Geboortedatum:

6 november 1876 (Berlin-Schöneberg/Pruisen, Duitse Rijk)

Overlijdensdatum:

11 maart 1961 (Berlin-Schöneberg, Duitsland)

Nationaliteit:

Duitse

Oberstleutnant Johannes Gutschmidt (1876–1961) was a Duitse officier die zowel in de Eerste als in de Tweede Wereldoorlog diende en vooral bekend is geworden door het dagboek dat hij bijhield als commandant van krijgsgevangenenkampen aan het oostfront. Zijn aantekeningen gelden tegenwoordig als een zeldzaam en belangrijk egodocument over de behandeling van krijgsgevangenen, in het bijzonder Sovjetsoldaten.

Johannes Friedrich Paul Gutschmidt werd geboren in Berlijn-Schöneberg. Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende hij als kapitein en batterijcommandant aan het westfront. Hij raakte drie keer gewond, ontving zowel het IJzeren Kruis eerste als tweede klasse en liep tegen het einde van de oorlog een zware schedelfractuur op. In 1920 werd hij, zoals veel officieren van de verslagen Reichswehr, uit actieve dienst ontslagen.

Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd Gutschmidt opnieuw in militaire dienst geroepen. Tussen 1939 en 1944 was hij commandant van verschillende Durchgangslager (doorgangskampen) voor krijgsgevangenen in Frankrijk, Polen en de bezette gebieden van de Sovjet-Unie, waaronder Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne. In deze functie bevond hij zich midden in een van de grootste humanitaire catastrofes van de oorlog: de massale gevangenneming en systematische verwaarlozing van Sovjetsoldaten. Van de circa 5,5 miljoen Sovjetkrijgsgevangenen in Duitse handen kwamen er naar schatting drie miljoen om door honger, ziekte, mishandeling en dwangarbeid.

Gutschmidt hield gedurende zijn dienst een omvangrijk dagboek bij, bestaande uit 474 dubbele pagina’s. Daarin noteerde hij nauwgezet zijn dagelijkse ervaringen, observaties en indrukken van het kampbestuur. Zijn aantekeningen zijn opmerkelijk omdat ze niet alleen militaire en organisatorische details bevatten, maar ook impliciet de structurele verwaarlozing en het lijden van de gevangenen weerspiegelen. Hoewel hij zelf geen uitgesproken ideologische notities maakte, toont het dagboek hoe de combinatie van bevelsstructuur, raciale hiërarchie en logistieke chaos leidde tot massale sterfte.

Na de oorlog bleef het dagboek in familiebezit totdat het in 1971 werd overgedragen aan het Militärarchiv in Freiburg. Daar raakte het in de vergetelheid, totdat het in 2001 werd herontdekt door de historicus Christian Hartmann. Sindsdien wordt het beschouwd als een uniek en waardevol historisch document, dat inzicht biedt in zowel de dagelijkse praktijk van de Duitse kampadministratie als de bredere context van de oorlogsmisdaden tegen Sovjetkrijgsgevangenen.

Johannes Gutschmidt overleed op 11 maart 1961 in zijn geboorteplaats Berlijn-Schöneberg.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

• - BA-MA, MSG 1: 257