Oorlogsmonument Baelen

Aan de ingang van de Sint-Pauluskerk van Baelen, staat het oorlogsmonument dat de gesneuvelden en vermiste soldaten, krijgsgevangenen en de burgerslachtoffers herdenkt van beide oorlogen.

De Eerste Wereldoorlog
Tijdens de Eerste Wereldoorlog lag Baelen op de grens met de Duitse rijk. Begin augustus deed zich aan de douanepost van Overoth een eigenaardig voorval voor. Een rijk geklede dame afkomstig van Spa bleek bij controle de prinses van Schaumburg-Lippe te zijn. Ze was verwant aan de Duitse keizer en was dringend teruggeroepen naar Duitsland.

Reeds enkele dagen voor de Duitse inval bivakkeerden Belgische lansiers te paard op de hoeve Corman aan de Thier. Vanuit de dakvensters zagen ze hoe op 4 augustus de enorme Duitse troepenmacht de grens overschreed. Vanaf 4 augustus ‘s morgens trokken duizenden Duitse soldaten en rollend materieel door het dorp. Op 7 augustus ‘s avonds bleken de Duitse soldaten nerveus te zijn en vielen er gedurende de nacht meermaals schoten. Drie huizen werden in brand gestoken. Tegen de morgen aan werden zeven lijken van doodgeschoten burgers geteld. Twee dagen later, op zondag 9 augustus in de vroege ochtend werden opnieuw acht burgers gedood, waaronder een elfjarig jongetje. In de loop van de dag zouden nog twee bejaarde knechten op een hoeve te Houyoux vermoord worden. De fabriek Tiquet en het bijgelegen woonhuis gingen in de vlammen op.

De heer Mertzenich, een onderwijzer in Baelen, werd opgepakt en stierf in 1915 in de Duitse gevangenis Chartreuse te Luik. Een van de zeldzame politieke gevangenen was de heer Henon. Hij werd voor twee jaar geïnterneerd omdat hij zich tegen de Duitsers had uitgesproken. Zeker niet algemeen waren diegenen die zich tijdens deze oorlog verrijkten door handel te drijven met en voor het Duitse leger. Lokaal werden deze figuren ‘les Pudding’ genoemd. Na de oorlog werd ook hier jacht gemaakt op collaborateurs. De vrouwen werden de haren in het openbaar afgeknipt. Deze haarsnit kreeg hier schamper de naam ‘Boubikopf’.

Bron: La guerre à Baelen-Membach en 1914-1918, op de gemeentelijke website, https://www.baelen.be/loisirs/histoire/baelen-a-travers-les-ages/la-guerre-a-baelen-membach-en-1914-1918.

Over het monument
Dit hardstenen monument werd ontworpen door architect Ch. Philippart uit Herve en werd vervaardigd door beeldhouwer F. Heuze van Verviers. Het werd ingehuldigd op 10 mei 1925.

De obelisk draagt talrijke inscripties. Aan de voorzijde zie je een schild met de Belgisch leeuw. Aan de voet bevat een trapeziumvormig reliëf de woorden ‘BAELEN A SES HEROS’ (‘Baelen aan haar helden’). De plint aan de voorkant vertoont de sporen van vervanging van de oorspronkelijke centrale plaat. Hier verwijst de tekst naar de strijders, politieke gevangenen, werkweigeraars en verzetsstrijders van de Tweede Wereldoorlog. Op de sokkel staan twee citaten. Het ene is een tekst van Victor Hugo: ‘CEUX QUI PIEUSEMENT SONT MORTS POUR LA PATRIE ONT DROIT QU'À LEUR CERCUEIL LA FOULE VIENNE ET PRIE’ (‘Zij die godsvruchtig stierven voor het vaderland hebben het recht dat de menigte naar hun graf komt en bidt’). Het andere is een Latijns citaat uit de Apocalyps (Apoc. 14.13): ‘BEATI, MORTUI QUI IN DOMINO MORIUNTUR OPERA ENIM ILLORUM SEQUUNTUR ILLOS’ (‘Gezegend zijn zij die in God stierven, want hun daden volgen hen.’)

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: Jan Rymenams
• Foto's: Jan Rymenams (1, 2), Fedor de Vries (3, 4)