STIWOT Battlefieldtour "Betuwe oktober 1944"

Op zaterdag 6 juli 2013 organiseerde STIWOT Reizen een Battlefield Tour langs de relatief onbekende slagvelden rond het Betuwse dorp Bemmel. Centraal tijdens deze dag stonden de gevechten die volgden op operatie Market Garden, waarbij de aandacht vooral uitging naaar de gevechten van eind september en begin oktober 1944.

De deelnemers werden met koffie of thee en een koekje ontvangen in de Veldschuur te Bemmel. In dit gebouw, dat pas kortgeleden is opgeleverd, werd aangevangen met een korte uitleg door Cor van Dalen. Als medewerker van de stichting Lingewaard Natuurlijk, beheerd en exploiteert hij deze ruimte voor lezingen en ontvangsten. Na een korte introductie volgde een lezing door onze gids van vandaag, Wilco Vermeer. In zijn lezing gaf hij een beeld van het front in de oostelijke Betuwe dat ontstond als gevolg van operatie Market Garden.



Zo nam Wilco ons mee naar de Duitse aanval in dit gebied van 1 en 2 oktober 1944. Tijdens dit offensief werd geprobeerd de Geallieerde troepen weer terug achter de Waal te krijgen. Als onderdeel van de linkerflank van deze aanval streed vooral de Duitse 10. SS Panzer-Division in dit gebied. De aanval werd echter afgeslagen door de Geallieerden, die inmiddels een sterk bruggenhoofd hadden weten te vestigen.

Enkele dagen later, op 4 en 5 oktober 1944, ondernamen troepen van de 50th Northumbrian Division een aanval op de Duitse stellingen. Doel was om de vijand terug te dringen achter het riviertje de Linge. De aanval liep echter snel vast en beide partijen groeven zich daarna in. Dit leidde tot een patstelling die tot en met april 1945 zou duren.

Nadat Wilco in deze lezing de grote lijnen van deze Battlefield Tour uiteen had gezet bezochten we het Dijkmagazijn. Van hieruit hadden we een overzicht over het gebied waarlangs twee bataljons van de Durham Light Infantry oprukten tijdens de Geallieerde aanval op 4 en 5 oktober.



Na de lunch vertrokken we per touringcar om de rest van het slagveld rond Bemmel te bekijken. Onze eerste stop was het gebied even ten noordoosten van Bemmel dat bekend staat als ‘de Houtakker’. Opmerkelijk waren de kazematten uit 1940 die hier nog in linie naast elkaar stonden. De linie, ooit gebouwd als voorpost van de Betuwestelling, speelde ook in 1944 een rol. Vanaf het moment dat de Geallieerden de Betuwe bereikte is dit gebied het toneel geweest van diverse gevechten. Opmerkelijk is dat de oorlogsschade die deze kazematten hebben uitsluitend van de gevechten van 1944 zijn, terwijl ze in hun rol als voorposten in 1940 geen enkele schade hadden opgelopen.



Vervolgens reden we door naar De Heuvel, het toneel van zware gevechten op 1 en 2 oktober. Vanachter de Linge ondernamen de Duitsers in deze dagen een aanval op de Britse posities rond deze boerderij. Omdat dit deel van het slagveld voor onze bus niet toegankelijk was liepen we een stuk van een paar kilometer. Deze wandeling had als voordeel dat we het gebied nog beter in ons op konden nemen. Temeer omdat dit gebied door de jaren heen onveranderd is gebleven.

Vooral de smalle wegen waarover de Duitse tanks moesten oprukken waren nog duidelijk zichtbaar. Het toont de kwetsbaarheid van tanks in een terrein waarin bescherming voor deze voertuigen bijzonder schaars was. Als men het voorste voertuig wist uit te schakelen, betekende dat dat de achtervolgende voertuigen er met geen mogelijkheid meer langs konden komen. Dit was juist het probleem waarmee de Duitsers te maken hadden toen zijn op het kruispunt naast de boerderij af wilden slaan en daarbij de voorste tank het begaf. De tanks die volgden waren hierdoor genoodzaakt zich terug te trekken, waardoor de Britse posities behouden bleven. We liepen verder langs het kapelletje langs de Heuvelsestraat in de richting van de Linge.

In dit gebied zijn in de navolgende dagen zware gevechten geleverd. De vondst van een lichaam van een Britse soldaat afgelopen oktober 2012, heeft in dit gebied plaatsgehad.



Hierna reden we door richting de Aam, even ten oosten van Elst. Dit gebied was op 1 en 2 oktober het toneel van een kleine tankslag tussen eenheden van de Kampfgrüppen Reich en Volker enerzijds, en verschillende eenheden van de Guards Armoured Division anderzijds. Bijzonder was de plek waar de Irish Guards hun hoofdkwartier hadden. Dit pand, tegenwoordig onderdeel van de Intratuin, is middels een glazen overkapping nog steeds te bekijken. Wij reden echter iets verder door en stopten aan de andere kant van de snelweg A325, van waaruit een prachtig overzicht hadden van het slagveld van die dagen. Wilco wees ons vooral op de boomgaarden die in alle gevechten in de oostelijke Betuwe een belangrijke rol hebben gespeeld. Slechts een klein deel van deze boomgaarden zijn vandaag nog te zien, maar waar ze aanwezig zijn geven ze een bijna authentiek beeld van het slagveld van 70 jaar geleden.



Onze laatste stop was in Ressen. Dit dorp speelde vooral een rol in de laatste septemberdagen en fungeerde als een verzamelpunt voor Britse eenheden die via Nijmegen de Betuwe bereikten. Vanuit Ressen werden grote aantallen troepen verder de Betuwe ingestuurd. Zo snel mogelijk een sterk bruggenhoofd vormen was hierbij van essentieel belang. Van hieruit reden we weer terug richting Bemmel waar het programma werd afgesloten.

Het slagveld van de Betuwe is onder het grote publiek vrijwel onbekend. Het heeft altijd in de schaduw gestaan van de gevechten rond Nijmegen en Arnhem tijdens operatie Market Garden. Maar wat er in de weken na de afloop van deze gevechten precies is gebeurd is maar weinig beschreven, terwijl er naar verhouding veel meer militairen in dit gebied tussen Waal en Rijn hebben gevochten. Bovendien hebben de gevechten hier maandenlang geduurd. Beide kanten groeven zich in en een loopgravenoorlog was het gevolg. In sommige Duitse verslagen wordt zelfs de vergelijking gemaakt met de loopgravenoorlog uit de periode 1914-1918...