Duitse vliegboot wordt 67 jaar na tragedie geborgen

Een vliegboot met aan boord tientallen Duitse kinderen stortte tijdens de Tweede Wereldoorlog op 5 maart 1945 neer in een meer aan de Oostzeekust in Pommeren, een gebied dat tegenwoordig gedeeld wordt door Duitsland en Polen. Alle inzittenden kwamen om. 67 jaar later worden het vliegtuigwrak en de lichamen geborgen op Pools-Duits initatief.

Pommeren, dat in 1945 nog volledig tot het Duitse Rijk behoorde, werd tegen het einde van de oorlog bedreigd door het oprukkende Rode Leger. De Sovjet-soldaten werden door de Duitsers gevreesd vanwege hun wreedheid die in de nazi-propaganda nog eens uitvergroot werd. Duitse burgers in het Oosten vluchtten massaal in westelijke richting. Vanuit de stad Kolberg (tegenwoordig het Poolse Kolobrzeg) kwam de evacuatie in februari 1945 op gang.

Voor de vluchtelingen uit Kolberg was een luchtbrug opgezet bij de Oostzeekust. Vanuit een vliegveld bij een meer aan de Oostzee stegen driemotorige vliegboten van het type Dornier Do 24 op richting het westelijker gelegen Duitse eiland Rügen. De evacuatievlucht ging over het meer, de Kamper See (tegenwoordig Resko Przymorskie). Tot wel 90 passagiers, hoofdzakelijk burgers, werden in de vliegboten vervoerd, terwijl het gebruikelijke aantal passagiers 14 tot 16 bedroeg.


Een vliegboot van het type Dornier Do 24. (Karl Kössler / Wikipedia)

Veel van de passagiers waren Duitse kinderen, vooral afkomstig uit de kinderverblijven die zich aan de Oostzeekust bevonden. De kinderen waren daar ondergebracht in het kader van de Kinderlandverschickung, een door de nazi’s tijdens de oorlog opgezette evacuatie van kinderen uit de door geallieerde luchtbombardementen bedreigde Duitse steden.

Aan boord van de fatale vlucht op 5 maart 1945 bevonden zich kinderen met enkele begeleiders. Het exacte aantal passagiers is onbekend, maar vermoed dat het er 70 tot 80 waren. De juist opgestegen vliegboot werd volgens ooggetuigen onder vuur genomen door drie vanuit het oosten gearriveerde pantservoertuigen van het Rode Leger en op 80 meter hoogte getroffen. Nadat de staart van de vliegboot vuur vatte, stortte het toestel in zee. Alle passagiers, inclusief de vierkoppige bemanning, verdronken in het ijskoude water.

Daarna zouden de pantservoertuigen het toneel verlaten hebben. Andere vliegboten konden alsnog opstijgen. Geschat wordt dat in totaal tussen de 4.000 en 12.000 Duitse evacués uit Pommeren weggevlogen konden worden.

Na de oorlog werd er gezwegen over de catastrofe met de vliegboot. Totdat een lokale historicus en hobbyduiker stuitte op berichten over de tragedie en besloot te duiken naar het vliegtuigwrak. Hij haalde enkele wrakdelen naar boven en een kinderschoen, die in het museum van Kolobrzeg bewaard worden. Meer naar boven halen was niet mogelijk, omdat het toestel zich diep in de modder bevindt.

De burgemeester van de nabij geleden Poolse tad Trzebiatów, Zdzislaw Matusewicz, trok zich het lot van de dode kinderen aan. Hij nam contact op met de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge, de Duitse organisatie verantwoordelijk voor het bergen en begraven van Duitse oorlogsslachtoffers. Hoewel het een ingewikkelde operatie is, werd besloten om het vliegtuig te bergen om de kinderen een laatste rustplaats te bieden.

Ten bate van het bergingsproject en de herinnering aan de kinderen is het intiatief Kinder von Kamp gestart. Onder andere de Volksbund, de gemeente Trzebiatów en het Dornier-Museum in Friedrichshafen nemen deel aan het initiatief. Er moet nog geld bijeengebracht worden voor het kostbare en ingewikkelde bergingsproject. Het inzetten van bergingsdeskundigen kost 150.000 euro. Wanneer er genoeg geld verzameld wordt, kan de berging mogelijk dit jaar nog volbracht worden. Poolse technici hebben afgelopen winter op het bevroren meer het wrak al gelocaliseerd en metingen verricht.

Een damwand zal om het wrak geplaats worden, waarna het water weggepompt zal worden. Vervolgens kunnen de lichamen en het toestel geborgen worden. Het is onbekend in welke staat de lichamen verkeren. De kinderen zullen begraven worden op de oorlogsbegraafplaats van Stare Czarnowo (Neumarkin het Duits) bij Szczecin (Stettin). Onderzoek naar het vliegtuigwrak kan waarschijnlijk antwoord geven op de vraag of de vliegboot daadwerkelijk neergeschoten is of dat een technisch mankement of een fout van de bestuurders de oorzaak is van de ramp.

Op 5 maart van dit jaar werd in de voormalige hangar van het vliegveld al een herdenking georganiseerd voor de slachtoffers van de tragedie, waaraan zowel Polen als Duitsers deelnamen. De zoon van de co-piloot was aanwezig, net als een kleindochter van één de weinige bij naam bekende (volwassen) slachtoffers. De Duitse consul Anette Klein sprak haar dank uit aan burgemeester Matusewicz en noemde de berging van het toestel een symbool van de verzoening tussen Duitsland en Polen. Bij een provisorisch berkenkruis aan de meeroever werden kransen gelegd door Duitse en Poolse scholieren.


De herdenkingsplechtigheid aan de meeroever op 5 maart 2012. (Volksbund)