Dit boek, dat een direct gevolg is van de financiële steun die het Nederlandse ministerie van VWS in het kader van het “Materieel rechtsherstel Homoseksuelen Tweede Wereldoorlog” geeft, weet de lezer een blik te bieden in het homoseksuele verzet in de oorlogsjaren in Nederland. Net zoals vandaag de dag homoseksuele mannen en vrouwen helaas nog al te vaak het onderwerp van spot en uitsluiting zijn, was dit zeker zo aan het begin van de vorige eeuw. Deze weinig benijdenswaardige positie wisten sommigen echter om te buigen in bijzondere gaven. Gaven die men tijdens verzetsactiviteiten goed kon gebruiken: die van de onopvallendheid en de zwijgzaamheid.

Het boek serveert, in een zakelijke, haast ongepassioneerde stijl, ons de oorlogs- en levensverhalen van enkele homoseksuele verzetslieden. De schrijvers willen ons op een nuchtere én kritische manier laten kennismaken met deze mensen, deze noodlottigen. Mensen die streden tegen een regime dat hen vervolgde, maar evengoed streden voor de terugkeer van een overheid die hen amper of niet gedoogde. Een samenleving die slechts nu pas, met mondjesmaat hen de erkenning geeft die ze verdienen. Denken we maar aan het negatieve commentaar of het vertrappen van bloemstukken bij het neerleggen van kransen voor homoseksuele slachtoffers tijdens plechtigheden en herdenkingen. Het doodzwijgen van helden van het verzet omdat ze anders waren... Het feit alleen al dat dit boek nodig is om een leemte op te vullen in het historische geheugen zegt genoeg.

Ondanks de ietwat droge schrijfstijl kunnen we niet anders dan met respect de verhalen van deze uitzonderlijke mensen lezen. Mensen zoals Willem Arondéus die actief het voortouw nam in het verzet en dat met de dood bekocht, maar vanwege zijn flagrante homoseksualiteit nooit de erkenning zou krijgen die hij verdiende; liever schilderde men hem af als een onbeduidend tweederangs figuur. Een dapper, fatsoenlijk homoseksueel? Neen, daar wist men na de oorlog geen raad mee... Of wat te denken van Karel Pekelharing, die ondanks zijn ogenschijnlijke ongeschiktheid als danser-dichter actief deelnam aan een (mislukte) overval op een bewaarhuis aan de Weteringschans, of Ru Paré en Do Versteegh die beide vele Joodse kinderen wisten te redden? Het boek staat bol van de voorbeelden.

Wat opvalt is dat men de verhalen van deze mensen niet zozeer gebruikt als aanklacht, maar wél als middel om te laten zien dat homoseksuelen evengoed tussen de mensen, midden in de maatschappij staan. Hun geaardheid maakt hen niet beter, maar zeker ook niet slechter. Ze zijn net zoals alle anderen. Hun engagement voor een maatschappij die hen eigenlijk afkeurt en hun verzet tegen de terreur van het Derde Rijk komt, zoals de titel al doet vermoeden, niet in de eerste plaats uit hun geaardheid, maar uit hun wil om “nee” te zeggen tegen onrecht. Nee tegen nogmaals een regime dat hen (en andere) mensen in vakjes wil plaatsen en anderen wil uitsluiten. Nee tegen de onmenselijkheid. Het zou verkeerd zijn om de seksualiteit van deze mensen als enige drijfveer voor hun daden te zien. Deze mensen zaten vooral in het verzet omdat ze, nét zoals vele andere Nederlanders, het hart op de juiste plaats hadden.

Grootse verzetsdaden en boeiende biografieën dus, van de Spaanse Burgeroorlog tot verzetsactiviteiten in Nederland en het verbergen van Joodse kinderen. Verhalen over gewone mensen met dat ietsje anders. Verhalen met helaas een soms wrange bijsmaak; zowel vanwege het gebrek aan erkenning als de soms tragische afloop.

Verhalen die goed gekaderd zijn door knappe foto’s, goede documentatie en uitgekiende inleidingen door de schrijvers. Een blik op verschillende mensen die voor ons een venster kunnen openen op een bevolkingsgroep in een bepaalde periode. Toch gaat soms té analytisch te werk. Door het analyseren van de personen (zoals een biografie natuurlijk ook dient te doen) gaat er een deel van de magie verloren. Dit boek doet erg wetenschappelijk aan, terwijl zulke woelige levens toch een beetje meer anekdotiek, een beetje meer menselijkheid en minder afstand verdienen. Hoewel men in de inleiding anders beweert, is men naar mijn inzicht niet diep genoeg doorgedrongen in de levens van de mensen die beschreven worden. Elke biografie is dan ook redelijk kort, je krijgt een goed beeld van de persoon in kwestie, maar de schrijvers leggen niet genoeg gevoel in hun tekst om je ook werkelijk betrokken te maken bij de persoon waarover ze schrijven. Een dertigtal pagina’s per persoon zijn nu eenmaal goed om de lezer een beeld te schetsen, maar niet genoeg om diezelfde lezer te ontroeren en totaal te engageren in het verhaal.

Dat is dan ook mijn grootste verwijt aan dit boek; men had volgens mij beter één of twee levens helemaal kunnen uitdiepen en van naaldje tot draadje vertellen, om de lezer wérkelijk te bereiken. Een beetje minder een schools geschiedenisboek, en wat meer van een roman. Want wat kan ontroeren, blijft in het hart hangen. Toch blijft het desalniettemin een boek, en vooral histories, die het lezen meer dan waard zijn.