Geboortedatum:

22 augustus 1902 (Wedding, Berlijn, Duitsland)

Overlijdensdatum:

9 september 2003 (Pöcking, Duitsland)

Begraven op:

Waldfriedhof München
Vak: 509. Rij: W. Graf: 4a.

Nationaliteit:

Duitse (1933-1945, Derde Rijk)

Helene Bertha Amalie „Leni" Riefenstahl (22 augustus 1902 in Berlijn – 8 september 2003 in Pöcking) was een Duitse filmregisseur, producent, actrice en draaiboekschrijfster, fotografe en danser. Ze is één van de meest omstreden persoonlijkheden van de filmgeschiedenis. Aan de ene kant wordt ze door veel filmmakers- en critici als "innovatieve filmmaakster en creatieve estheticus" gezien, aan de andere kant wordt ze voor haar werk in dienst van de propaganda tijdens de tijd van het nationaalsocialisme bekritiseerd.

Nadat Riefenstahl haar oorspronkelijke danscarrière vanwege een knieblessure moest beëindigen, etaleerde ze zich tijdens de jaren 20 in de Weimar Republiek als toneelspeelster in het Bergfilm-genre.

Door haar 1932 gepubliceerde regiedebuut „Das blaue Licht", waarbij zij als hoofdrolspeler, regisseuse, co-producente en draaiboekauteur werkzaam was, raakte ze in het blikveld van leidende NSDAP-politici zoals partijchef Adolf Hitler en rijkspropagandaleider Joseph Goebbels. Na de machtsovername van de NSDAP in het jaar erop kreeg Riefenstahl de opdracht de "Reichsparteitagstrilogie" te draaien. De propagandaproducties "Der Sieg des Glauben", "Triumph des Willens" en „Tag der Freiheit! – Unsere Wehrmacht" ontstonden in de jaren 1933 tot 1935. Voor „Triumph des Willens" kreeg Riefenstahl de Deutschen Nationalen Filmpreis 1934/35, de prijs voor de beste buitenlandse documentaire bij de internationale filmfeestspelen van Venetië 1935 in het net zo fascistische Italië, evenals de Grand Prix op de Parijse wereldvaktentoonstelling.

Onder de titel „Olympia" publiceerde Riefenstahl 1938 een tweedelige documentaire over de Olympische zomerspelen 1936 in Berlijn. De film werd meerdere keren als esthetisch meesterwerk geprezen, maar ook voor zijn propagandistische en ideologische elementen bekritiseerd. Riefenstahl kreeg voor haar werk onder andere de Duitse Nationale Filmprijs 1937/38.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog filmde zij met de "Sonderfilmtrupp Riefenstahl" Hitlers Poolse veldtocht.

In de periode na de oorlog werd zij ondanks haar deelname aan de nationaalsocialistische filmpolitiek volgens een besluit van de spreekkamer enkel als "meeloopster" bestemd. Het was alsnog lastig voor Riefenstahl na de einde van de oorlog. Ze kreeg minder opdrachten als regisseuse en producente zodat zij het film maken na "Tiefland" (gedraaid tot 1944) die pas in 1954 af was en gepubliceerd werd, bijna een halve eeuw uitstelde.

Vanaf de 1960’er jaren werkte Riefenstahl als fotografe en publiceerde ze meerdere beeldbanden. Eén van haar bekendste werken was de fotoreportage over het Nuba volk in Sudan en opnames onder water. In deze opnames herkende een deel van de critici parallellen met haar werk uit de tijd van het nationaalsocialisme. In 2002 publiceerde zij met een documentaire film impressies onder water. Dit was haar laatste werk.

Reichsparteitagstrilogie
Met „Der Sieg des Glaubens" ontstond het eerste deel van in totaal drie NS-propagandafilms, die Riefenstahl in de jaren 1933 tot 1935 over de Rijkspartijdagen van de Nationalsozialistischen Deutschen Arbeiterpartij in Neurenberg draaide en die ook als "Reichsparteitagstrilogie" bekend werden. De opdracht voor "Der Sieg des Glaubens" kreeg ze van het Reichspropagandaministerium onder leiding van Joseph Goebbels. Hij had op 17 mei 1933 in zijn dagboek genoteerd: "In de namiddag. Leni Riefenstahl. Ik deed haar een voorstel van een Hitlerfilm. Zij was er enthousiast over."

Aangezien Riefenstahl noch NSDAP-lid was noch ervaring in het documentaire filmgenre had en ook een vrouw was, stootte het besluit haar voor dit project te dwingen eerst op onvrede binnen de partij. Leden zoals Arnold Raether en Eberhard Fangauf, die in de Hauptabteilung IV (Film) van het Reichspropagandaministerium werkzaam waren, probeerden Riefenstahl te saboteren door geen filmmateriaal en cameramensen te leveren en haar te vragen om te bewijzen dat ze Arische wortels had. Ook Hitlers vertegenwoordiger Rudolf Heß probeerde haar uit het project te werken door haar te beschuldigen van "Führerbeleidigung". Het lukte Riefenstahl tegen deze tegenstanders in opstand te komen waarbij zij de bescherming van Hitler genoot. Hitler wilde geen nuchtere projectie van de vijfde Reichsparteitag, maar een op hem gerichte propagandistische enscenering die toeschouwers moet imponeren en in vervoering moest brengen. Hierbij vertrouwde hij op het artistieke talent en de visie van Riefenstahl.

Ze nam de regie op zich, schreef het draaiboek en koos Sepp Allgeier, Franz Weihmayr en Walter Frentz uit als cameramannen. De draaiwerkzaamheden van "Der Sieg des Glaubens" vonden plaats van 27 augustus tot 5 september 1933. De partijdag zelf werd van 30 augustus tot 3 september 1933 gehouden. Aansluitend sneed ze een film van 60 minuten uit ongeveer 16.000 meter filmmateriaal. Der Sieg des Glaubens ging op 1 december 1933 in première en werd positief ontvangen. Riefenstahl zelf was met de film vanwege enkele esthetische foutjes ontevreden. Ze zou niet genoeg tijd gehad hebben om de film voor te bereiden en tijdens het draaien werd ze bij haar werk gehinderd, waardoor op het einde weinig waardevol filmmateriaal beschikbaar was. Ze klaagde bij Hitler waardoor ze Goebbels boos maakte.

Hitler persoonlijk draagde Riefenstahl op ook de zesde Reichsparteitag van de NSDAP, die van 5 tot-en-met 10 september 1934 in Neurenberg plaatsvond en waarbij een half miljoen mensen verwacht werden te regisseren. Hij liet haar alle artistieke vrijheid en de NSDAP gaf de "Reichsfilmregisseurin" bijna onbegrensde middelen, waaronder een team van rond de 170 medewerkers waaronder 36 cameramannen en negen vliegende cameramannen. Ze had 7 maanden nodig om de film van rond 110 minuten af te ronden. Bij de première op 28 maart 1935 in het Ufa-Palast in Berlijn werd de film een groot succes. In de maand die daarop volgde draaide de film in 70 Duitse steden in de bioscoop waar het een record hoeveelheid gedraaid werd.

Riefenstahl had met innovatieve montagetechnieken, ongewoon camerawerk en suggestieve achtergrond muziek een film gemaakt, die een van de belangrijkste propagandamiddelen van de nationaalsocialisten werd. Meer dan 20 miljoen Duitsers zagen de film, die ook in scholen gedraaid werd. Riefenstahl publiceerde daarnaast ook een boek over het werk achter de schermen van deze film. Riegenstahl kreeg de nationale filmprijs 1935 voor Triumph des Willens. Ook kreeg ze de prijs voor de beste buitenlandse documentaire film bij de internationale filmfeestspelen van Venetië 1935 en de Grand Prix bij de Parijse wereldvaktentoonstelling 1937.

Door het uitgebreide draaiwerk van Triumph des Willens stond de productie van talrijke andere nationaalsocialistische films op een laag pitje. Dit leidde tot verdere spanningen tussen Goebbels en de filmmaakster.

Door de herinvoering van de algemene dienstplicht en vanwege het feit dat in september 1934 vanwege het slechte weer geen bruikbare opnames van de Wehrmacht voor de documentaire Triumph des Willens gemaakt konden worden, draaide Riefenstahl bij de zevende Reichsparteitag van de NSDAP in september 1935 de 28 minuten lange film "Tag der Freiheit! – Unsere Wehrmacht". De première van het derde en laatste deel van de Reichsparteitagstrilogie vond plaats op 30 december 1935 in Berlijn. De film demonstreert voor de meeste critici de naoorlogse tijd van een leger, dat zich voor een oorlog bewapend. In een interview met Ray Müller voor de documentaire film "Die Macht der Bilder" zei Riefenstahl dat ze alleen een oefening, een show gefilmd had. "Verder niets."

Heeft u zelf meer informatie over deze persoon? Lever het aan!

• Foto 1: Wikimedia Commons
• Foto 2: Koos Winkelman
• - Salkeld, A., A Portrait Of Leni Riefenstah (2011)
  - Eva Fiolet (vertaling)

Helaas geen map gevonden.