Stelling van Amsterdam - Rijks Militiar Hospitaal

Het Rijks Militair Hospitaal aan de Sarphatistraat werd tussen 1868 en 1870 gebouwd op het voormalige bolwerk Diemen, in opdracht van het Ministerie van Oorlog. Het ontwerp, vermoedelijk van kolonel D.G. Andreae, volgde het zogeheten corridorsysteem: lange gangen met herhalende vensterassen, sobere neoclassicistische architectuur en een E-vormige plattegrond. Het gebouw bood ruimte aan 275 patiënten, uit te breiden tot 400 via de zolders. In 1919 stond kolonel D.R. Romeijn aan het hoofd van het hospitaal.

Aanvankelijk beschikte het ziekenhuis over een apart anatomiegebouw met amfitheater, anatomisch kabinet en museum. Later werd dit vervangen door onder meer een paviljoen voor besmettelijke ziekten. Soldaten lagen in grote zalen; officieren kregen aparte kamers. De ligging was destijds omstreden: nabij een begraafplaats, spoorlijn en fabrieken, wat volgens critici afbreuk deed aan de functie en uitstraling van een rijksziekenhuis.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog, hoewel Nederland neutraal bleef, speelde het hospitaal een belangrijke rol in de medische verzorging van gemobiliseerde militairen binnen de Stelling van Amsterdam. Hier werden ook aanvragen voor kostwinnersvergoedingen afgehandeld door families van dienstplichtigen. Het hospitaal fungeerde als centraal punt voor geneeskundige verpleging in een tijd waarin duizenden soldaten in paraatheid werden gehouden.

Na de oorlog verloor Amsterdam zijn garnizoensstatus, waardoor delen van het gebouw leeg kwamen te staan. In 1929 vestigden zich hier het Nederlands Kanker Instituut en het Antoni van Leeuwenhoekhuis, die tot eind jaren ’70 actief bleven op deze locatie.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het pand geleidelijk herbestemd: eerst voor volksgezondheidsonderzoek, later voor universitaire instellingen, en uiteindelijk – eind jaren ’80 – verbouwd tot wooncomplexen, waaronder jongerenhuisvesting.

Vandaag de dag herinnert enkel de monumentale gevel aan de militaire oorsprong. De banderol boven de ingang, ooit voorzien van het opschrift "Militair Hospitaal", draagt nu de naam "Nescio" – een knipoog naar de schrijver die de schoonheid van de Sarphatistraat betwistte.

Heeft u zelf meer informatie over deze locatie? Lever het aan!

Gebruikte bron(nen)

• Tekst: TracesofWar
• Foto's: TracesofWar
• stelling-amsterdam.nl