Monument Henri Bragard Malmedy

In een plantsoen op de kruising van de Rue Clément Scheuren en Rue Henri Bragard te Malmedy, staat het herinneringsmonument van de Waalse dichter en nazislachtoffer Henri Bragard.

De feiten
Henri Bragard werd op 27 januari 1877 te Malmedy geboren. De stad Malmedy behoorde op dat moment tot het Duitse keizerrijk. Hoewel de regio Waals was en er historisch overwegen een Waals dialect en cultuur heerste, werd vooral tijdens de Kulturkampf van Bismarck door de Duitse overheid sterk ingezet op een ‘germanisering’ van de streek. Zo werd bv. het basisonderwijs in de Duitse taal gegeven. Een gekend voorvechter van de strijd om het behoud van de Waalse identiteit werd gevoerd door abbé Nicolas Pietkin. Henri Bragard was diens neef en het is niet te verwonderen dat Henri een felle voorvechter werd van deze Waalse eigenheid.
In 1898 stichtte hij de ‘Club Wallon d’Mâmdi’ met als doel om door studie en praktijk de Waalse taal en folklore te behouden en te bevorderen. De vereniging floreerde. Bragard werd in 1905 een volwaardig lid van de (Belgische) Assemblée Walonne. Hoewel hij in 1914 verplicht gemobiliseerd in het Duitse leger werd, zou hij reeds in 1918 militant ijveren voor de annexatie van Malmedy aan België.
Niet iedereen was het daarmee eens en de Duitse invloed bleef evenwel in de streek aanwezig. Tijdens het interbellum streed de vereniging tegen de nazistische ideeën en organisaties te Malmedy. Wanneer de Club Wallon een socialistische koers ging varen, scheurde Bragard zich met een nieuwe socioculturele vereniging, ‘Chantecler’, af en zou tot 1939 in Waals publiceren.
Wanneer in 1940 het Duitse leger Malmedy bezet, vluchtte Bragard naar Brussel. Op 2 juni 1943 werd hij wegens antinazistische sympathieën tijdens een bezoek bij zijn dochter in Spa door de Gestapo gearresteerd. Bragard werd afgevoerd naar het concentratiekamp van Sachsenhausen-Oranienburg (Duitsland). Hij zou daar op 31 maar 1944 ten gevolge van de ontberingen overlijden.

Over het monument
Reeds tijdens de oorlog kreeg Bragard bij de bevolking van Malmedy de status van held. In 1950 werd een straat in het nieuwe stadsgedeelte naar hem hernoemd en een plaquette vermeldt nog steeds ‘Rue Henri Bragard. Poète wallon. Mort pour la patrie 1977-1944’.
In 1952 werd op initiatief van de Club Wallon het hier beschreven monument onthuld. Op een ruim plantsoen in dezelfde straat, werd een rotsblok uit de streek geplaatst, voorzien van een bronzen plaat met de afbeelding van de dichter en de Waalse haan. Hoewel het monument nergens nog verwijst naar de tragische, patriottische dood van Bragard, werd bij de inhuldiging het culturele aspect overstegen door de aanwezigheid van tal van vaderlandslievende verenigingen en zelfs van nationale militaire overheden en was de geest van de toespraken niet gespeend van Waals ‘patriottisme’. Diezelfde dag werd een minder verhullende plaquette ontsluierd, aangebracht op het woonhuis van Bragard in de Avenue des Alliés: ‘De cette maison en 1940 est parti pour les bagnes nazis, Henri Bragard, ….’.
In 2011 werd opnieuw een herinneringsplaat aangebracht aan de zaal La Fraternité (rue de Tanerie, 1). Dit gebeurde in het kader van ‘les lieux de mémoire de la Wallonie’. Ook hier wordt naast zijn betekenis voor de Waalse cultuur zijn strijd ‘contre la violence nazie’ vermeld.

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: Jan Rymenams
• Foto's: Jan Rymenams
• Remacle, J., La Mémoire de la seconde guerre mondiale à Malmedy de 1945 à nos jours, Malmedy, 2020