Duitse Torpedobootjagers van de ZH 1-klasse (1941)

De Duitse Kriegsmarine maakte twee torpedobootjagers buit van de vier uit de Gerard Callenburgh-klasse. Deze klasse was oorspronkelijk bestemd voor de Nederlandse Koninklijke Marine. Drie van de vier schepen waren ten tijde van de Duitse inval in mei 1940 al te water gelaten. Eén schip ontkwam naar Engeland en één werd op de werf vernield. Van de overige twee schepen werd één schip door de Duitsers afgebouwd en in gebruik genomen en een tweede werd uiteindelijk niet meer gerepareerd. Beide schepen kregen een aanduiding ZH van Zerstörer Holland.

ZH 1, 1942 Bron: Public Domain (onbekend)

Kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werden in Nederland vier torpedobootjagers van de Gerard Callenburgh-klasse (1939) op stapel gezet. In oktober 1938 werden bij de Rotterdamse Droogdok Maatschappij te Rotterdam de Hr. Ms. Gerard Callenburgh (1939) en de Hr. Ms. Tjerk Hiddes (1939) op stapel gezet. In november van datzelfde jaar en in maart 1939 werden bij de Koninklijke Maatschappij De Schelde te Vlissingen de kielen van zusterschepen Hr. Ms. Isaac Sweers (1940) en Hr. Ms. Philips van Almonde (1939) gelegd.^[1]

Het feit dat de bouw van de nieuwe torpedobootjagers zo kort voor de Tweede Wereldoorlog een aanvang nam betekende dat de oorlogsschepen niet gereed waren toen de Duitsers Nederland op 10 mei 1940 binnenvielen. Slechts één van de jagers, de Isaac Sweers, kon weggesleept worden naar Engeland en werd daar afgebouwd. Het nog op de helling staande casco van de Philips van Almonde was nog slechts een week verwijderd van de tewaterlating. Er werd nog getracht dit voortijdig te doen maar dit mislukte. Op 17 mei werd de romp opgeblazen door een Britse vernielingsploeg. De aan de afbouwkade liggende Gerard Callenburgh en Tjerk Hiddes werden in de Nieuwe Waterweg door marine- en werfpersoneel op 15 mei 1940 tot zinken gebracht. De Gerard Callenburgh en de Tjerk Hiddes werden later door de Duitsers gelicht en zouden afgebouwd moeten worden als Zerstörer Holland 1 en 2. Het casco van de Tjerk Hiddes bleek echter onherstelbaar beschadigd en werd te Hendrik Ido Ambacht gesloopt.^[2][3]

Het lichten van de Gerard Callenburgh ten behoeven van de afbouw als ZH 1 Bron: NIMH 2158_012324

De beide schepen werden naar de scheepswerf van Blohm & Voss in Hamburg gebracht om te worden afgebouwd. Het lukte de Duitsers de ZH 1 (1942) in 1942 in dienst te stellen. De ZH 2 (1942) bleek echter dusdanig beschadigd te zijn dat herstel niet lonend was. In 1942 werd besloten het schip te slopen. De ZH 1 werd intensief ingezet tot het schip op 9 juni 1944 verloren ging.^[4][5]

De schepen hadden een lengte van 196,70 meter met een breedte van 10,60 meter. Met een waterverplaatsing van 1.630 ton standaard was de diepgang maximaal 3,52 meter. De Britse type aandrijving van het ontwerp bleef gehandhaafd met twee geschakelde turbines en drie Yarrow boilers waarmee een vermogen van 45.000 shp op de beide schachten werd overgedragen. Ontworpen voor een snelheid van 36 knopen (67 km/u), wist men met de ZH 1 bij proefvaarten 37,5 knopen (69,5 km/u) te behalen. Met een brandstofvoorraad van 520 ton olie kon bij 19 knopen (35 km/u) een afstand van 5.000 km worden afgelegd. De oorspronkelijke vijf stuks (2x2 en 1x1) 120 mm QF Mk 8 geschut werd gehandhaafd maar als luchtafweer werd gekozen voor het Duitse 37 mm SK C/30 geschut (2x2) en 20 mm C/38 geschut (4x1). Ook de twee viervoudige torpedolanceerinrichtingen van 533 mm werden gehandhaafd, evenals de vier dieptebommenwerpers. Op het achterdek konden twee rails voor totaal 24 mijnen worden aangebracht.^[6][7]

Noten

1. Gogin, 2023, pag. 44
2. Gogin, 2023, pag. 44
3. Whitley, 1991, pag. 212-213
4. Gogin, 2023, pag. 44
5. Gröner, 1982, pag. 91
6. Whitley, 1991, pag. 76
7. Gröner, 1982, pag. 91