Auteur Catharinus van der Werf dook na het overlijden van zijn vader Folkert in diens oorlogsverleden. Folkert van der Werf maakte in de oorlogsjaren deel uit van het lokale verzet. Hij was woonachtig in het dorp Oosterwierum, dat behoorde tot Rayon 102 van de LO: de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers, die vanaf mei 1944 actief was. Dit rayon omvatte de streek in Zuidwest-Friesland, gesitueerd tussen Leeuwarden, Sneek, Franeker en Bolsward. Hiertoe behoorden vele dorpen en buurtschappen, zoals Koudum, Blija, Scharnegoutum en Jorwert, die menigmaal ter sprake komen in het boek. Maar ook een verder naar het oosten gelegen plaats als Dokkum, van waaruit Frieslands bekendste voorman van het verzet Piet Oberman het verzet leidde, wordt regelmatig benoemd. Daarnaast is er aandacht voor de beroemdste Friese verzetsactie, de overval op de Blokhuispoort, het Huis van Bewaring in Leeuwarden.

Oosterwierum was een hechte dorpsgemeenschap met een timmerfabriek waar veel dorpelingen, waaronder Folkert van der Werf, werkzaam waren. Het dorp werd omringd door agrarisch gebied. Tijdens de bezettingsjaren zou het plaatsje een belangrijke rol spelen binnen het verzet en dan met name met betrekking tot de hulp aan onderduikers, onder wie veel Joden.

‘Mienskip’, een Fries woord voor gemeenschapszin. Nabuurschap, is het kernwoord van dit boek over het verzet in Rayon 102. Stilzwijgend rolden dorpelingen het verzet in, uit loyaliteit voor elkaar. Er werd snel hulp en onderdak geboden aan onderduikers, verzetsmensen of burgers die een tijdje van de radar af moesten. Daarnaast werden er bonkaarten en illegale bladen verspreid. Het rustige platteland leende zich er uitstekend voor.

Het platteland van Friesland had als grote voordeel dat hiermee weinig bemoeienis was vanuit de Duitse bezetter omdat deze voornamelijk agrarische regio essentieel was voor de voedselproductie. Daarom werd het meer met rust gelaten in vergelijking met verstedelijkt gebied.

Van der Werf heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar het dorp Oosterwierum, haar bewoners en hun betrokkenheid bij illegale activiteiten tijdens de oorlog, evenals naar de andere betrokkenen binnen het verzet van Rayon 102 en de enkeling met een dubieuze reputatie waarvoor je op je hoede moest zijn. Een immense klus, te meer omdat er na de oorlog weinig over gepraat werd en de meeste direct betrokkenen van toen inmiddels zijn overleden.

Vader Folkert van der Werf schreef destijds een getuigenis voor Sneek ‘40-’45, maar verklaarde daarin niet alles. Het geheim van Oosterwierum liet hij onvermeld. Zijn verklaring was wel het startpunt voor het onderzoek van zoon Catharinus. Wat het geheim van Oosterwierum was, datgene waarover helemaal niet gepraat werd, probeert Catharinus door middel van dit boek te reconstrueren.

Voor geïnteresseerden in de lokale geschiedenis van deze streek is het een interessant boek en zullen de vele foto’s tot de verbeelding spreken. De wat meer afstandelijke lezer moet zich wel worstelen door een enorme hoeveelheid personages die ten tonele verschijnen met hun levensbeschrijvingen, terwijl de relevantie niet altijd duidelijk is voor het verdere verhaal.

De auteur neemt de tijd voor uitgebreide optekeningen van leden uit de lokale gemeenschappen van Rayon 102 en doet daarmee weliswaar recht aan al die mensen, maar maakt het verhaal daarmee omslachtig. Door de stortvloed van personen, krijg je als lezer minder voeling met de rode draad van het boek, terwijl anderzijds de auteur geprezen moet worden voor alle gedetailleerde informatie die hij wist te verzamelen.

De vele karakters illustreren de onderlinge verwevenheid en de ‘mienskip’ in Zuidwest-Friesland. Het was een stilzwijgende overeenkomst dat je elkaar hielp en dat er snel geschakeld kon worden als de situatie daar om vroeg.

Wat er wezenlijk toe doet in dit verhaal is dat de dorpen en buurtschappen binnen Rayon 102 een als vanzelf groeiend netwerk vormden waar hulp werd geboden. Hiervan was de uitkomst dat zeker veertig onderduikers (maar de schattingen lopen uiteen) waaronder Joden, Joodse kinderen en verzetsmensen, de oorlogsjaren konden overleven. En dat de mensen soms voor een hele moeilijke keuze gesteld werden, zoals zou blijken uit het geheim van Oosterwierum.