voorkwam dat een lijk 12 dagen en langer boven de aarde stond. Wanneer een lijk 5 da- gen boven de aarde staat en er is geen begraafmogelijkheid wordt van gemeentewege voor de begrafenis zorg gedragen. Waar moet dat heen? Massagraven?!

Woensdag 21 februari 1945

Frontnieuws:

• Van het oostelijk front geen bijzonder nieuws...
  Aan het westelijk front is Goch in geallieerde handen gevallen. Het aantal gevangenen in deze sector bedraagt 9.000. Het 7e Amerikaanse leger is nabij en is bij Sarreguemines (Lotharingen) de Saar overgestoken en heeft verscheidene dorpen veroverd.

Donderdag 22 februari 1945

Vanavond om 8.15 uur zijn vader en Jan van hun tocht om eten teruggekeerd. Ze hebben een goede reis gehad, uitgezonderd dat vader in Woudenberg ‘gevorderd’ werd en slechts als door een wonder uit de klauwen van de mensenrover is losgekomen.
De buit bestond uit: een 1⁄2 mud (1 mud is circa 70 kilo, red.) aardappelen, 1 pond boter, 8 eieren, 1⁄2 pond spek, terwijl Jan volgende week nog een 1⁄2 mud piepers moet halen.

Vrijdag 23 februari 1945

Uit het dagboek van kapelaan Egberts:

• De afgelopen week een der doctoren gesproken die in onze wijk werkzaam zijn. Hij vertelde dat hij al drie gevallen had van hongerdood. Morgen wordt hier onze eerste parochiaan begraven die door uitputting gestorven is. ’t Is nog wel ‘n rijksduitser’.
  Wat ik al zo vaak gezegd heb, mag ik dus nog wel eens herhalen: zo kan het niet langer. De komende week, donderdag 1 maart, zal de Woensdag 21 februari 1945 IJssellinie totaal gesloten worden voor alle verkeer.
  Groot, vreselijk groot, waren soms de ontberingen die de mensen moesten lijden, maar zij brachten wat thuis.
  ...Eenparig is de lof over de mensen aan de andere kan van de IJssel: Salland, Twente en Noordelijke Achterhoek. De overgang van de IJssel wordt vergeleken met de overgang van de hel naar de hemel. Maar daar zal dan ook een einde aan komen.

De bonnen van de week:

• 400 gram brood, 1⁄2 rantsoen waspoeder (6 weken),100 gram jam (voor onbepaalde tijd), en 1 kg aardappelen.

Zaterdag 24 februari 1945

Het D.N.B. (Deutsches Nachrichten Büro) deelt in een extra bericht mede dat Turkije aan Duitsland en Japan de oorlog heeft verklaard.
Jan bracht 5 liter melk en een maaltje aardappelen mee.

Zondag 25 februari 1945

Vandaag zijn er weer razzia’s. Sterrenwijk afgezet. Op de Abstederdijk zijn heel wat mensen opgepikt.

Uit het dagboek van kapelaan Egberts:

• Morgen wordt er van de preekstoel afgekondigd dat er een derde gaarkeuken bijkomt, namelijk voor de kinderen van 4 en 5 jaar. Mooi, alweer iets. De gaarkeuken voor kinderen van 6 tot 14 jaar en die voor ouden van dagen, zieken en moeders in verwachting rollen nog prachtig.
  
  ...Zoiets wordt tegenwoordig van de preekstoel afgekondigd, zuiver godsdienstige zaken bijna niet meer.

Maandag 26 februari 1945

Vanmorgen tussen 9 uur en half 10 zijn er door 2 Engelse bommenwerpers 3 bommen geworpen op de brug nabij Jutphaas. Tenminste, dat was de bedoeling, maar de brug is niet geraakt.

Vader is vandaag bij een paar klanten geweest en bracht een zak gortemout, 1 pond zout en twee flesjes tomatensap mee.

Dinsdag 27 februari 1945

Jan is vanmorgen weer naar Oldebroek vertrokken om een half mud piepers te halen en we hebben stille hoop dat hij ook nog iets meer meebrengt.

Woensdag 28 februari 1945

Jan is vanmiddag teruggekeerd van een voorspoedige reis. Van de stille hoop is echter niets gekomen. Onderweg, nabij Putten, heeft hij een Engels vliegtuig gezien, neergeschoten. Wat een strop. Dat had beter ‘n "mof " kunnen zijn. Deze man leefde nog, maar had slechts één been en één arm over. Weer een oorlogsslachtoffer, eentje die heeft moeten bloeden en opgeslokt is door de oorlogsmaaimachine. Deze man vergeet de hele oorlog niet, want die heeft van hem een wrak gemaakt.

Donderdag 1 maart 1945

Turkije en Egypte hebben Duitsland de oorlog verklaard, tevens wordt er verteld dat Japan vredesvoorstellen gedaan heeft en de Duitse Rijksdag bijeen komt om over vredesvoorstellen te beraadslagen. Dit bericht komt echter uit onbetrouwbare bron en ik kan het me slecht voorstellen, daar Rijksminister Dr Göbels gisteravond in een rede over de Deutsche Rundfunk zei dat Duitsland nooit zal capituleren.

Vrijdag 2 maart 1945

Onze bonnen voor deze week: 800 gram brood,180 gram olie (het werd tijd), Dubbel rantsoen vlees (= 250 gram), wat een bof, 1 kg aardappelen, 2 kilo suikerbieten.

We kunnen weer stroop maken.

Frontnieuws:

• Aan het Westfront heeft het eerste Canadese Leger Uden en Kalkar bezet. Het 9e Amerikaanse Leger veroverde Erkelenz (Noordrijn-Westfalen) , Rheindahlen en Mönchengladbach. Onofficieel zouden in Keulen straatgevechten geleverd worden.
• Het 1e Amerikaanse Leger heeft 3 bruggenhoofden gevormd over de Erft (zijrivier van de Rijn in Noord-Westfalen, red.), terwijl om Trier gevochten wordt.
• In Oost-Pruisen veroverden de Sovjets Neu-Stettin, Dublitz (?) en Belden-berg. Het bezette Danzig wordt met omsingeling bedreigd. In Dresden win-nen de Russen terrein.

Laatste nieuws:

• De Amerikanen zijn in Reidt (?) doorgedrongen. In het Verre Oosten zijn de Amerikanen op Palawan (Filipijnen) geland.
• De Roemeense regering is afgetreden.

Nabeschouwing:

Twee maanden van het rampjaar 1945 zijn voorbij. Twee maanden van honger en ellende voor het merendeel van de bevolking. Twee maanden waarin zeer veel is gebeurd.

Begin januari heerste er rust aan het oostelijk front en lagen Duitse linies nog diep in Rusland.

In het Westen hadden de Duitsers de Engelsen en Amerikanen teruggeslagen en zeer grote gebieden teruggevorderd.

Nu, na twee maanden harde strijd zijn de Russen ettelijke honderden kilometers opgerukt en staan diep in Duitsland op minder dan 50 km van Berlijn, terwijl ook de Engelsman zich niet heeft laten kennen en staat over een breed front aan de Rijn en vlak voor Keulen.

Er is in de afgelopen maanden nog meer veranderd. Begin januari kregen we meer brood, meer olie en aardappelen. Dit is nu ook minder. De laatste week van februari kregen we 400 gram brood tegen 1.000 gram in de eerste week van januari. Ook is de IJssel gesloten en de ramp die hierdoor is ontstaan... daar zullen we maar niet verder over uitweiden. Doch met Gods hulp komen we er wel doorheen. Het zal nu toch geen maanden meer duren of we zijn verlost van de Nazi’s.

Zaterdag 3 maart 1945

Jan bracht weer 5 liter melk mee. Men vertelt dat ook Zwitserland en Zweden Duitsland de oorlog hebben verklaard. Nu is het met recht een Wereldoorlog. Alle staten zijn in oorlog met Duitsland en Japan.

Zondag 4 maart 1945

Een advertentie uit de Utrechtse Courant (letterlijke tekst):

Wie van onze vrienden en buren
WIL MIJ HELPEN
mijn man een blijde dag te geven op zijn 83ste verjaardag op Vrijdag 9 maart.
Een blokje hout of levensmiddelen, al is 't nog zo gering, wordt dankbaar aangenomen.
Mej. J Poot, Pijlsweertstraat 120, Utrecht

Maandag 5 maart 1945

Frontnieuws:

• Aan het Westfront veroverde het 9e Amerikaanse leger Viersen, Dülmen, Kaldenkirchen Venlo en Roermond. Verder werden door hetzelfde leger Straelen en Gelderen bezet. De Engelsen veroverden Kevelaer, de Duitse bedevaartplaats van Maria, Zülpich en Krefeld.
• Finland verklaart de Duitsers de oorlog
• Aan het Oostfront bereikten de Russen op 2 plaatsen de Oder en veroverden zij Regenfeld, Falckenburg, Bergwalde, Schwelhei, Tempelberg en Korlin.

Dinsdag 6 maart 1945

Het brood en de boter van het Rode Kruis ontvangen. Het was nog niet in huis of we hebben een sneetje genomen van het prima wittebrood en de heerlijke margarine. Het leek wel cake. En dan te bedenken dat het vroeger een straf was, droog brood, dat wil zeggen alleen boter erop.

Frontnieuws:

• Keulen is gevallen. In Breslau gaf een bataljon Volksturm zich aan de Russen over. De S.S Pantsergrenadiersdivision "Niederlande" is in de pan gehakt.

Portugees voedselschip
Een Portugees schip van het Zwitserse Rode Kruis is onderweg met een inhoud van: 600 ton linzen, 1.000 ton rijst, 3.575 ton bloem, 175 ton havermout en 5 ton visconserven.

Woensdag 7 maart 1945

Frontnieuws:

• Vanuit het bruggenhoofd over de Kyll zijn Amerikaanse tanks van het 3e Amerikaanse Leger onder leiding van generaal Patton zijn in 60 uur 100 km opgerukt en bereikten Koblenz aan de Rijn. Schönbach en Hagen werden veroverd. De troepen van generaal Hodges zijn in Bonn doorgedrongen. Tijdens het offensief in ’t Rijnland zijn 68.000 Duitsers gevangen genomen.
• Toespraak Churchill
  Minister Churchill sprak tot de troepen in Nederland en zei o.a. "Binnenkort gaan we de Rijn over en dan nog één gezamenlijke krachtsinspanning en de oorlog in Europa is afgelopen."
  Ik hoop dat hij gelijk heeft.
• Aan het Oostfront werden Greudriadz, Staroghrad, Belgard, Naugard, Plathe, Greifenberg en Caumin veroverd. Volgens het D.N.B. is Neu-Stettin prijsgegeven. In het Verre Oosten moeten in Japan moeten alle mannelijke personen tussen 12 en 60 jaar zich melden voor oorlogswerk. Op Iwo Jima zijn 14.500 Jappen gedood.

Donderdag 8 maart 1945

Vandaag is er niets te melden. Razzia’s in alle delen van de stad.

Vrijdag 9 maart 1945

Vader en Jan zijn vandaag naar Baambrugge geweest en brachten als buit mee: 1 fles spijsolie, 1 kilo custard, 1 pond bloem, 1 kaasje van 2 pond en 4 liter volle melk.

Pannenkoekendebacle
Wat een bof. Moeder zou uit blijdschap pannenkoeken bakken. In het donker maakte ze het beslag klaar en deed er bij ongeluk in plaats van de bloem "Vim" (wit schuurpoeder) in, wat we niet merkten. De eerste pannenkoek, klaar zijnde, wordt geproefd... niet te eten. Naderhand kwam ’t uit dat er in plaats van bloem "Vim" in zat.

Zaterdag 10 maart 1945

Mensen van de Ondergrondse hebben een rijmpje opgeplakt.

Vandaag of morgen valt Berlijn
Nu ondanks honger standvastig zijn.
Trouw

Hier in de wijk razzia’s. Verschillende waaghalzen opgepikt.

Zondag 11 maart 1945

De moffen hebben weer een Bekanntmachung aangeplakt:
Voor de lafhartige moord door terroristen op Duitse officieren in een Duitse auto zijn enige honderden terroristen en saboteurs standrechtelijk doodgeschoten (zie onbedoelde aanslag op Rauter).
En dat noemen de Heren Moffen geen lafhartige moord, maar Gerechtigheid. Wij Hollanders hebben hiervoor echter een ander woord:

TERREUR!

Maandag 12 maart 1945

Frontnieuws:

• Aan het Westfront heeft het 1ste Amerikaanse Leger onder generaal Hodges bij Remagen (Rijnland Pfalz) de Rijn bereikt en is over de nog in tact zijnde brug de rivier overgestoken. Bruggehoofd genomen: 50 x 8 km, Erpel, Bad Godesberg, Andernach en Brühl werden veroverd. Rubenach werd van de Duitsers gezuiverd
• Het aantal Duitse gevangenen is 1.002.579, waaronder 54 generaals en andere hoofdofficieren. 53 Duitse divisies, waaronder 4 parachutedivisies werden vernietigd.
• Aan de Oostfront is de voorstad van Stettin (Noordwest Polen aan de Oder), Altdam, gedeeltelijk bezet. De stad zelf ligt onder Russisch artillerievuur. In Pommeren veroverden de troepen van Maarschalk Konstantin Rokossovski de plaatsen Stolp (nu: Slupsk in Polen, red.), Stolpermünde en Rügenwalde. In de buitenwijken van Danzig wordt gevochten. Ten westen van Danzig werden Koscierzyna (Polen, voorheen Beeren in Pommeren), Karlozy en Lauenburg bezet en ten oosten werd Tiegenhofen (?) veroverd.

Dinsdag 13 maart 1945

Run op kolen
Jan heeft vanmorgen kolen (circa 50 kg) geruild voor schoensmeer e.d. Buren hebben dit gezien. Er was een run op de schuit. Ruilen voor: Lucifers, sokken, koffiesurrogaat, erwten, kaas, tabak enz.
Het leek wel een bijenkorf. Alles zwermde om de kolenschuit. Bij tientallen kwamen ze aan met zakken, emmers, tassen enz. Het werd te gek en daarom werd de zaak stopgezet.

Woensdag 14 maart 1945

Het Zweedse Rode Kruis verstrekt aan verschillende distributiekringen 400 gram brood van regeringssamenstelling. Zelfs mijn zusje (Corrie) kan "sjacheren", want ze ruilde één bus boenwas voor 20 kg aardappelen. De illegale pers deelt mede: Onder de honderden onschuldig vermoorde landgenoten die voor de moord op Duitse officieren werden doodgeschoten bevonden zich 17 mensen die uit Utrecht, uit ’t Wolvenplein, werden weggesleept. Het roept den hemel om WRAAK.

Donderdag 15 maart 1945

Frontnieuws:

• De Amerikanen hebben hun bruggenhoofd over de Rijn bij Remagen uitgebreid. Het is nu 16 kilometer breed en 7 kilometer diep. Correspondenten melden dat men vanuit dit bruggenhoofd geen grote aanval moet verwachten. Het terrein is voor de aanvaller zeer ongunstig, terwijl het den Duitser veel voordelen voor de verdediging biedt. Desondanks veroverden de Amerikanen Linz, Unkel, Honnef en Hönningen. In het geheel zijn nu 23 plaatsen over de Rijn in Duitse handen. De Duitse artillerie slaagde erin enige treffers op de brug van Remagen te plaatsen, doch deze is niet onbruikbaar. Vijf kilometer ten noorden van Remagen hebben de Amerikanen twee pontonbruggen over de rivier geslagen.

Oostfront en Verre Oosten:

• Küstrin werd na verwoede gevechten door de Russen veroverd. In de Poolse corridor gingen ? en Neustadt voor de Duitsers verloren, terwijl 25 km ten zuidwesten van Danzig, Pozen (Nu: Poznan in Polen) veroverd werd. De geallieerde luchtaanvallen op Duits gebied worden met de dag heviger. Iedere dag zijn er duizenden bommenwerpers en jagers boven het Duitse Rijk die duizenden tonnen bommen afwerpen. Zo werd Berlijn 18 dagen achtereen door Mosquito’s aangevallen. Op Mindanao (Filippijnen, red.) hebben de Amerikanen de hoofdstad Zamboanga veroverd.

Vrijdag 16 maart 1945

De bonnen van de week:

• 800 gram brood, 125 gram vlees en been, 1 kg aardappelen, 3 kg suikerbieten en 250 gram gerstemoutbloem

We gaan erop vooruit. Jan liep vandaag bij de melk tevens 3 pond kaas op. Vader bracht van een klant 3 pond erwten en 1 pond zout mee.

Zaterdag 17 maart 1945

Waterrantsoenering
De Utrechtse Waterleiding Maatschappij maakt bekend, dat wegens noodzakelijke verdere energiebesparing, te beginnen met Maandag 19 maart aanstaande, uitsluitend water zal worden geleverd dagelijks van 7 – 13 en van 17 – 22 uur.

De verscherpte Britse luchtactie is ook in Utrecht te bemerken. Begunstigd door het weer vielen vanmorgen 5 Amerikaanse jagers Lunetten aan. Ze lieten meerdere bommen vallen, wat door het heldere weer duidelijk te zien was. Men beweert dat hierbij 4 doden en 5 gewonden te betreuren zijn. Omstreeks half drie verschenen er 12 jagers boven de stad die in duikvlucht verschillende doelen mitrailleerden. Waarschijnlijk in Utrecht. Hierover is niets naders bekend. 2 x luchtalarm.

Personenverkeer in Brabant
In Brabant is ook personenverkeer weer mogelijk, al dient men dit tot het allernoodzakelijkste te beperken. Ook is er een nieuw spoorboekje verschenen. In Nijmegen is de R.K. Hogeschool heropend. Het begin is bescheiden door het gebrek aan leermiddelen en omdat vele docenten nog in bezet gebied vertoeven.

In Coventry is het 2e Transport Nederlandse kinderen aangekomen.

Frontnieuws:

• Het bruggenhoofd bij Remagen breidt zich gestadig uit en is op het ogenblik 18 km breed en 10 km diep. Van het westelijk front is er weinig nieuws:
  patrouilleren en verkennen!
• Ten zuidwesten van Koningsbergen hebben de Russen een nieuwe aanval ingezet. Gdynia ligt onder Russisch artillerievuur. In Küstrin werden 3.000 Duitsers gevangen genomen. In deze sector brengen de Russen een grote troepenmacht samen voor de nieuwe aanval op Berlijn en/of Frankfurt.
• In Tsjechoslowakije hebben de Russen de plaats Zvolen aan de Hron, op 120 km van Budapest, veroverd.
• De Britse Berichtendienst deelt mede dat de R.A.F. woensdag 14 maart voor het eerst een nieuwe bom heeft gebruikt en wel een van 10 ton. Deze bommen worden afgeworpen door Lancasters, die een groter gewicht aan bommen kunnen meenemen dan ooit tevoren. Deze bommen zijn 10 meter lang en hebben ’n doorsnee van 1.25 meter. Een piloot rapporteerde dat alle andere bommen bij deze in ’t niet vallen.
• Iwo Jima is in Amerikaanse handen. Op Luzon werd de stad Batangas veroverd. Op Mindanao zijn weer 2 Japanse Vliegvelden door de Amerikanen bezet.

Zondag 18 maart 1945

De dag verloop rustig, d.w.z. zonder bijzondere gebeurtenissen. Dat wil niet zeggen zonder "Tommies". Integendeel, de ganse dag zijn de "Tom- mies" boven de stad en zwenken, draaien en duiken en werpen hun dood verspreidende lood op Duitse voertuigen, bruggen e.d., doch dit is de laatste tijd zo alledaags dat we hieraan geen aandacht meer besteden.

Opmerkelijk is ’t, dat de laatste maanden niet meer als voorheen zoveel politieke als op deze tijd betrekking hebbende moppen getapt worden. Vroeger hoorde je ze dagelijks. Hieruit blijkt wel hoe "down" de mensen zijn. Het is en blijft jammer, want er waren werkelijk aardige bij. Zo af en toe, als de tijd en ruimte het toelaten zal ik ze eens vertellen. Hier volgt het begin (met eigen woorden).

Het gouden tientje
Een zeker iemand werd enige tijd voor 1940 opgesloten in een krankzinnigengesticht, waar hij een zeer afgezonderd bestaan had. In ’t jaar 1944 werd hij ontslagen uit het gesticht als zijnde "genezen". Allereerst ging hij naar een fijn hotel en bestelde een diner.

"Mijnheer wenst ‘zwart’ of op de bon’,’ vroeg de gerant.
"Bonnen heb ik niet", antwoordde onze vriend verwonderd.
"Ik begrijp het al meneer. Het komt in orde".

Onze vriend dacht: wat een gekke boel is dat hier, maar at intussen met smaak van ’t fijne diner, waarbij zelfs een fles Bourgogne niet ontbrak. Nadat hij gegeten had riep hij de garçon om af te rekenen.

"Mijnheer, ik krijg van u f. 120,- gulden buiten de fooi."
"Wat! f. 120!", sprak de ontslagen patiënt en sprong van schrik bijna een meter hoog.
"Maar beste man, ik heb niet meer bij me dan f. 10,-", en hij toonde een gouden tientje.
"Oh meneer", was het antwoord, "dan krijgt U nog f. 40,- terug." (Een gouden tientje was toen goed voor f. 160,- )
"Ik geloof ", zuchtte de man, "dat ’t maar beter is, dat ik weer terug ga naar ’t krankzinnigengesticht, want ik schijn toch niet beter te zijn."

Maandag 19 maart 1945

De dag is nauwelijks begonnen of de "Tommies" maken ons wakker. Vandaag hebben zij getracht de Rotterdamse brug, dit is de spoorbrug Utrecht-Rotterdam over ‘t Merwedekanaal te bombarderen, doch alle bommen waren ver mis. Er waren diverse slachtoffers te betreuren.

Frontnieuws:

• Aan het Westfront is het bruggenhoofd over de Rijn thans 20 km lang en 11 km diep. Aan gene zijde van de Rijn zijn reeds 95 plaatsen in Amerikaanse handen, onder andere Koningswinter en Hönningen. Ook Bitsch (Zwitserland) en Haguenau (Elzas) werden veroverd.
  Het 3e Amerikaanse leger bezette Koblenz en Boppard, andere kolonnes hebben Simmern en Rheinböllen ingenomen.
• De Russen zijn in Hongarije en Silezië weer tot de aanval overgegaan. In de straten van Kolberg (Oost-Pruisen) wordt gevochten. Ten zuiden van Stettin werd Greifenhagen veroverd.

Dinsdag 20 maart 1945

Vandaag is het Oranje Bulletin nummer 75 uitgekomen, dat ik hier letterlijk laat volgen:

NEDERLANDSE ARBEIDERS
Met duivelse arglistigheid neemt de bezetter thans zijn laatste maatregelen om ons volk ook ná zijn nederlaag te knechten, uit te hongeren en tot de bedelstaf te brengen.
Nadat de vijand bijna vijf lange jaren alles wat door uw handen is vervaardigd heeft geplunderd en geroofd en gebruikt heeft voor eigen oorlogsvoering en voor Uw onderdrukking, worden thans onze spoorwegen afgebroken en onze telefoonkabels afgegraven.
Nadat onze havenwerken zijn vernietigd in ’t Westen van ons land worden thans in het Oosten de laatste stellingen opgeworpen waartegen de geallieerden spoedig storm zullen lopen.
Weet wat het betekent vrijwillig arbeid te verrichten voor de stellingbouw. Weet wat het betekent mee te werken aan de roof van fabrieken, van machines, van voedselvoorraden.
Weet wat het betekent de spoorbanen en de telefoonbedradingen op te breken.
Het vrijwillig meewerken aan de stellingbouw betekent, dat het tijdstip der bevrijding door uw werk wordt verschoven, dat door het werk van uw handen het bloed wordt vergoten van uw bevrijders, van uw eigen landgenoten, van Uw eigen grond.
Het meewerken aan de roof van fabrieken, machines en werktuigen betekent, dat na de bevrijding werkloosheid u opnieuw zal teisteren, de honger u zal blijven bedreigen, de armoede uw gezin zal kwellen.
Het afbreken der spoorbanen en de bovenleidingen betekent dat er geen transportmogelijkheid zal zijn om voedselvoorraden aan te voeren om uw kinderen van een hongerdood te redden.
Waarom zijn er nog arbeiders die hun slaafse handlangersdiensten verlenen aan een vijand?
Waarom vallen zij stakende spoorwegarbeiders in de rug aan, om het werk te verrichten dat deze in zelfopoffering weigeren?
Zij vrezen de honger! Maar zij kunnen de honger niet weren door zich vrijwillig te melden voor de stellingbouw, door mee te werken aan het afbreken van fabrieken, machines en werktuigen.
Zij kunnen de honger niet weren door vrijwillig te werken voor de Duitse Wehrmacht.
Zij kunnen de honger niet weren door vrijwillig te werken aan het afbreken van spoorbanen en bovenleidingen.
Ja luttele weken, luttele dagen wellicht, zullen zij profiteren van hetgeen de bezetter hen toewerpt. Maar dan komt voor hen de tijd van angstige onzekerheid, dan komt de honger en dan komt voor hen het ogenblik, dat zij door hun medearbeiders met verachting gestoten zullen worden uit de kring van hun kameraden.
Dan komt het ogenblik, waarop zij zich zullen moeten verantwoorden voor hun medearbeiders, voor de honderden, de duizenden en tienduizenden die in dappere ongehoorzaamheid aan de bevelen der bezetters hun bestaan op het spel hebben gezet, hun levenszekerheid hebben prijsgegeven, zich niet hebben ontzien honger, kou en ellende te trotseren.
Dan zullen zij begrijpen dat zij ’n judasrol hebben gespeeld, dat zij het bestaan van hun medearbeiders en hun eigen toekomst hebben verkort voor een geringe beloning thans .
Dan zullen zij de eenzamen zijn, de uitgestotenen, de verachten, door allen gemeden.

ARBEIDERS!
En nu volgt een waarschuwing, niet mee te helpen aan bovengenoemde euveldaden en een opwekking om eendrachtig in vastberadenheid samen te werken om de laatste weerstand van de vijand te breken.

NB: Overgenomen uit Oranje Bulletin nr. 75, behoudens de vele druk-fouten, waarvan dit epistel wemelt!

Hieronder volgen enige "zwarte" prijzen van levens- en genotsmiddelen, waarover de laatste tijd gesproken wordt.

* aardappelen	8 tot 10 gulden per kilo
* brood	25 gulden per 800 gram
* rogge	12 gulden per pond
* tarwe	20 gulden per pond
* inlandse tabak	25 gulden per 50 gram
* koffiesurrogaat	15 gulden per 250 gram
* zout	35 gulden per kilo

Enzovoorts, enzovoorts.

Woensdag 21 maart 1945

Frontnieuws:

• In de Rheinphalz werden Bingen, Bad Kreuznach en Merzig veroverd. De Fransen bezetten Lauterburg. De brug bij Remagen die zaterdag jl. is ingestort is inmiddels weer gerepareerd. Tevens zijn er nieuwe bruggen over de Rijn geslagen.
• Bij Randwijk nabij Arnhem hebben de Britten de Rijn bereikt.
• Aan het Oostfront is Kolberg bezet. Verder geen nieuws van het Oostfront.

Men zegt dat de Engelsen in Nederland over de Rijn zijn en tot over de Linge zijn opgerukt. Wageningen zou al in Geallieerde handen zijn. Voor de waarheid van deze laatste berichten kan ik niet instaan.

LEER VAN HET VISJE ONDERWATER
SPARTEL ROND, MAAR HOUD JE SNATER.

Donderdag 22 maart 1945

Ik zit voor het raam en staar naar buiten. De lucht is ijl blauw. De zon zendt zijn milde stralen op ons, de zo misdeelde mensenkinderen, af. De weiden zijn vol met fris groen en hier en daar grazen reeds enige vroege koeien. De bomen en planten krijgen nieuwe groene blaadjes en zitten al dik in de knop. De vogels in de bomen en in de lucht danken juichend den schepper voor het jaarlijks weer komende en toch telkens weer nieuwe wonder. Het wordt lente.

En terwijl ik staar op die nieuw pracht en ik hoor ’t lied van de vogels en ik voel de kracht van de zon, dan verwens ik de oorlog. Heel mijn natuur komt in opstand. Nu voel ik dubbel wat het is in huis te moeten zitten, met als enig genot een half uurtje, misschien een uurtje zonnewarmte in de kamer. Ik voel me in staat de hele boel kapot te slaan, een fiets te pakken en weg te trekken. Al maar verder langs Gods vrije natuur. En alles,de oorlog,de honger en de ellende achter te laten als iets waar ik liever niet aan terugdenk.

Na dit stukje proza gaan we weer terug naar de koude werkelijkheid.

Men zegt...
dat alle bewegingen van de Engelsen en Amerikanen achter een nevelgordijn zijn verborgen
dat nabij Arnhem Engelse parachutisten zijn geland
dat in Nederland een nieuw offensief is geopend
dat de opgepikte mannen uit Tivoli zijn losgelaten
dat de Duitsers die op moeten pikken "vort" zijn en de Feld-gendarmerie ook op vertrekken staat.

Vrijdag 23 maart 1945

De morgen begint goed. Om plusminus 6.30 uur worden we opgeschrikt door het vallen van een bom vlak in de omtrek. Vlug schiet ik mijn bed uit en kan de bewegingen van de vliegtuigen goed bemerken. Beurtelings worden de doelen gemitrailleerd en gebombardeerd. Het is een leven als de hel. Boordgeschut en afweer afgewisseld door bominslag en dan beginnen ook de sirenes te loeien dus nu is het gauw afgelopen. De rust keert weer, maar niet voor lang… want daar horen we het motorgeronk van een V. kenbaar aan de telkens weer kerende explosies, spottend wel eens genoemd zijn knalpot. Plotseling houdt het geronk op en enige seconden daarna een explosie… de V. is neergestort, niet in Engeland het doel maar in Nederland, waar de startbanen zijn. Dit neerstorten is geen uitzondering maar komt regelmatig voor.

Nauwelijks zijn we van de schrik bekomen of daar verschijnen weer de "Tommies" en ’t lieve leven begint opnieuw. Laag scheren en zwenken de vliegtuigen over de stad, hevig onder vuur genomen door het FLAK (Flug Abwehr Kanone) afweergeschut. Onze gedachten gaan terug naar de meidagen van 1940…met ’t verschil dat toen de Duitse vliegtuigen ons luchtruim schonden. Al met al een veelbewogen morgen.

Vandaag kunnen we het brood afhalen, beschikbaar gesteld door ’t Internationale Rode Kruis. Nog voor de Pasen krijgen we een zending van ’t Zweeds Rode Kruis, waarvoor we de bonnen al ingeleverd hebben. Wat er beschikbaar gesteld wordt, zal nog nader bekend gemaakt worden.

Voor de kinderen beneden de 4 jaar wordt er als Paasverrassing zegge en schrijve 1 ei beschikbaar gesteld!!

Ik heb nog een flauwe hoop op een andere paasverrassing: vrede.

De bonnen van de week:

• 1000 gram brood, 1 bon voor aardappelen, waarop waarschijnlijk weer 2 kilogram verstrekt zal worden, 100 gram kaas, geldig voor 14 dagen, 1 kilogram groenten en 250 gram zout.
• Voor het eerst sinds vele maanden krijgen we weer zout, zodat we geen flauw eten meer hoeven te eten.

Zaterdag 24 maart 1945

Het is ’n schitterende dag en wel op twee punten. Het weer is schitterend en met de oorlog gaat het ook prima. Vanmiddag om 1 uur is er door Radio Oranje een extra communiqué uitgegeven waarin onder meer stond:

• De Geallieerden zijn ten noorden van het Ruhrgebied de Rijn overgestoken.
• De operaties worden gesteund door lucht- en vlootstrijdkrachten.
• 7000 vliegtuigen steunen de landstrijdkrachten. De hemel was niet meer te zien. Van 26 vliegvelden stegen zij op een vormden een 800 km lange file.
• Aan het oostelijk front zijn de troepen van Maarschalk Zjoekov tot het offensief overgegaan.
• Generaal Von Rundstedt, de opperbevelhebber van de Duitse legers aan het Westfront, een knap strateeg, is vervangen door Generaal Kesselring.

Vanmiddag om 4 uur kreeg ik het bericht dat ook de Geallieerden het grote offensief zijn begonnen. Zij zijn op 7 plaatsen over de Rijn. De mensen zijn allemaal weer optimistisch. Velen beweren dat we met Pasen bevrijd zullen zijn. Nu, ik hoop het van ganser harte.

Zondag 25 maart 1945

Ook vandaag zijn er florissante berichten:
Wezel is bezet. In de straten van Duisburg wordt hard gevochten.

De Duitsers geven zich in zulke hoeveelheden over, dat de Amerikanen met de handen in het haar zitten.

De moffen zijn zenuwachtig en vorderen overal fietsen, zeker om zich terug te trekken.

AAN DUITSLANDS MILITAIRE MACHT WORDT THANS DE GENADESLAG GEBRACHT!

Maandag 26 maart 1945

H.M. de Koningin heeft over Radio Oranje gesproken en heeft gezegd dat we prettige Paasdagen zouden hebben. Ook Z.K.H. Prins Bernhard heeft tot het Nederlandse volk gesproken.

Frontnieuws:
Nieuwsberichten van de B.N.O., volgens het D.N.B. (Deutsches Nachrichten Büro)

• Aan de NederRijn zijn de Engelse Luchtlandingstroepen versterkt. Nabij Lippe hebben zij vrij diepe penetraties gevormd. Ten noorden van Koblenz duurt de slag met onverminderde hevigheid voort.
• Ten zuidoosten van Honnef slaagden de Geallieerden erin de Duitsers terug te drijven. Amerikaanse tanks zijn vanuit Oppenheim oostelijk doorgestoken en hebben de rivier de Main bereikt. Ook bij Ludwigshafen zijn de Amerikanen de Rijn overgestoken. Uit deze berichten van het D.N.B. blijken overduidelijk de Amerikaanse successen.

Aanstaande donderdag en woensdag worden de gaven van het Zweedse Rode Kruis uitgereikt, die bestaan uit: ½ wittebrood,125 gram margarine.

Dinsdag 27 maart 1945

Vandaag weer geen berichten ontvangen. Ze zijn anders wel over tijd. Ten einde raad heb ik maar weer de berichten van de B.N.O. overgenomen, die - hoewel niet juist - , toch wel enigszins de stand aangeven over de toestand aan de fronten. Zelfs uit de frontberichten van het D.N.B. blijkt overduidelijk dat de Geallieerden successen boeken.

Frontnieuws:

• Aan het Oostfront, in de sector Küstrin, lukte het de Bolsjewieken na hevige aanvallen enige penetraties tot stand te brengen. Aan de stadsranden van Danzig wordt hevig gevochten, evenals bij Gotenhaven (nu: Gdynia in Polen), hetgeen natuurlijk gepaard ging met buitengewoon hoge verliezen aan mensen en materiaal voor de Sovjets.
• Aan het Westfront lukte het de Amerikanen na herhaalde lange aanvallen op de Duitse stellingen bij Wezel om een vrij diep bruggenhoofd te vormen. Offenbach ging na harde strijd voor de Duitsers verloren. In Frankfurt bieden Duitse troepen nog verbeten tegenstand. Dat is dan het frontnieuws voor vandaag.

Jan had een reuze strop. Terwijl hij vanmorgen in Maartensdijk op melk uit was hebben zij zijn fiets gevorderd, of beter gezegd mijn vaders fiets. Omdat Jans fiets in reparatie was (een oude kar), had hij vaders fiets (een voor deze tijd heel goede fiets) meegenomen.

Jan nog van alles geprobeerd om hem te mogen houden, maar nee hoor geen kans. Je begrijpt dat mijn vader slecht te spreken was toen hij dit hoorde. In plaats met zijn fiets komt Jan thuis met een papiertje waarop hij bij de Ortskommandantur geld kan krijgen, vermoedelijk f 42,50. Ik wens de mof die nu op vaders fiets rijdt, dat hij daarop zijn nek mag breken.

Woensdag 28 maart 1945

Frontnieuws:

• In Duitsland heerst grote verwarring. De Canadezen staan in het Noorden of minder dan 5 kilometer van Emmerich, waar de Duitsers zeer krachtige tegenstand bieden. Meer zuidelijk is het Tweede Britse Leger de Duitse stellingen binnengedrongen. Alleen dit leger heeft reeds 8 bruggen over de Rijn. Zij staan op minder dan 8 kilometer van Bocholt. Het 9e Amerikaanse Leger heeft Gahlen, gelegen tussen Dorsten en Wezel, veroverd. Het 1e Amerikaanse Leger is sneller opgerukt dan ooit tevoren. In de laatste 48 uur is het 100 kilometer opgerukt. Veroverd werden onder andere Limburg en Wetzlar. Ook Hagenburg, dat een belangrijk wegenknooppunt is, werd bezet. De troepen van Generaal Patton zijn bij Boppard de Rijn overgestoken en veroverden Braubach (ten noordoosten van Boppard).
  Meer zuidelijk is de beroemde 4e Tankdivisie in actie. Volgens het D.N.B. zou Würzburg (100 km ten oosten van de Rijn) al bereikt zijn. Verder veroverden deze troepen Busselheim, Darmstadt en Schaffenburg. Volgens Duitse berichten naderen Amerikaanse tanks Fulda.
  Over de gehele Engelse berichten hangt een veiligheidswaas.

Oostfront:

• Aan het Oostfront is na een periode van betrekkelijke stilstand weer leven in ’t front gekomen. In het westen van Hongarije rukken de Russen op naar de Oostenrijkse grens, waarvan ze volgens de laatste berichten nog 35 km verwijderd zijn. Veroverd zijn onder meer Garmisch Partenkirchen, Varsolod (?), Devecszov (?), Eeztergom (?) en Tata. Bij Ratibor werden bovendien nog Stroulen en Rybnik (Polen) veroverd. In Oost-Pruisen is Heiligenberg veroverd. In Danzig en Gdynia wordt gevochten.

Verre Oosten:

• Volgens Japanse berichten zijn de Amerikanen op de (??) eilanden geland. Deze eilanden liggen op 550 km van Japan. Ook op het eiland Seboe op de Filipijnen zijn Amerikaanse troepen aan land gezet.

Laatste nieuws:

• Argentinië heeft aan Duitsland en Japan de oorlog verklaard.

Donderdag 29 maart 1945

De oorlog staat weer in het hoogtepunt der belangstelling. Van alle kanten bereiken ons berichten hoe goed het wel gaat. Het ene nog fantastischer als het andere. Hier volgt het officiële nieuws.

Frontnieuws:

• Het geallieerde hoofdkwartier houdt zoveel mogelijk plaatsnamen geheim om de Duitsers niet in te lichten daar de Duitse berichtgeving onvoldoende is. Het 2e Amerikaanse leger is tussen Bocholtz en Dorsten, welke plaatsen beide veroverd zijn, door de Duitse linies gebroken. Zij rukken op naar Münster. Borken is reeds gepasseerd. Dulmen is volgens de laatste berichten bereikt.
  Canadese troepen hebben Emmerich van de Duitsers gezuiverd. Ook Bocholtz werd bezet. Drosten, Holten en Hamborn zijn veroverd. In Oberhausen en de havenwijken van Duisburg wordt gevochten. Andere kolonnes naderen Essen en Gelsenkirchen.
  Het 1e Amerikaanse Leger heeft Giessen veroverd. Het 3e Amerikaanse Leger veroverde Wiesbach, terwijl in de straten van Frankfurt wordt gevochten. Meer oostelijk werden Offenbach en Hanau bezet.
  Aan het Oostfront staan de Rode troepen op slechts 15 km van de Oostenrijkse grens.

Laatste berichten:

• Mannheim is door ‘t 7e en Frankfurt en Lautenbach door ‘t 8e Amerikaanse Leger veroverd.

Vrijdag 30 maart 1945

Frontnieuws:

• Paderborn bezet, Heidelberg en Emmerich veroverd. Münster binnengedrongen. Canadezen 10 km van de Achterhoek. Netterden, Dinxperlo, Megchelen, Medorp, Anholt en Bocholt bezet.
  Hagen werd veroverd, Kassel door de Amerikanen bereikt. Danzig door de Russen veroverd.
• Buit: 45 U-boten, 151 schepen, 600 spoorwegwagons, 200 opslagplaatsen met levensmiddelen en verband.
• Oostenrijkse grens overschreden.

Zaterdag 31 maart 1945

Paaszaterdag. Sluiting van de Vastentijd. Luid jubelt ’t orgel, klokken en bellen juichen. Machtig ruisen orgeltonen door de Kerk. Vreugde alom bij de Katholieken doch buiten woedt de oorlog met ongekende hevigheid voort. Op deze blijde morgenstond sneuvelen duizenden mannen op de slagvelden, vallen er velen door luchtaanvallen en sterven mensen door honger en ellende. Halleluja zingen de koren…
Requiescat in pace voor de vele gevallenen op deze dag. God, wees ons zondaars genadig. Geef vrede… spoedig vrede…

Zondag 1 april 1945

Vandaag verscheen er een extra nummer van de Vliegende Hollander, maandblad verspreid door de "Royal Air Force", gewijd aan ’t tiendaags bezoek van H.M. de Koningin aan Zeeland, Brabant en Limburg. H.M. werd uitbundig ontvangen en in de verschillende redevoeringen sprak ze de hoop uit dat ook ’t nog bezette deel van Nederland spoedig bevrijd mag worden. Wij, "bezette" Nederlanders hopen het met u Koningin Wilhelmina.

Op deze feestdag had het "Kokkie" nog eens een fijn maaltje bereid bestaande uit:
1. Clandestiene aardappels
2. Konijn, zwart, vel over been voor f 60,-
3. Witlof, zwart, a f 3,- per kilo
4. Gestoofde peren, geruild
5. Clandestiene pudding met kersen uit de weck van vorig jaar.

Al met al hebben we ondanks de oorlog nog genoeglijke Paasdagen gehad, uitgezonderd ’t weer. Het stormde namelijk.

Maandag 2 april 1945, 2e Paasdag

Frontnieuws:

• Canadese afdelingen van het 2e Engelse leger zijn ten noordoosten van Emmerik de Nederlandse grens overgestoken. Veroverd werden onder andere Dinxperlo en Megchelen. Zaterdag jl. was reeds een half dozijn plaatsen veroverd. Emmerik is nu geheel in Engelse handen.
• Het 1e Amerikaanse leger veroverde Paderborn, Marburg en Kassel. Het 7e Amerikaanse lager veroverde Mannheim.
• Het aantal Duitse gevangenen aan ’t Westelijk front varieert van 10.000 tot 40.000 per dag.
• Versterkte aanvallen van de tactische Luchtmacht op terugtrekkende troepen. Oost-Pruisen thans geheel in Russische handen. In Oostenrijk veroverden de Bolsjewieken ?, Komeno en Koszeq.

Laatste nieuws:

• Volgens onbevestigde berichten hebben de Canadezen Sudlohn ten oosten van Winterswijk bereikt.

Dinsdag 3 april 1945

Met allerlei berichten bestormen ze ons. Veroverde plaatsen als Hengelo, Oldenzaal e.d. worden in litanievorm opgedreund. Waar? Niet waar?
De spanning staat op ieders gezicht te lezen. De een beweert dat de oorlog in 3 dagen is afgelopen. Weer een ander zegt: een week en dan zijn we bevrijd en nummer 3 zegt met een chagrijnig gezicht: Och ’t zal nog wel een paar maanden duren. Ik hoop dat deze laatste geen gelijk krijgt. Voor mijn part liever vandaag nog dan morgen.

Woensdag 4 april 1945

’t Voornaamste nieuws:

• De bevrijding van Noord-Nederland is begonnen. Enschede, Hengelo, Aalten en Terborg werden bevrijd. Ook Rheine en Gronau werden veroverd. Straatgevechten in Kassel, Fulda, Munster en Würzburg.
• Maandagmorgen is ’t Canadese Leger een offensief begonnen tussen Arnhem en Nijmegen. Het slagveld werd verlicht door zoeklichten. Aan de aanval ging een geweldig spervuur vooraf.
• In de Achterhoek hebben de Britten het Twente-Rijnkanaal, wat van Zutphen naar Hengelo loopt, bereikt.
• In Neder-Silezië werd Glocau ? veroverd. Aan het Balatonmeer werd ’t belangrijkste oliecentrum Nakykanisza bezet. Tevens werd Zopron veroverd. Er zijn straatgevechten in Wiener Neustad, dat op 40 km van Wenen ligt.
Laatste berichten
• Het grootste deel van de Achterhoek en de Lijmers (vermoedelijk Liemers) bevrijd.

Donderdag 5 april 1945

In de Achterhoek werden Nordhorn en Lingen bezet. Andere Britse troepen bevrijdden Lochem, Zelhem, Diepenheim, Goor en Borculo.
Twee bruggenhoofden over ’t Twente-Rijnkanaal.

Zaterdag 19 april 1945

Na een onderbreking van precies veertien dagen begin ik maar weer eens te schrijven. Waarom dat? In 14 dagen niet geschreven? Ja kijk eens, ik kon er niet toe komen. Had totaal nergens geen zin in. Een beetje last van griep gehad, wat waarschijnlijk ook wel zijn invloed heeft laten gelden. Maar a propos! Na een pauze dus van veertien dagen vangen we weer met frisse moed aan. Er is in de afgelopen 14 dagen heel wat gebeurd. Te veel om op te noemen. De belangrijkste feiten zal ik alsnog vermelden.

Het front is heel wat veranderd. We zullen alleen het front in Nederland bekijken.
Volgens de laatste frontberichten die ik in mijn dagboek vermeld heb zijn de Canadezen de Achterhoek binnengetrokken en hebben ze verschillende kleine plaatsen veroverd. Tevens werd melding gemaakt van de bevrijding van Hengelo en Enschede.
Thans is de situatie geheel veranderd. De stad Groningen is veroverd, evenals Meppel en Leeuwarden. Zwolle werd bevrijd, Zutphen en Apeldoorn na lange gevechten gewonnen.
Arnhem is bevrijd. Vanuit Arnhem opgerukt naar Barneveld. Men zegt zelfs dat in Amersfoort, op plusminus 18 km van Utrecht wordt gevochten. Verhevigde luchtverkenningen en de Ondergrondse in actie… Schietpartijen op burgers na 8 uur (’s avonds) enz. enz. De spanning stijgt ten top. Ieder ogenblik verwacht men de Engelsen hier. (Rijksminister) Seys Inquart na een mislukte vluchtpoging weer terug in Den Haag.

Vrijdag 20 april 1945

Vandaag een dag van zenuwachtige spanning. Dat begon vanmorgen al vroeg. Om 10 uur hoorde ik, terwijl ik in de rij stond om de bonnen van het Rode Kruis in te leveren, dat de bonnen vandaag al bekend gemaakt werden en dat voor zover voorradig vandaag al gekocht kon worden. Dus niet als anders: bonnen vooraf inleveren. De niet voorradige goederen worden zondag verkocht. Dit alles met het oog op de aanstaande "Bevrijding", want de Tommies zitten al bij Amersfoort, dit is op hemelsbreed circa 15 km van hier. Meneer Dinges zegt dat Amersfoort al is veroverd. "De Engelsen zitten al in Huis ter Heijde." "Nee", zegt een ander, "de Amerikaanse tanks zijn al in Zeist geweest." Wat hiervan allemaal waar is, ik weet het niet. Volgens het laatste officiële nieuws van vandaag wordt er om Amersfoort gevochten op plusminus 3 km van de stad.

De bonnen van de week:

• 400 gram brood, 90 gram olie, 1 pak zeeppoeder, 1? Kilo aardappelen en 1 ons kaas

Nieuws van de Gaarkeuken
Het bestuur van de Centrale Keuken maakt bekend dat:
Ingaande volgende week is de Centrale Keuken gedwongen om de andere dag eten uit te reiken. Er zijn geen voedselvoorraden meer. Ook elders is er niets meer. Als er op de bonnen afgeleverd is zijn alle opslagplaatsen leeg en moeten we dus op de bevrijders wachten.

Oproep
Nogmaals hebben de Nazi’s een laatste poging gewaagd om de nog aanwezige strijdbare mannen op te roepen. Gistermorgen verscheen de eerste en vandaag de tweede en laatste oproep. Ondanks de verschillende aanlokkelijke voorwaarden, zoals thuis slapen, vrije kost zonder bonnen in te leveren, f 5,- per dag vrij roken (6 sigaretten) e.d. laten we ons niet verleiden om in Noordoost Utrecht stellingen te helpen bouwen waarmee onze bevrijders, waarop we met zoveel smart wachten, tegen gehouden moeten worden. Nee dat laten we liever over aan de mensen die de "Tommies" liever niet zien. Aan N.S.B.-ers, collaborateurs lui (fabrikanten) die voor de Wehrmacht werkten, zogeheten "Animierdamen" en dergelijk gespuis. Vanmiddag nog zijn er overal razzia’s geweest, dus oppassen is de boodschap.

De ondergrondse in actie

De heren van de ondergrondse proberen ’t Duitse verkeer te stagneren door dynamietpatronen op de wegen te strooien. Overal staan er nu Duitse wagens met lekke banden en stukke onderdelen.

Sigarettennood

Loop je op straat nog met een sigaret in je mond, dan is ‘t: Waar kun je die krijgen? Bij die en die? Loop je naar een adres waar ze sigaretten verkopen, dan hoor je al van andere, Uitverkocht, 70, 80 en 90 cent voor ’n sigaret is niets ongewoons. Je staat er zelfs voor in de rij. Shag wordt niet meer per 50 gram maar per 5 gram verkocht. De prijzen variëren van f 3,- tot f 5, -. Soms loop je tien, twaalf adressen af zonder iets te krijgen. Nee met de rokerij is ’t hopeloos.

Zaterdag 21 april 1945

Vandaag na de spanning van gisteren een kalme dag. Het deprimerende bericht doet de ronde dat de "Tommies" nog niet in Amersfoort vechten en dat ook Amersfoort nog niet veroverd is. Ook de sensationele nieuwtjes over Zeist en Huis ter Heijde berusten op onwaarheid. Ook zijn de kruidenierswinkel op zondag niet geopend zoals eerst bekend werd gemaakt. De meeste mensen zijn weer pessimistisch. Het is direct maar weer: "Die Engelsen dit, en die Canadezen dat… Hadden ze nu niet maar wat vlugger op kunnen schieten?"
Maar men vergeet, dat er om oorlog te voeren en vooral de oorlog te winnen heel wat meer nodig is dan ’n gewoon burgermansverstand met of zonder Mulo. Laten wij het oorlog voeren nu maar aan bevoegde mensen overlaten en aan ’t spreekwoord denken: De beste stuurlui staan aan wal.
Het Engelse en Amerikaanse opperbevel weet heus wel wat ze doen en laten moeten en zij hebben de, goed gemeende weliswaar, raad van de gewone burger niet nodig om de oorlog te winnen. "Hoge bomen vangen veel wind", dit gaat ook hier weer op.
Het valt niet mee om ’t een ieder naar de zin te maken. Wordt eerst Utrecht bevrijd, dan zeggen de Amsterdammers: "Waarom niet eerst Amsterdam?" Is ’t precies andersom, dan krijgen de "Tommies" van de Utrechtenaren de wind van voren.
Afijn, de Engelsen trekken zich er niets van aan en gaan gewoon hun gang, wat in dit geval verreweg het beste is.

Zondag 22 april 1945

Vanmorgen waren er grote razzia’s op Hoograven. Er werd weer huis aan huis gezocht. Naar men beweert zijn de Nazi’s alleen op Hoograven al 200 man in handen gevallen. Ook in Jutphaas en IJsselstein was ’t mis.

Plundering kolenschepen
Vanmorgen vroeg zijn er hier aan ’t Merwedekanaal enige Weermacht-schepen met kolen gemeerd die vanmiddag half leeg geplunderd zijn.
Ook wij hebben nog 2 zakken van ’t op het ogenblik zo kostbare stookmateriaal buit gemaakt. Het werd zo bar dat een der moffen met zijn geweer één schot in de lucht loste en de mensen waren… verdwenen.
Toen ik mij vanavond naar huis haastte, ’t was bij achten, hoorde ik dat een zeker iemand tegen zijn buurman vertelde dat de Russen Berlijn waren binnengetrokken. Thuis gekomen vernam ik dat ze ’t daar al wisten.

Maandag 23 april 1945

Vandaag weer razzia’s in Jutphaas en IJsselstein. Over de strijd om Berlijn hoorde ik dat de Russen daar reeds 17 wijken hadden veroverd. Officieel weet ik ’t niet. Daar de "Tommies" reeds zo dichtbij zijn hebben de Heren van de "ondergrondse" ander werk gekregen en dus verschijnt de "Nieuwsbode", waaruit ik altijd het nieuws haalde niet meer.

Dinsdag 24 april 1945

Vandaag is er veel te vertellen

Het Zweedse Rode Kruis
De directeur van ’t Distributiekantoor deelt mede dat er deze week door ’t Zweedse Rode Kruis verstrekt zal worden voor personen van 14 jaar en ouder: 400 gram brood en 125 gram margarine, voor personen tussen 3 en 14 jaar bovendien: 250 gram grutterswaren, en voor personen tussen 0 en 3 jaar: 125 gram margarine en 250 gram grutterswaren.

Berichten van het D.N.B (Deutsches Nachrichten Büro)
De Führer heeft het opperbevel van Berlijn op zich genomen. De eerste verdedigingslinie begint bij de Pezlaner Allee.

Razzia´s en schot op bekende
Bij de razzia´s in IJsselstijn is een Utrechtse jongen, Niek Groenen, een goede bekende van me, door de Moffen in de buik geschoten. Hij was met zijn zuster op melk uit. Later hoorde mijn broer dat hij overleden zou zijn.

Artillerievuur en frontberichten uit Nederland
De hele dag door hoorden we artillerievuur. Het was zeer duidelijk hoorbaar en kwam volgens mijn bescheiden mening uit de richting Amersfoort.

Naar men mij meedeelde als officieel waar zijn er vanuit Den Bosch 2 legergroepen de Maas overgestoken nabij de Bommelerwaard. Zij rukken op in noordelijke richting.
Ook in de Grebbeline, waar ook in 1940 zo zwaar werd gevochten, woedt een heftige slag. De Geallieerden stuiten hier op verbeten Duitse tegenstand.

Zo, dat is voor vandaag meer dan genoeg.

Woensdag 25 april 1945

Vandaag was het heel kalm. We hoorden geen artillerie en ook geen vliegtuigen, hetgeen zeer opmerkelijk is, daar er anders dagelijks tientallen overkomen.

De strijd om Berlijn
De strijd om Berlijn woedt in alle hevigheid. De bewoners leven in schuilkelders. Er is geen gas, elektriciteit of water meer. Het is ’n hel. Iedere seconde vliegen dood en verderf zaaiende granaten rond. Het fluiten van de granaten overstemt ieder geluid. Reeds zijn meer dan 30 wijken en voorsteden van Berlijn in Russische handen gevallen.

Voedselproblemen en voedseldroppings

Vandaag hoorde ik een zeer wonderlijk bericht. (Generaal Dwight) Eisenhower heeft voor de Britse radio verklaard dat de voedselpositie in bezet Nederland hopeloos is en heeft een grote hulpactie toegezegd in de vorm van vrachtvliegtuigen die pakketten met voedsel zouden afwerpen. Deze vliegtuigen zouden zeer laag vliegen.

De Duitsers werd dringend verzocht niet op deze vliegtuigen te schieten, daar al deze toestellen onbewapend zullen zijn. Uit de bevolking moesten groepen gevormd worden, wier taak het is speciaal naar deze pakketten uit te kijken en te zorgen dat ze in bevoegde handen terecht komen, zodat de goederen rechtvaardig verdeeld worden. Dit vervoer zou dag en nacht doorgaan. De Duitse Bezettingsautoriteiten werd dringend verzocht in deze hun medewerking te verlenen. Nederlanders die misbruik maken van de inhoud dezer pakketten worden na de oorlog met de dood gestraft.

In antwoord hierop heeft Rijksminister dr. Seijs Inquart (Arthur Seyss-Inquart) een verklaring afgelegd waarin onder meer het volgende stond. Seijs Inquart zei, dat de manier waarop helemaal verkeerd was en meende dat de goederen grotendeels in de zwarte handel terecht zouden komen. Hij was van mening dat de Geallieerden beter de manier van het Zweedse Rode Kruis konden volgen.

Commentaar
Ik vind de bedoeling van generaal Eisenhower prachtig, maar ik ben het met Seijs Inquart eens dat de manier van de Engelsen in de praktijk niet voldoet. De zwarte handel zal maar meer gaan woekeren en de noodlijdende bevolking zou maar een zeer klein gedeelte van de uitgeworpen voedselpakketten ontvangen. Ik hoop dat ik ongelijk krijg, maar ik geloof van niet.

Donderdag 26 april 1945

Voedselnood in Amsterdam
In Amsterdam heeft de voedselnood catastrofale afmetingen aangenomen. Amsterdam zit zonder de meest noodzakelijke levensmiddelen. De Centrale Keuken moet aldaar met ingang van 1 mei haar werkzaamheden staken. Dagelijks sterven er in de Rijkshoofdstad 168 personen, meest kinderen en ouden van dagen.

Grebbelinie
De geruchten die de ronde deden, dat de Engelsen door de Grebbelinie heen gebroken waren berusten op louter fantasie. Er heerst alleen patrouille-activiteit, aldus "Parool", een illegaal blad.

Vrijdag 27 april 1945

’t Is vandaag een dag van wisselende spanning. Vanmorgen kwam ’t bericht, dat de Moffen op Hoograven enigermate aan ’t feestvieren waren, want de oorlog was afgelopen. Ja, men wist ’t van de Duitsers zelf. Ze hadden elkaar de hand gedrukt. De Moffen kregen bericht uit Den Haag, maar ze konden het niet geloven. Daarom hadden ze een speciale koerier naar ‘s Gravenhage gestuurd en deze had het bericht bevestigd.

Geen vrede, maar algehele capitulatie
De Nederlandse SS die aldaar aan ’t vorderen was, stuurde de mensen naar huis en is afgezwaaid. Later is dit bericht weer ontkend. Er was nog geen vrede. Er was algehele capitulatie. Later volgde een meer speciaal bericht hierover. Himmler had aan Engeland en Amerika via Zweden algehele overgave aangevraagd, dus niet aan Rusland.

Zaterdag 28 april 1945

Hoera, de Nieuwsbode* verschijnt weer! Nu krijg ik weer nieuws uit de eerste hand. Hier komt ‘t. Amersfoort nog in Duitse handen, Hoevelaken, Nijkerk en Appingedam werden bevrijd.

*De nieuwsbode; orgaan van de vrije pers, was een verzetsblad opgericht door onder andere twee Utrechtse broers Mobach. Het werd vanaf 1 augustus 1942 tot en met 1 mei 1945 in Amsterdam en Utrecht uitgegeven. Het blad verscheen dagelijks, vanaf november 1943 3 maal per week in een oplage tussen de 300 en 4000 exemplaren. Het werd aanvankelijk gehectografeerd, daarna gestencild, maar tussen december 1943 en maart 1944 gedrukt. De inhoud bestond voornamelijk uit nieuwsberichten.

Frontnieuws:

• De Britten veroverden Bremen, een zeer belangrijke havenplaats. De Russen veroverden Stettin (Szczecin, havenstad in noordwest Polen). In Oost-Pruisen werd Pilau bezet.
• De strijd om Berlijn duurt met onverminderde hevigheid voort. De stad is volkomen omsingeld. De Russen staan op 1 kilometer van de Brandenburger Poort en 3 kilometer van de Wilhelmstrasse (het regeringscentrum, red.); tweederde van de stad is in Russische handen.
• Ten noordwesten van Dresden zijn ze de Elbe overgestoken en veroverden ze Riesa, Grossenhain en Torgau (de stad in Saksen, waar de Amerikaanse en Russische strijdkrachten elkaar op 25 april 1945 voor het eerst officieel ontmoetten), terwijl meer oostelijk Frankfurt aan den Oder en Cottbus bezet werden.
• In Tsjechoslowakije veroverden de Russen Brno en de Amerikanen Eger. De val van Regensburg kan ieder ogenblik verwacht worden. Franse troepen hebben Konstanz ( in Baden-Württemberg tegen de Zwitsers grens) veroverd.
• De Amerikanen en de Russen hebben in Torgau contact gemaakt. Göring is afgetreden als chef van de Luftwaffe wegens ’n hartaanval. De Duitse radiospreker Luitenant-Generaal Dittmar is met zijn 16-jarige zoon naar de Geallieerden overgelopen.

Zuidelijk front:

• Ook dit front stort ineen. Verona en Piazenca zijn veroverd. De patriotten hebben Genua, Turijn, Milaan en vele andere plaatsen van de Duitsers gezuiverd. Volgens de vrije Italiaanse Radio van Milaan is Mussolini gearresteerd, terwijl andere berichten melden dat de Duce ontvlucht is.

Laatste berichten:

• Regensburg is in Amerikaanse handen. De Russen veroverden Spandau, Potsdam en Ratenau. Mussolini, Graziani (minister van Defensie in Italië) en twee andere fascistenleiders zijn in handen van de patriotten gevallen).

*28 april was de geboortedag van wijlen mijn opa Johannes Arnoldus Koot, maar dit was in het spannende oorlogsnieuws kennelijk niet vermeldenswaard.

Zondag 29 april 1945

Vanmorgen werd via de Engelse zender meegedeeld dat de eerste vliegtuigen met levensmiddelen voor Nederland vertrokken waren. De vliegtuigen zullen rode en groene fakkels uitgooien boven de plaatsen waar de pakketten zullen worden afgeworpen. Het voedsel zal door de autoriteiten worden verdeeld. Himmler had aan Engeland en Amerika de capitulatie van Duitsland aangeboden. Hitler zou stervende zijn. Volgens de gevangen genomen generaal Dittmar zou Göring of zelfmoord gepleegd hebben of op bevel van Himmler gefusilleerd zijn.
Viervijfde deel van Duitsland is bezet.

In München is een opstand uitgebroken. De Nazi-Gauleiter Ritter von Epp, een van Hitlers trouwste aanhangers, zou de leider van het verzet zijn.

De Grebbelinie wordt bezet door 3 ½ volwaardige Duitse divisies, onder andere parachutisten en Nederlandse S.S.

Maandag 30 april 1945

Heden verjaart H.K.H. Prinses Juliana.

Voedselpakketten
Indien de weersomstandigheden het toelieten zouden vandaag opnieuw voedselpakketten worden afgeworpen. Gisteren hebben 250 Lancaster-bommenwerpers 600 ton voedsel uitgeworpen, onder andere bij Den Haag, Rotterdam en Leiden. De plaatsen waar ’t voedsel moest worden afgeworpen waren duidelijk te zien. Er lag op het groene gras een groot wit kruis in ’t midden, waarvan ‘n rood licht brandde en in een cirkel daaromheen stonden groene lichten. De pakketten bestaan voornamelijk uit levensmiddelen in blik en bevatten onder meer meel, suiker, margarine, thee, vlees, kaas, groente, gist en, volgens Engelse correspondenten, ook spek, zout, mosterd en chocolade.

De Duitse militaire Opperbevelhebber van Nederland heeft bekend gemaakt dat de terreinen waarop voedsel wordt uitgegooid niet door de bevolking mogen worden betreden. Het voedsel zal door de Nederlandse autoriteiten worden verdeeld. Voor Den Haag werd voor 24 uur voor 2/5e van de bevolking voedsel afgeworpen. De pakketten bevatten ook melk in blik. Niet officieel wordt meegedeeld dat vanuit Utrecht reeds 3 schepen naar Den Haag zijn vertrokken om voedsel te halen.

Hitler dood en Mussolini gefusilleerd
Uit zeer betrouwbare bron vernamen we nog ’t volgende:
-Hitler is dood.
-Mussolini en 17 andere lotgenoten zijn gefusilleerd.
-Duitsland heeft aan alle 3 de mogendheden capitulatie aangevraagd.
-Hedenavond om 2 uur, dit is 12.00 uur Engelse tijd, zal worden bekend gemaakt of de voorwaarden worden aangenomen.

Vol spanning gaan we naar bed in afwachting van goede berichten.

Dinsdag 1 mei 1945

Op 1 mei, de zogeheten dag van de arbeid, hebben we vrede, zo zei men. Doch men had het weer eens mis. Nog geen vrede. Hedenavond zal een tachtigtal auto’s van de A.F.O. (Britse luchtmacht) naar Rhenen vertrekken om eveneens levensmiddelen te halen. Er moesten zich 200 chauffeurs melden. Op een gegeven ogenblik stonden er maar liefst 800 in de rij. Je begrijpt dat de Moffen de pest in hadden. "Die verdoemde Holländer". Als wij ze nodig hebben krijg je ze niet, en nu…

Ook vertelt men dat er morgen vliegtuigen in onze stad voedsel zouden uitwerpen. Ik kan het moeilijk geloven.

Woensdag 2 mei 1945

Een bekende datum voor de geschiedenis van de toekomst: De Duitse radiozenders Bremen en Hamburg maken bekend: De Führer is gesneuveld. In Berlijn, strijdend tegen ’t Bolsjewisme is de Führer de "Helden-dood" gestorven.

Op 30 april had Hitler Groot-Admiraal (Karl) Dönitz, den opperbevelhebber van de Duitse vlootstrijdkrachten, tot zijn opvolger benoemd. Groot-Admiraal Dönitz richtte zich in een dagorder tot zijn troepen en zei onder meer het volgende: "Wij zullen tegen de Bolsjewiek strijden tot de vijand over onze oostgrens is… Tegen Engeland en Amerika moet ik wel vechten zolang zij mij hinderen in mijn strijd tegen het Bolsjewisme." Dus met andere woorden: Met Engeland en Amerika zou ik wel vrede willen sluiten.

De vliegtuigen, de vliegtuigen
Om ongeveer 11.00 uur werden we opgeschrikt door de kreet: "De vliegtuigen, de vliegtuigen." In minder dan geen tijd stond ik beneden aan ’t kanaal en ja hoor, daar kwamen ze: 6 zware Lancaster bommenwerpers zeldzaam laag overvliegend.

Het Merwedekanaal zag zwart van de mensen die juichten en schreeuwden en met allerlei zwaaiden. Ze waren gewoon dol van vreugde. Het was machtig mooi.

Klaarblijkelijk heerste er een misverstand, want deze 6 vliegtuigen lieten hun last verkeerd vallen, namelijk op het land van boer Kuijk en Herman Oudenrijn, terwijl Welgelegen de afgesproken plaats was. Gelukkig was de politie spoedig ter plaatse en zijn al deze pakketten in goede handen gekomen. Na deze 6 kwamen er nog 30, die ook wel eens misgegooid hebben. Er kwamen zelfs pakketten in ’t Merwedekanaal terecht, die echter dadelijk opgevist werden. De pakketten werden onder politiebegeleiding opgeslagen in de HaKa (Coöperatieve groothandel De Handelskamer) recht tegenover ons huis.

’s Middags om 2 uur herhaalde zich dit geval en nu kwamen er 42 toestellen over. Ik ben niet in staat deze taferelen te beschrijven, maar wel kan ik zeggen: Mijn gemoed schoot vol. Zoveel wordt er gedaan om ons te helpen. Hoe kunnen wij dit ooit vergelden.

Om 4 uur kon je reeds bonnen inleveren, waarop later de geallieerde levensmiddelen zullen worden uitgereikt. Zeker is in ieder geval dat deze pakketten onder meer bevatten: leverworst en leverpastei in blik, sigaretten, busjes gecondenseerde melk, biscuits enz., enz. Voorwaar een weelde voor ons arme Nederlanders.

Woensdag 3 mei 1945

Vanmorgen vroeg reeds hoorden we de belangrijke tijding, dat thans ook Berlijn is gevallen. De verrassingen volgen elkaar op in sneltreinvaart. Men zegt dat admiraal "Dönitz" (Führer 2) gevangen genomen is, of gedood is, doch hierover is officieel nog niets bekend. Hitler, Göring en Goebels zouden zelfmoord gepleegd hebben. Generaal-Velmaarschalk (Gerd) Von Rundstedt is gevangen genomen.

Vanmorgen verschenen omstreeks half elf weer de vliegtuigen die levensmiddelen bracht. Doch nu waren ’t zakken, terwijl gisteren kistbepakking gebezigd was. Telkens wanneer een formatie zijn lading liet vallen ging er onder de mensen een spontaan gejuich op. Het waren circa 80 vliegtuigen.

Ook zijn de levensmiddelen die over land aangevoerd zouden worden gearriveerd, 200 Amerikaanse legerauto’s. Ook aan de Jekerstraat zijn er vele gelost. Op de verschillende auto’s zag ik opschriften zoals: Groeten uit Nijmegen, Tilburg etc., Laat ie fijn zijn, Oranje Boven en dergelijke. Veel auto’s waren versierd met seringen. De auto’s in de Jekerstraat bevatten meel en antraciet voor Amsterdam.

Vandaag heb ik de eerste Canadezen gezien! Het waren 2 Canadese legerchauffeurs die met de auto’s waren meegekomen. Het was een komisch gezicht: een paard en wagen met voorop 2 Moffen en achterop 2 Canadezen.