In het boek ‘In licht bevroren’ beschrijft Brigitte de Swart de oorlogsjaren tijdens 1941-1945 van Emmy Andriesse. Zij is bekend als een van de fotografen van De Ondergedoken Camera die in het geheim het laatste oorlogsjaar in Amsterdam documenteerde.

Emmy is in 1914 geboren als enig kind van liberaal-joodse niet-praktiserende ouders. Na haar studie aan de Academie van Beeldende Kunsten, ontwikkelt zij zich als fotografe. Ze is succesvol en heeft onder andere een tentoonstelling in het Stedelijk Museum over de dagelijkse gang van zaken in de Jordaan. Op het moment dat de oorlog uitbreekt woont zij in Amsterdam en werkt als freelancer. In 1941 trouwt zij met de niet-Joodse kunstenaar Dick Elffers.

Alle gebeurtenissen worden zeer nauwkeurig opgetekend. Daarbij is gekozen voor de romanvorm waardoor de gevoelens van de hoofdpersoon van heel dichtbij meegemaakt worden. Het verhaal begint eind april 1942 op het moment dat wordt afgekondigd dat Joden een Jodenster moeten dragen. Eerdere ervaringen, zoals haar huwelijk, worden vanuit Emmy’s herinnering beschreven.

Eerst was zij vrijgesteld van het dragen van de Jodenster omdat haar man niet-Joods is. Later verandert dit en is er een aangrijpende scène over de eerste ongemakkelijke confrontaties met mensen op straat die eveneens een ster dragen. “Kalm blijven, gewoon doorademen, vooruitkijken” is dan haar credo.

Wanneer Emmy erachter komt zwanger te zijn, vraagt ze zich af of zij het kind moet behouden. Maar zoals haar overleden moeder ooit vertelde: “Alles gaat door, altijd, mensen trouwen, mensen krijgen kinderen, mensen gaan dood (…) in een oorlog is dat niet anders.”

De tijd dat Joden uit een gemengd huwelijk vrijgesteld waren van deportatie is in 1943 voorbij. Emmy duikt onder, haar man hoeft dat niet en blijft thuis wonen. In die periode wordt hun zoontje geboren. Het jongetje wordt vernoemd naar hun vriend Cas Oosthuys, collega bij De Ondergedoken Camera. Met grote zorgvuldigheid is de ongeveer anderhalf jaar onderduik opgeschreven. Behalve hen tweeën, zijn er nog andere onderduikers. Onderlinge relaties zijn complex met spanningen en angst, maar ook plezier. Zo worden feestjes gevierd en bloeit er liefde op tussen Emmy en een medebewoner.

Vanwege de mogelijkheid een ariërverklaring te krijgen, kunnen moeder en zoon in 1944 terug naar huis. Wanneer zij het “normale” bestaan heeft opgepakt wordt Emmy door De Ondergedoken Camera gevraagd de omstandigheden in Amsterdam vast te leggen. Met haar toestel, verstopt in een handtas, maakt zij meerdere kenmerkende oorlogsfoto’s die vandaag de dag nog tentoongesteld worden. Speciaal zijn die van kinderen tijdens de hongerwinter, deze opnamen worden naar de geallieerden gestuurd en mede hierdoor komt er een versnelde reactie om Amsterdam te bevrijden.

Duitsers staan foto’s maken niet toe en Emmy’s werk is gevaarlijk, maar toch kan zij er niet mee stoppen. Volgens de auteur heeft dit te maken met de vroege dood van haar moeder en wil zij ondanks de risico’s, niets uit de weg gaan.

Dit prachtige boek is een mooi monument over Emmy Andriesse: een levenslustige vrouw die zoveel mogelijk oppakte en in tijden van tegenslag zich wist te herpakken. Hoewel de auteur natuurlijk niet al de gedachten van Emmy, haar familie en vrienden volledig waarheidsgetrouw kon weten, is de roman absoluut geloofwaardig. Er is duidelijk veel uitzoekwerk aan voorafgegaan.

Voor de recensent zal Emmy altijd een heldin blijven. Dit is vooral te danken aan het realistische beeld dat Brigitte de Swart heeft neergezet over de vrouw die met gevaar voor zichzelf ten volle wilde leven.