TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

De man in cel 401

Titel:De man in cel 401 - De oorlogsjaren van Simon Willemse
Schrijver:Brosens, John
Uitgever:Omniboek
Uitgebracht:2025
Pagina's:320
ISBN:9789401920827
Omschrijving:

Simon Willemse is nog geen 20 jaar wanneer de Duitse inval in Zeeland van 10 mei 1940 plaatsvindt. Willemse is geboren in Oostkapelle op 29 oktober 1920 en slaagt begin van de oorlog voor zijn middelbare school.

Co Cornelisse is bevriend met Simon. Ook hij haalt in 1940 zijn middelbareschooldiploma. De vader van Co is raadslid in Oostkapelle en via hem kunnen beide vrienden in juli 1940 aan het werk op het distributiecentrum van Sint Laurens, een wijk van Middelburg, op Walcheren.

Op 17 mei 1940 heeft dan al, als gevolg van artillerievuur, de grote brand op Middelburg plaatsgevonden. Simon is verontwaardigd over de snelle capitulatie van Walcheren na de verwoesting op Middelburg en het bombardement op Rotterdam. Hij besluit pamfletten te schrijven die hij in zijn woonplaats Oostkapelle her en der ophangt. Wanneer Co hierachter komt oppert hij die uit veiligheid verder van de eigen woonplaats, bijvoorbeeld in het gehavende Middelburg te verspreiden.

Zowel Co als Simon zijn van streng christelijken huize. Co stelt Simon voor samen naar een christelijke jongerenavond te gaan, daar leren jongeren hun toekomstige partners kennen. Co heeft al een meisje ontmoet en met haar zal hij later trouwen. Simon gaat op het voorstel in en maakt kennis met zijn toekomstige vrouw Jopie Huser.

Jopie blijkt een goede partner voor Simon te zijn. Zij daagt hem uit om zijn getypte pamfletten te stencilen. De inhoud van de rondzendbrieven haalt Simon op door naar de BBC te luisteren. Zijn het eerst nog getikte vellen, later worden gestencilde flyers in de dorpen rondom Oostkapelle verspreid. Hulp krijgt hij van Jopie die op een drukkerij werkte en via haar leert hij andere verzetsstrijders kennen. Zijn activiteiten nemen een vlucht halverwege 1941. Eind juni wonen hij en Jopie een lezing bij in de gereformeerde kerk van Koudekerke over de Apologie van Willem van Oranje. Deze tekst, de verdediging van Willem van Oranje in 1580 tegen de Spaanse koning, wordt tijdens de oorlog als pamflet ruim verspreid. Voor Simon een bevestiging dat hij met het schrijven en rondbrengen van pamfletten op de goede weg is. Tijdens deze avond ontmoet Simon een aantal verzetsstrijders waar hij zich bij aansluit.

In 1943 wordt Simon gevraagd om een bescheiden krant op te zetten met eigen nieuwsgaring, los van het nieuws dat de BBC uitzendt. Wanneer Simon het hier met Jopie over heeft, stelt zij voor om met een familielid van haar te spreken. Dit is het moment waarop Simon in contact komt met Trouw. Trouw voldoet volledig aan de ideeën van Simon. Het biedt een stevig tegenwicht aan de Duitse propaganda en ruimte voor het gedachtegoed van Nederland vanuit een christelijke achtergrond.

Simon werkt intussen al een aantal jaren als reizend ambtenaar op het distributiecentrum in Sint Laurens van waaruit de bonnen over heel Walcheren, met uitzondering van Middelburg en Vlissingen, worden geleverd. De Arbeidseinsatz is op zoek naar hem en hij besluit onder te duiken. Onderduikers hebben papieren en bonnen nodig en zo komt Simon samen met Jopie op het idee om met een aantal vertrouwelingen het distributiecentrum te overvallen. Hij betrekt tegen diens wil Co bij de overval. Naast stamkaarten, inlegvellen en splinternieuwe bonnen, worden op 29 december 1943 ook belangrijke stempels gestolen. Juist doordat deze spullen gestolen zijn valt de aandacht op Simon. Wanneer hij op 22 januari 1944 opgepakt wordt is dit niet als gevolg van de overval, maar bij een gewone controle in een trein waar hem naar zijn Ausweis wordt gevraagd. Deze is van te slechte kwaliteit. Hij wordt in Den Bosch uit de trein gehaald en vastgezet op het politiebureau daar. De aanklacht luidt het ontduiken van de Arbeitseinsatz. Vanaf dat moment verhuist Simon van gevangenis naar gevangenis. Zo zit hij de eerste weken in cel nummer 401 van het Oranjehotel in Scheveningen.

De Duitsers krijgen steeds meer zicht op de daders van de overval op het distributiecentrum. Simon wordt gezien als een meeloper in plaats van de bedenker ervan en wordt beschuldigd van sabotage. Dat Simon voor Trouw werkt, blijft onbekend. Op sabotage staat de doodstraf maar op onverklaarbare wijze zijn de stukken onvindbaar waardoor de uitspraak niet plaats kan vinden. In september 1944 wordt hij vanuit de gevangenis aan het Wolvenplein in Utrecht overgebracht naar het kamp Rodgau-Dieburg in Duitsland ten zuidoosten van Frankfurt. Daar werkt in een steengroeve. Wanneer de Amerikanen dicht bij het kamp aankomen wordt er eind maart gestart met de ontruiming ervan. De dodenmars voor Simon begint en duurt 10 dagen. De reis stopt in Erbach, Beieren, 250 kilometer van het kamp af. Zelfs op 1 april is het voor Simon nog niet afgelopen. Met de trein wordt hij naar werkkamp Bernau gebracht. Daar wordt hij ernstig ziek. Nauwelijks bij bewustzijn wordt hij op 3 mei 1945 gered door de Amerikanen.

Simon overleeft de oorlog maar net. Begin 1947 trouwen Simon en Jopie en krijgen drie kinderen. Zij gaan in Rotterdam wonen waar Simon gaat werken als journalist voor Trouw. Wat het boek intrigerend maakt is dat de gebeurtenissen die Simon meemaakt van toevalligheden aan elkaar lijken te hangen. Bewust start hij met het schrijven en verspreiden van bescheiden pamfletten, door verschillende omstandigheden ontmoet hij juist die mensen die hem aanzetten tot en steunen in zijn verzetswerk. Hij is net 20 jaar wanneer hij slaagt voor zijn middelbare school en bij het begin van de oorlog heeft hij geen vastomlijnde plannen. Via zijn vriend Co komt hij te werken bij het distributiecentrum en via zijn geloof ontmoet hij zijn toekomstige vrouw Jopie die bij zijn verzetsdaden een belangrijke stimulerende rol speelt. Twee verhaallijnen kenmerken de oorlogsjaren van Simon. Zijn illegale werkzaamheden voor Trouw en zijn rol bij de overval op het distributiecentrum. Uiteindelijk is hij voor beide niet opgepakt, maar juist vanwege het dragen van een valse Ausweis. Zijn gevangenschap in de verschillende gevangenissen en kampen zijn ernstig en bepalend voor de rest van zijn leven. Na de oorlog heeft hij meerdere malen psychische hulp gekregen. Hij sterft in 2016.

Beoordeling: Zeer goed

Informatie

Artikel door:
Wilma Scheltema
Geplaatst op:
03-05-2025
Feedback?
Stuur het in!

Afbeeldingen