Klokkengieterij Koninklijke Eijsbouts uit Asten ontving op 21 mei 2020 hoog bezoek. De Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra bracht een bezoek aan de gieterij ter gelegenheid van het gieten van drie speciale klokken. De drie klokken, vernoemd naar George Marshall, Eleanor Roosevelt en Martin Luther King jr., zouden worden toegevoegd aan het carillon dat de Nederlandse bevolking ruim 70 jaar geleden aan Amerika schonk als dank voor de grote rol in de bevrijding en de wederopbouw van ons land na de tweede wereldoorlog.

Slechts weinigen zullen op de hoogte zijn van het feit dat op een prominente plek in Washington, vlak naast de beroemde militaire begraafplaats Arlington National Cementry, een Nederlands carillon staat. Nog minder mensen zullen het bijzondere verhaal achter deze klokkentoren kennen. Diederik Oostdijk schreef er een interessant boek over wat in 2020 verscheen.

De directe aanleiding voor het geschenk was het staatsbezoek dat toenmalig koningin Juliana in 1951 aan Amerika bracht. De Verenigde Staten hadden via het Marshallplan miljoenen in de wederopbouw van ons land gestoken en om die reden was een groots gebaar nodig als dank voor deze hulp. Diverse ideeën voor dit ‘groots gebaar’ passeerden de revue: van miljoenen tulpenbollen, het uitlenen van Rembrandts Nachtwacht tot Leerdammer glas. Het idee voor het carillon kwam uit een onverwachte hoek. Tijdens de afwas stootte een betrokkene twee wijnglazen tegen elkaar en dacht: een carillon! Het idee was een klokkentoren met klokken die elk een deel van de Nederlandse maatschappij zouden vertegenwoordigen. Alle andere betrokkenen waren direct enthousiast en op last van de ministerraad werd er een Comité Klokken voor Amerika in het leven geroepen.

Bij de realisatie van de klokkentoren ging echt alles mis wat er maar mis kon gaan. Het begon al in 1952. Koningin Juliana zou op een drukbezochte bijeenkomst het eerste klokje symbolisch overhandigen aan president Harry Truman. Net voor de overhandiging bleek het klokje onvindbaar. Juliana improviseerde en deed net alsof ze een klein klokje overhandigde, geen van de ongeveer achtduizend aanwezigen heeft er iets van gemerkt. Andere voorbeelden zijn bijvoorbeeld de fondsenwerving die maar niet van de grond wilde komen, of het feit dat het gieten van de 49 klokken gegund werd aan drie aparte klokkengieterijen. Hierdoor zou het carillon jarenlang vals klinken. De Amerikaanse beiaardier Law die het carillon bespeelde beklaagde zich in 1967 in een brief aan de ambassade over het instrument: ‘het was het slechtste carillon dat hij ooit had bespeeld’. Als het regende liep de regen zijn bladmuziek in, het instrument was daarnaast loodzwaar om te bespelen. Beiaardier Law was een van de weinigen die zich druk maakte over het instrument. De Nederlandse regering vond na de overhandiging dat het onderhoud voor de Amerikanen was, terwijl de Amerikanen niet zo goed wisten wat ze met het geschenk aan moesten. Het carillon stond er al snel verwaarloosd bij.

De auteur van het boek beschrijft de totstandkoming van het carillon tegen de achtergrond van de gebeurtenissen in de periode net na de Tweede Wereldoorlog. Het waren de jaren van de Koude oorlog, de dekolonisatie van Indonesië, en landen die zich na de oorlog moesten hervinden op het wereldtoneel. Deze jaren waren voor het bondgenootschap tussen Amerika en Nederland jaren van vallen en opstaan. Het geschenk dat volgens president Dwight Eisenhower ‘een symbool moest zijn voor de blijvende vriendschap’ werd, zo schrijft Oostdijk, eerder een symbool voor de moeizame relatie tussen beide landen in de decennia na de oorlog.

In de loop der jaren is het carillon enkele keren opgeknapt. Echter bleef hij onzuiver klinken. In 2018 besloot de Nederlandse regering, in samenwerking met de Amerikaanse regering tot een grondige renovatie van de klokkentoren ter gelegenheid van de 75e herdenking van de bevrijding. Hierbij werden alle klokken opnieuw gestemd door de klokkengieterij in Asten en enkele klokken toegevoegd als vernieuwde blijk van verbondenheid.

Het boek van Diederik Oostdijk is boeiend en afwisselend geschreven. Naast het boek is er een Andere Tijden Special gewijd aan dit unieke verhaal. Beide, het boek en de special zijn de moeite waard.