TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

Moord op het Groot Eiland

Titel:Moord op het Groot Eiland - De zaak Marie Antheunis, september 1944
Schrijver:Antheunis, Amar & Dixhoorn, Arjan van
Uitgever:Amsterdam University Press
Uitgebracht:2025
Pagina's:504
ISBN:9789048570362
Omschrijving:

Dolle Dinsdag, 5 september 1944, Zeeuws-Vlaanderen. De Duitsers ontvluchtten massaal het gebied uit vrees voor de geallieerden die aan een opmars bezig waren en wellicht heel Zeeuws-Vlaanderen snel zouden bevrijden.

Op deze onrustige dag zit Marie Antheunis, een alleenstaande moeder, op de fiets in het grensstadje Axel (gemeente Terneuzen). Ze zal nooit naar huis terugkeren. Door mensen van de Ordedienst (OD) wordt ze opgepakt, gevangengezet op een boerderij, om samen met Debora van Es te eindigen op het Groot Eiland. Een afgelegen en geïnundeerd gebied, waar beide vrouwen door bij de OD betrokkenen onschadelijk gemaakt worden.

De familie Antheunis heeft lange tijd in onzekerheid verkeerd wat er met hun dochter Marie gebeurd is. Ze wilden gerechtigheid voor haar, maar liepen voortdurend tegen gesloten deuren aan. De moorden op Marie en Debora mondden uit in een doofpot. Amar Antheunis, een van de auteurs van dit boek, is een volle neef van Marie. Hij dook, met co-auteur Arjan van Dixhoorn, in het verleden van de Zeeuwse plaats, de familiegeschiedenis van het geslacht Antheunis en de septemberdagen van 1944. Er volgt een nauwgezette reconstructie van wat er toen allemaal plaatsvond.

De Ordedienst werd in 1941 opgericht met als doel de orde te handhaven na het vertrek van de Duitsers en ging na de bevrijding van Zeeuws-Vlaanderen over in het militaire gezag. Enige minpunt daarbij was dat veel hoofdrolspelers uit de lokale OD, die vaak al actief waren in diverse verzetsgroepen, er een plaats in gingen nemen. Hierdoor werd de zaak Antheunis niet op bevredigende wijze tot een einde gebracht. In het boek wordt telkenmale duidelijk dat dit bewust gebeurde. Mensen met verschillende petten op, hielden elkaar de hand boven het hoofd. De arrestaties op Dolle Dinsdag en haar nasleep hadden veel weg van een volksgericht; Deborah werd kaalgeknipt. Antheunis en Van Es betaalden uiteindelijk met hun leven. Leden van de OD dachten dat zij een gevaar vormden omdat ze contacten hadden met Duitsers (Marie dreef handel, zonder aanzien des persoons).

Het verhaal begint met de geschiedenis van de familie Antheunis, die een bedrijf runt. De zaken gaat goed en dan breekt de oorlog uit. Met veel oog voor detail wordt geschetst hoe de bestuurlijke verhoudingen in Axel tijdens de oorlog waren en hoe het verzet hier gedijde.

Dit boek is veel meer dan een diepgravend stuk lokale geschiedenis. Die komt zeker uitgebreid aan bod, gecompleteerd met veel afbeeldingen, maar bovenal is het een zoektocht naar de waarheid.

Marie Antheunis en Debora van Es zijn oorlogsslachtoffers en hun dood is op geen enkele manier te rechtvaardigen. Ze waren geen collaborateurs en troffen hun noodlot in de chaos rondom Dolle Dinsdag, toen de OD bang was dat ogen die te veel gezien hadden, een gevaar konden vormen. Uit veiligheidsoverwegingen voor anderen moesten ze daarom uit de weg geruimd worden.

Een bijzondere rol is weggelegd voor de hoogbejaarde zangeres Marie-Cécile Moerdijk wiens vader in die septemberdagen ooggetuige was van wat er met Marie en Debora gebeurde. In de oorlog was hij gemeentesecretaris en wilde onder de bezettingsmacht beslist geen burgemeester worden. Hij was al jaren bevriend met een man die lid werd van de NSB. Hierom werd hij door de lokale gemeenschap met een scheef oog aangekeken en zelf op een gegeven moment gearresteerd.

De kwestie rondom Moerdijk wordt uitvoerig benoemd en bevat een belangrijke getuigenis. Deze is relevant in het licht van de verdere gebeurtenissen in nasleep van de moorden op het Groot Eiland waar Marie en Debora omgebracht en begraven werden. De namen van de moordenaars zijn bekend. Voor de lezer wordt inzichtelijk dat meerdere mensen betrokken waren bij de gevangenneming van de vrouwen, hun gevangenschap en hun dood. Op aanwijzing van een van de betrokkenen werden de plaatsen aangewezen waar ze begraven waren.

De auteurs leveren een stuk vakwerk in hun zoektocht naar wat de twee vrouwen precies overkwam en hoe zij hun noodlot troffen tijdens Dolle Dinsdag. Een verhaal dat verteld moest worden en illustreert dat verzetswerk niet alleen uit heldendom bestond. Er zijn vergissingen begaan, die onschuldigen het leven kostten.

Beoordeling: Zeer goed

Informatie

Artikel door:
Saskia Osinga
Geplaatst op:
11-08-2025
Feedback?
Stuur het in!

Afbeeldingen