Geboortedatum:

19 januari 1884 (Ten Boer, Nederland)

Overlijdensdatum:

25 april 1944 (Middelstum, Nederland)

Begraven op:

Nederlandse Oorlogsgraven Middelstum
Vak: 1. Rij: 10. Graf: 3c.

Nationaliteit:

Nederlandse

Woonde in Middelstum, Burgemeester Van Ankenweg 23. Zoon van Sieger Heijs (landbouwer/korenschipper/arbeider, 16 december 1846 Midwolde, gemeente Leek - 19 juni 1917 Groningen) en Jantje Vredevoogd (23 maart 1851 - 16 juni 1922 Assen). Huwde op 10 augustus 1911 met Anthonia Geertruida Klunder (15 mei 1883 Ten Boer - 5 augustus 1948 Zuidlaren). Hoofdonderwijzer, later leraar Duits en handelskennis aan de Mulo. In de deuropening van zijn woning is Heijs doodgeschoten door twee landwachten, tekenaar Jan Kruijer uit Groningen en caféhouder Pieter Kuiper uit Warffum. Drie dagen eerder was onderluitenant van de Staatspolitie en hoofd van de Bijzondere Recherche Jannes Keijer (1*) bij het station in Bedum neergeschoten, toen hij met de laatste trein naar zijn woonplaats Groningen wilde terugkeren. Zwaar gewond werd hij overgebracht naar het Academisch Ziekenhuis in Groningen, waar hij 's nachts om vijf minuten voor drie tijdens een operatie aan zijn verwondingen bezweek. Als wraakneming voor de liquidatie besloot de bezetter onder meer tot het plegen van vijf 'sluipmoorden'. Jan van Efferen, de leider van het Sonderkommando Nord (2*), stelde daartoe twee teams samen. Met Kruijer en Kuiper ging hij naar Bedum. De eerste twee personen op het moordlijstje, de directeur van een melkfabriek en het hoofd van een school, bleken niet aanwezig te zijn. Landbouwer Jan Wieringa uit Ter Laan bij Bedum was wel thuis. Hij werd door drie kogels geraakt, maar overleefde de aanslag. De volgende ochtend gaf Van Efferen de beide landwachten opdracht een Silbertannemoord op de hervormde predikant Lieve uit Huizinge (4*) te plegen. De dominee rook echter onraad. In een interview in het Nieuwsblad van het Noorden vertelde hij dat hij zelf de deur open had gedaan en dat hem direct een revolver onder de neus was gehouden. 'Ze vroegen of ds. Lieve thuis was. ,,Wacht u even, ik roep hem'', zei ik en keilde meteen de deur dicht. Onmiddellijk rende ik naar mijn schuilplaats – de achterwand van een kast – en verborg me. Mijn vrouw moest even later de SD'ers binnen laten. Ze hebben het hele huis doorzocht, maar ze hebben me niet gevonden.' Kruijer en Kuiper kwamen na de mislukking op het idee om Heijs als alternatief slachtoffer te nemen. Twee zonen van Heijs waren ondergedoken. Volgens S. Steendam, wiens vader Wessel Steendam in februari 1944 werd vermoord (5*), zag Heijs in het nationaalsocialisme een zeer groot gevaar. 'Hij wond daar geen doekjes om. Ze waren reeds eerder bij hem geweest maar hebben hem toen laten leven aangezien hij het boek Mein Kampf in huis had liggen. Hij zei toen daarna: ik doe nooit meer open als er gebeld wordt. Maar hij heeft toch opengedaan. Zo in de deuropening is hij neergeknald. Hij was een man die aan individueel verzet deed.' De nabestaanden werd meegedeeld dat de begrafenis een sober karakter moest hebben. Bij de plechtigheid waren nogal wat landwachters aanwezig, die tevergeefs naar de zoons speurden. Postuum is Heijs het Verzetsherdenkingskruis toegekend. Conform de eis van advocaat-fiscaal jhr. mr. Van Wijck veroordeelde het Bijzonder Gerechtshof Leeuwarden Kuiper en Kruijer uit Groningen na de oorlog onder meer voor de Silbertannemoord ter dood. Bij Kuiper liet de Bijzondere Raad van Cassatie het doodvonnis in stand. In oktober 1948 kreeg hij echter gratie en werd de doodstraf omgezet in levenslange gevangenisstraf. Bij Kruijer, die tevens bij de Waffen-SS had gediend, werd de doodstraf in de cassatieprocedure gewijzigd in twintig jaar gevangenisstraf. In 1952 wist hij vanuit Limburg, waar hij gedetineerd was, naar Duitsland te ontsnappen. Tijdens een bezoek in 1978 in Venlo is hij weer gearresteerd. Kruijer overleed in gevangenschap.
(1*) Jannes Luitje Keijer (3 mei 1895 Groningen - 23 april 1944 Groningen). Keijer was de opvolger van Anne Jannes Elsinga (22 september 1908 Slochteren), die op 31 december 1943 in Goningen was geliquideerd.
(2*) Johannes Tjapko Simon van Efferen (12 september 1904 Winschoten), waterbouwkundige. Medio oktober 1946 werd hij door de Groninger Kamer van het Bijzonder Gerechtshof in Leeuwarden tot de doodstraf veroordeeld. Hij kreeg in september 1947 gratie, waarbij het doodvonnis werd omgezet in een levenslange gevangenisstraf.
(3*) In 'Represailles in Groningen' corrigeert Brinks haar lezing in deel 1 van Het Scholtenhuis 1940-1945 dat Kuiper en Kruijer in Stedum hadden geprobeerd om directeur Hinderikus Pot van het plaatselijke distributiekantoor om het leven te brengen. Het tweede team, bestaande uit Arie(n) Smit, Mangus Larsen en Jan Berend Lanting, was daar echter verantwoordelijk voor. Rikus Pot en zijn vader Cornelis Pot raakten weliswaar zwaar gewond, maar overleefden de aanslag.
(4*) Hendrik Lenard Lieve (op 26 mei 1904 geboren op een boerderij in Vierpolders bij Brielle).
(5*) Wessel Steendam (27 augustus 1899 Middelstum – 12 februari 1944 Middelstum), bakker.

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

• Foto 1: Henk Heijs
• Foto 2: Bert Deelman
• - HEUVEL, C.C. VAN DEN e.a., Verzetsherdenkingskruis, Samsom Uitgeverij, 1985.
  Monique Brinks, De Groningse Silbertanne-acties, in: Monique Brinks, Jack Kooistra, Auke Piersma, Represailles in Groningen 1940-1945, Uitgeverij Louise, Grou in samenwerking met Uitgeverij PENN, Leeuwarden, november 2013; Inger Schaap, Sluipmoordenaars, De Silbertanne-moorden in Nederland 1943-1944, Just Publishers, 2010; Monique Brinks, Het Scholtenhuis 1940-1945, deel 1: Daden, Profiel Uitgeverij, Bedum/Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen, 2009; Harm R. Reinders, Aanslag en Represaille, Bedum, 22 april 1944, Drukkerij, Boekhandel Haan, Bedum 1984; rechtbankverslagen en -berichten in met name Nieuwsblad van het Noorden; Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen; Oorlogsgravenstichting; Uitkijkpost: nieuwsblad voor Heiloo e.o., 30 november 1977.

Helaas geen map gevonden.