Nio Joe Lan was een in Indonesië bekende journalist en schrijver van Chinese komaf, behorend tot de Peranakan-Chinezen die al generaties in Zuidoost-Azië geassimileerd waren. Hij werd geboren in 1904 in Batavia, toen nog Nederlands-Indië. Tot 1942 is hij werkzaam voor het dagblad Sin Po, wanneer hij door de Japanse bezetter wordt opgepakt en de rest van de oorlogstijd in verschillende interneringskampen doorbrengt.

Patricia Tjiook Liem, jurist en voorzitter van de stichting Chinese Indonesian Heritage Center, kwam in aanraking met het boek van Lan en zette zich in voor een Nederlandse vertaling ervan. Temeer omdat er heel weinig bekend is over Chinezen die geïnterneerd waren in Nederlands-Indië, waarvan 500 op Java. Vaak hadden ze zakelijke banden met het koloniaal bestuur, of waren zoals in het geval van Nio Joe Lan, journalist.

Na zijn gevangenneming, verblijft Nio ruim drie jaar in achtereenvolgens de kampen Bukit Duri, Serang en Cimahi, allen gevestigd op West-Java. Hij legt nauwgezet het dagelijks leven daar vast wat zich kenmerkt door overleven, met weinig middelen het kamp leefbaar houden, en de zorg en steun voor elkaar. De dagen vullen zich met corveetaken en het onderhoud van de tuinen waar groente verbouwd wordt. Soms kan er gestudeerd of muziek gemaakt worden. Naar pakketjes die door familie worden opgestuurd, wordt reikhalzend uitgekeken. De nachten zijn zwaar door slechte slaapplaatsen en bedwantsen. Iedere dag moeten de geïnterneerden op appel en voortdurend is er te weinig voedsel en drinkwater. De sanitaire omstandigheden zijn bar slecht.

Toch blijft Nio Joe Lan te midden van deze erbarmelijke situatie een positieve inslag houden en geen moment lijkt hij de hoop op te geven. Hij beschrijft hoe het in de nacht naar de sterrenhemel kijken (die hij ‘prinses van de nacht’ noemt) hem een gevoel van gelukzaligheid geeft. Bukit Duri, waar hij ruim een jaar verbleef, was in gebruik als Bijzondere Strafgevangenis waar zo’n honderdtwintig gevangenen zaten, met meerdere personen in één krappe cel bij elkaar.

Nio’s optekening van de drie jaren internering is treffend verwoord, met een directe stijl van schrijven in korte en bondige zinnen. Zijn optimistische toonzetting ademt constant de sfeer ‘er het beste van maken’. Zo werd er Chinees Nieuwjaar gevierd, regenwater opgevangen en gymnastiekoefeningen gedaan om geest en lichaam fit te houden. De inventiviteit was groot. Toch zijn er verdrietige momenten wanneer in Serang drie kameraden overlijden die op eervolle wijze werden herdacht. Gaandeweg verslechteren de omstandigheden; in Cimahi was het eten “niet genoeg om van te leven, maar te veel om van dood te gaan”.

Nio Joe Lan’s verhaal is een uniek ooggetuigenverslag geworden over de Chinezen in Nederlands-Indië die slachtoffer werden van de Japanse bezetter, een groep waar we weinig over weten. Dit boek biedt daarin een indrukwekkend inkijkje.