TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

Hitlers Machtscentrum

Titel: Hitlers Machtscentrum
Schrijver: Dr. H. van Capelle en Dr. A. P. van de Bovenkamp
Uitgever: Verba
Uitgebracht: 2013
Pagina's: 320
ISBN: 9789460971518
Omschrijving:

Tijdens het Derde Rijk was de Neue Reichskanzlei in het centrum van Berlijn het symbool van de macht van het nationaalsocialisme en zijn partijleider, Adolf Hitler. Het gebouw was geïntegreerd met de Alte Reichskanzlei met daarin de Führerwohnung. Vlak in de buurt lagen onder meer de Führerbunker, de dienstwoningen van de nazikopstukken Heinrich Himmler, Joseph Goebbels, Hermann Göring en Joachim von Ribbentrop, de hoofdkwartieren van de belangrijkste nationaalsocialistische organisaties (NSDAP, SS, SD, Gestapo), alle ministeries en de ambassades van de grote mogendheden. Vanuit dit complex van gebouwen werd vanaf 1933 met een steeds toenemende spanning de nationale en internationale politiek gedirigeerd en vond vanaf september 1939 de Duitse besluitvorming voor alle oorlogshandelingen plaats.

De Neue Reichskanzlei en Alte Reichskanzlei waren daarmee het decor van talloze politieke en militaire conferenties, van besprekingen tussen de kopstukken van de nazipartij met de almachtige Adolf Hitler in het centrum en van bezoeken van vele internationale prominente staatshoofden, regeringsleiders en diplomaten. Het eindeloze en indrukwekkende labyrint van hallen, zalen, galerieën, kamers en bunkers was er zo op ingericht dat men uiteindelijk een 230 meter lange weg over glad gepolijst marmer moest afleggen voordat men bij de werkkamer van de Führer aankwam. Als men al niet op voorhand nerveus was vanwege de politieke stand van zaken, dan zorgde de architectuur van het gebouw er wel voor dat de zenuwen wat gingen opspelen. Een woedeaanval van Hitler was dan meestal de finishing touch.

De beide auteurs waren eerder al verantwoordelijk voor het verschijnen van "De Berghof - Hitlers verborgen machtscentrum" en "Hitlers Berlijn". Met dit derde boek is hun drieluik over de machtscentra van Adolf Hitler en zijn beweging compleet. Ze beschrijven nu alle kamers en zalen van de oude en nieuwe kanselarij en de Führerbunker, waarbij steeds wordt verwezen naar historische gebeurtenissen die er hebben plaatsgevonden en waarbij ook één voor één de gedragingen en eigenaardigheden van Hitler en de rest van de top van de nationaal-socialistische beweging de revue passeren. Dat alles rijkelijk gelardeerd met fotowerk.

Het eindoordeel over dit boek is redelijk positief, maar er zijn twee elementen die toch in negatieve zin opvallen. Het eerste is dat de schrijvers blijkbaar met een opmerkelijke mengeling van walging en bewondering naar Hitler en zijn beweging kijken. Enerzijds wordt vaak en wat eerbiedig verwezen naar alle functies, titels en onderscheidingen die de diverse personen hebben, wat natuurlijk kan duiden op een poging naar volstrekte volledigheid, maar wat toch tussen de regels laat doorschemeren dat er ook iets imponerends van uitgaat. Vooral de passage over hun ontmoeting met Albert Speer is wat dat betreft tenenkrommend. Tegelijkertijd schoot een meesterlijke scene van John Cleese uit Monty Python's Flying Circus in herinnering, waar hij als politiek commentator met de kenmerkende neutrale journalistenstem begint over een mogelijke communistische dreiging en binnen de kortste keren met een steeds roder aanlopend hoofd eindigt in een tirade tegen "those bloody communist bastards", steeds maar herhalend hoe zeer hij dat slag volk haat. Van Capelle en Van de Bovenkamp proberen ook steeds zo neutraal mogelijk te beschrijven, en zo hoort het natuurlijk ook, maar kunnen het niet laten om door het veelvuldig gebruik van bijvoeglijke naamwoorden steeds weer te laten blijken hoezeer ze "those nazi-bastards" haten. Zelfs de bouwstijl van de nieuwe kanselarij is niet simpelweg de nazistijl, maar de arrogante nazistijl.

Het tweede element betreft het aanhalen van dubieuze en soms ronduit onware historische "feiten". Hier volgen een drietal voorbeelden. De auteurs gaan nog steeds uit van de almachtige Adolf Hitler, die persoonlijk alle oorlogsbesluiten nam, de hele Duitse samenleving controleerde, de gehele Holocaust uitdokterde en aan zijn ondergeschikte beval. Alle anderen voerden slechts zijn bevelen uit. "En het was hier dat Hitler mondeling zijn moorddadige bevelen gaf aan Himmler en Heydrich, die miljoenen onschuldige mensen het leven zouden kosten", aldus de schrijvers om de centrale geschiedkundige plaats van de nieuwe kanselarij te duiden. Het is inmiddels al lang bekend dat het besluitvormingsproces binnen nazi-Duitsland bepaald anders liep, maar het voert te ver daar hier diepgaand op in te gaan. De auteurs besteden er ook vele pagina's aan om te betogen dat Hitler homoseksueel zou zijn geweest en wat er allemaal moest worden gedaan om deze doodzonde tegen de nazi-ideologie te verbergen. Nog even afgezien van de vraag of het wel klopt dat Hitler daadwerkelijk homoseksueel was (er zijn ten aanzien van zijn seksuele voorkeur al de meest vreemde theorieën in omloop gebracht), kan worden gevraagd of het onderwerp past in een boek dat vooral over de nazi-architectuur en machtsbasis gaat.

Verder staat op pagina 62 een opmerkelijke passage over IBM, die het best bijna integraal kan worden overgenomen: "Op 28 juni 1937 bezocht Thomas J. Watson, topman bij IBM, Hitler samen met enkele leden van de Internationale Kamer van Koophandel, onder wie de toenmalige voorzitter, de Nederlandse industrieel F. H. Fentener van Vlissingen. Nippend aan een kop thee zaten de mannen in gemakkelijke fauteuils aan een ronde tafel in de Wintergarten. Volgens Watson herhaalde de Führer weer eens dat er geen oorlog zou komen omdat geen enkel land dit zou willen of het zich zou kunnen permitteren. Hitler gaf Watson een hoge Duitse onderscheiding als dank voor de ponskaart-technologie die IBM sinds 1933 aan Duitsland - de tweede grootste afnemer van deze nieuwe technologie - leverde. Deze technologie stelde de nazi's in staat miljoenen joden en andere tegenstanders van het regime met behulp van de ponskaarttechnologie razendsnel in kaart te brengen met alle noodlottige gevolgen van dien. IBM leaste aan Duitsland ponskaartapparatuur en verkocht het land vele miljoenen ponskaarten in de wetenschap of tenminste het vermoeden dat daar vreselijke en onmenselijke dingen mee gedaan werden. Maar IBM schoof alle morele bezwaren terzijde en koos keihard voor het optimaliseren van de winst...". Het had de auteur gesierd er ook melding van te maken dat deze bewering, geheel gestoeld op het controversiële werk "Hitler and the Holocaust" van de Amerikaanse onderzoeksjournalist Edwin Black, behoorlijk omstreden is.

In een recensie op deze website uit 2003 van "De Berghof - Hitlers verborgen machtscentrum" werd opgemerkt dat de samenstelling van de foto's zeer boeiend en afwisselend is en een duidelijk historisch beeld geeft, maar dat de onderschriften niet zelden volledige passages uit het boek zijn. Ook wordt het boek een hoog "Discovery-gehalte" toegedicht, ofwel: een luchtige en eenvoudige afwisseling van historisch belangrijke onderwerpen met interessante maar historisch triviale anekdotes. Als kritiekpunt werd genoemd dat de uitgave hier en daar werd ontsierd door storende foutjes en achterhaalde informatie. Het eindoordeel valt nog net positief uit, waarbij de kwaliteit van het fotomateriaal en de zeer schappelijke prijs van het fraaie boekwerk de doorslag lijken te geven.

In de recensie uit 2006 van "Hitlers Berlijn" komen deze conclusies en kritiekpunten min of meer allemaal terug en in 2013 kan bij het verschijnen van "Hitlers Machtscentrum" worden geconcludeerd dat de beide schrijvers vasthouden aan hun beproefde methode, waarmee helaas ook de mindere punten worden gehandhaafd: hier en daar een storende typefout en een historische misslag, veel te lange onderschriften bij foto's die complete herhalingen zijn van hetgeen net boven of net onder de foto's naar voren wordt gebracht, veel herhalingen van gebeurtenissen, soms wat overdreven aandacht voor de officiële titulatuur van de Duitse hoofdpersonen en met zevenmijlslaarzen de opkomst en ondergang van het Derde Rijk bespreken. Daar staat tegenover: een fraaie vormgeving en rijk gedocumenteerd met veel nooit eerder verschenen fotomateriaal, in zwart-wit en kleur. Moeiteloos kan dus de eindconclusie uit de recensie in 2006 worden herhaald: "Verwacht geen baanbrekende wetenschappelijke studie of een veelomvattend standaardwerk, maar een zeer toegankelijk en rijk geïllustreerd boek waarin een goed onderbouwd beeld geschetst wordt van Hitlers machtscentrum in Berlijn".

Beoordeling: Goed

Informatie

Artikel door:
Frans van den Muijsenberg
Geplaatst op:
28-07-2013
Laatst gewijzigd:
11-03-2014
Feedback?
Stuur het in!

Afbeeldingen