Nederlandse Ongepantserde kruiser Hr. Ms. Koningin Emma der Nederlanden (1879)

De Ongepantserde kruiser Zr./Hr. Ms. Koningin Emma der Nederlanden werd op stapel gezet als Zr. Ms. De Ruyter, maar nog tijdens de bouw hernoemd. Nadat het in 1908 werd verbouwd tot logementsschip, werd het schip ingezet als wachtschip. Tijdens de oorlog in mei 1940 werd het schip door de Duitsers buitgemaakt maar werd later door de RAF tot zinken gebracht. Het schip werd gelicht, gerepareerd en door de Kriegsmarine wederom als logementschip ingezet. Nadat het schip wederom zonk werd het door de Duitsers gelicht en op een andere locatie weer afgezonken.

De kiel Ongepantserde Kruiser Zr. Ms. Koningin Emma der Nederlanden, ook wel aangeduid als Schroefstoomschip 1e Klasse, werd op 6 november 1876 gelegd aan de Rijkswerf te Amsterdam als Zr. Ms. De Ruyter. Het was een schip uit de Atjeh-klasse (1876). Op 7 januari 1879, werd het schip herdoopt, waarna het op 20 januari te water werd gelaten. Op 1 december 1880 werd het schip afgeleverd.^[1][2]

Op 15 januari 1881 vertrok de Zr. Ms. Koningin Emma der Nederlanden naar Nederlands-Indië. Op 29 december 1885 vertrok het schip weer vanuit Nederlands-Indië naar Nederland om op 15 november 1886 naar West-Indië te vertrekken. Op 17 oktober 1888 vertrok de Koningin Emma der Nederlanden weer vanuit Curaçao naar Nederland. Hier werd het schip voorzien van nieuwe ketels, waarna het schip op 5 juni 1890 voor een oefentocht naar de Oostzee vertrok. Vanaf 11 oktober 1890 volgde een oefenvaart over de Atlantische Oceaan om vervolgens op 28 december 1891 naar Nederlands-Indië te vertrekken. Op 13 januari 1896 werd naar Nederland vertrokken voor herstelwerkzaamheden die op 22 mei 1896 aanvingen. Op 16 juni 1896 was het schip weer operationeel om op 5 juli weer naar Nederlands-Indië te vertrekken. Het schip vertrok op 15 februari 1900 vanuit Nederlands-Indië om via de Kaap de Goede Hoop naar Nederland te varen. Kort voor die tijd was het schip, nog in Nederlands-Indië, ontdaan van het 170 mm geschut. Dit geschut werd in Soerabaja ingezet als kustgeschut. Op 11 juni 1900 kwam het aan in Den Helder om op de 23e van die maand buiten dienst te worden gesteld.^[3][4]

Op 20 december 1907 ontving de werf De Lastdrager te Nieuwediep opdracht de Koningin Emma der Nederlanden te verbouwen. In 1908 werd het schip aan de werf verbouwd tot logementsschip in welke hoedanigheid de Hr. Ms. Koningin Emma der Nederlanden op 16 november in dienst gesteld te Willemsoord. Hier moest het de verouderde Hr. Ms. Marnix vervangen.

Wachtschip Hr. Ms. Koningin Emma der Nederlanden Bron: NIMH 2173-226-008

Vanaf 14 juni 1940 werd het schip door de Duitsers in beslag genomen en door de Kriegsmarine ook als logementsschip ingezet. Op 21 juni werd het echter, door een indirecte bomtreffer bij een bombardement door de Royal Air Force, dusdanig beschadigd dat het schip zonk. Het werd door de Kriegsmarine gelicht en aan de Rijkswerf in Amsterdam gerepareerd. Hierna deed het in de buitenhaven weer dienst als logementsschip. Hierbij was het overigens opvallend dat het schip gewoon de naam Koningin Emma der Nederlanden bleef behouden.^[5]

Door onbekende oorzaak, mogelijk sabotage, kapseisde en zonk het schip in 1942. In april 1943 werd het schip gelicht door BS 10 (1941), Bergungsschiff 10, de voormalige Nederlandse mijnenveger Hr. Ms. M 1 (1916). Het schip werd uit de haven gesleept en ter hoogte van Fort Harssens in de Waddenzee weer afgezonken. De restanten van het wrak liggen nog steeds op deze locatie.

De Koningin Emma der Nederlanden in dienst van de Kriegsmarine, gezonken na mogelijk sabotage, ca 1943 Bron: NIMH 2158_000932

Noten

1. Departement van Marine, 1878, pag. 7
2. Departement van Marine, 1879, pag. 21
3. Departement van Marine, 1882, pag. 6
4. Ministerie van Marine, 1900
5. Gröner 1988, pag. 70-71