De ene oorlog leidt tot de volgende. De Tweede Wereldoorlog had zijn wortels in de Eerste omdat de Duitse agressoren zich na afloop slecht behandeld voelden. De Russische invasie van Oekraïne gaat ook terug tot de Tweede Wereldoorlog.

Dit boek van Jelle Brandt Corstius gaat over de oorlog in Oekraïne, maar eigenlijk ook over de Tweede Wereldoorlog. Jelle Brandt Corstius was ooit correspondent in Moskou, en hij maakt nog steeds journalistieke reportages over Rusland en Oekraïne. Hij had gepland om een serie te maken over de generatie-P, de jonge Russen die hun hele leven alleen Poetin als leider hebben gehad. Dat ging niet door als gevolg van de Russische inval in het buurland. Het was immers ooit deel van Rusland. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Toen Brandt Corstius in 2023 werd gevraagd of hij mee wilde rijden in een konvooi van zeven auto’s om spullen te brengen naar Oekraïne, zei hij ja. Behalve de auto’s hadden ze medische spullen bij zich, kogelvrije vesten en dergelijke, om over te dragen aan geselecteerde organisaties. Dingen die als wapens gebruikt konden worden, zoals nachtkijkers (!), mochten niet mee. Met veertien mannen zouden ze de spullen brengen en ook de auto’s daar achterlaten.

Zijn relaas is een lezenswaardig verslag van de tocht en het reizen in een land in oorlog. De Tweede Wereldoorlog speelt een belangrijke rol op de achtergrond in het hele boek. De rol van de Duitsers en de Russen in de complexe geschiedenis van het land wordt belicht. Stalin confisqueerde de Oekraïense graanoogst begin jaren dertig, waarna miljoenen Oekraïners van de honger stierven of tot kannibalisme overgingen. Door Oekraïners de “holodomor” genoemd. Na jarenlange onderdrukking door de Russen, werden de Duitsers door een deel van de Oekraïners omarmd als bevrijders toen Hitlers legers in 1941 de Sovjet-Unie binnenvielen.

Een aantal van de chauffeurs in het konvooi is geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog. Af en toe maken ze een omweg, bijvoorbeeld naar de SS-begraafplaats in Zolotsjiv. Daar liggen veel Oekraïense soldaten. Jelle Brandt Corstius laat doorschemeren dat niet alle Oekraïners afstand hebben genomen van deze mensen. En dat wordt dan weer door Poetin gebruikt als argument bij de inval. In de buurt van Kyiv bezoeken de chauffeurs Babi Jar, waar in 1941 ongeveer 33.000 Joden zijn vermoord. Later werden ook vermoorde Roma, psychiatrische patiënten, verzetslieden en intellectuelen in dit massagraf gedumpt. In totaal tussen de honderdduizend en honderdvijftigduizend mensen. Pas in 1991 werd de aanwezigheid van Joodse slachtoffers erkend.

Nabij een monument voor het Oekraïense moederland in Kyiv bevindt zich een museum. Bij het terrein staan tanks uit de huidige oorlog broederlijk naast tanks uit de Tweede Wereldoorlog.

In het land in oorlog, worden de chauffeurs meerdere malen geconfronteerd met het verwijderen van monumenten voor gevallenen in de Tweede Wereldoorlog, die ooit in de Sovjettijd neergezet zijn, in een proces dat door één van de slopers “decommunisatie” wordt genoemd. Soms wordt het hele monument verwijderd, soms alleen de hamer en sikkel. Die wordt dan vervangen door de Oekraïense drietand.

Het heden en verleden van de twee oorlogen zijn verstrengeld, niet alleen in de werkelijkheid, maar ook in het boek. Het boek begint met een herinnering van de vader van auteur Hugo Brandt Corstius, die in de Tweede Wereldoorlog vanuit een plek nabij de Duitse grens samen met zijn broer het vuurwerk bekeek van de bombardementen in Duitsland. De vernietigde huizen in Oekraïne en de frequente luchtalarmen waarmee ze naar schuilkelders worden gedirigeerd, doen eraan denken.

Het is een zeer leesbaar boek geworden, met bij tijden hilarische beschrijvingen van de belevenissen van de chauffeurs tijdens hun reis. Bijvoorbeeld de grenswachten die bij controle eisen dat ze garantiebewijzen overleggen voor de kogelvrije vesten, of de routineuze mededeling in hotels waar de schuilkelders zich bevinden, maar dat daar geen roomservice mogelijk is.