Rudolf Höss was, verspreid over twee periodes, ongeveer vier jaar lang commandant van concentratiekamp Auschwitz. Na de Tweede Wereldoorlog bleef hij enige tijd uit handen van de geallieerden, maar uiteindelijk werd hij gepakt, berecht, ter dood veroordeeld en in april 1947 opgehangen. Maar iemand die zo intensief en nadrukkelijk betrokken was bij grootschalige genocide laat ook lang na zijn eigen dood zijn sporen na.

Zo ook bij zijn zoon Hans-Jürgen, die in 1937 werd geboren als vierde in een gezin van uiteindelijk vijf kinderen. Vanaf mei 1940 groeide hij een kleine vier jaar lang op in de woning van het gezin Höss. En dat huis bevond zich direct naast het beruchte concentratiekamp. De documentaire ‘The Commandant’s Shadow’ draait dan ook voor een belangrijk deel om wat Hans-Jürgen van de gruwelen in Auschwitz en het aandeel van zijn vader daarin heeft meegekregen. Het antwoord komt neer op ‘weinig tot niets’ en dat is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk, maar het verklaart ook waarom hij vooral goede herinneringen aan zijn vader bewaart.

Gedurende de film gaat Hans-Jürgen op rustige wijze de confrontatie aan met het echte verleden van zijn vader. Als kijker kun je je niet aan de indruk onttrekken dat daar decennia van (al dan niet bewuste) verdringing en ontkenning aan vooraf zijn gegaan. Rudolf Höss maakte bepaald geen geheim van wat hij had gedaan en waar hij bij betrokken was. Hij schreef zelfs zijn memoires en Kai, de zoon van Hans-Jürgen, beweert dat hij dat boek voor het eerst las in het ouderlijk huis waar het jarenlang in de boekenkast heeft gestaan. Volgens zijn vader is dat niet mogelijk; hij kan het zich althans niet herinneren en met de inhoud is hij evenmin bekend.

Uiteindelijk leest hij de die memoires van zijn vader en bezoekt hij Auschwitz, samen met Kai en de dochter van Auschwitz-overlevende Anita Lasker-Wallfisch. Om haar en dochter Maya draait de tweede verhaallijn van deze documentaire. Beide verhaallijnen komen tegen het einde ook samen. Anita is van mening dat je ondanks het gebeurde toch door moet met het leven, maar Maya is in haar plaats al een leven lang bezig om dat verleden van haar moeder te verwerken. Op enig moment gaat de geboren Engelse zelfs in Duitsland wonen om te claimen wat haar ouders en zoveel jaren eerder is ontnomen: de kans om gewoon te leven in het land waar je vandaan komt.

Ondanks de zware materie is ‘The Commandant’s Shadow’ een betrekkelijk ingetogen en rustige film. Er zijn uiteraard veel emoties in het spel, maar die worden niet groots geuit of overdreven benadrukt met muziek of door hoe ze in beeld worden gebracht, ook niet op de meest zware en indrukwekkende momenten. Hans-Jürgen vormt zich gaandeweg de film een nieuw oordeel over zijn vader en het is heel interessant om te zien hoe hij die stap zo laat in zijn leven alsnog heeft gezet. Dat verhaal wordt bovendien op zo’n manier verteld dat het je als kijker ook weer aan het denken zet.