6dec
Dasselse dwangarbeiders: Herzberg am Harz (5/5)
Het is nu ruim twee jaar geleden dat ik de brieven van Gerard Schampers in handen kreeg. Een student in oorlogstijd, wonend in Helmond en studerend in Tilburg. In 1943 werd hij, met nog 21 andere studenten, tewerkgesteld te Dassel in Duitsland. In Dassel werkten ook een aantal Limburgers, die opgepakt waren tijdens de Kerkrazzia's in oktober 1944. In juni en augustus 2023 bezocht ik Dassel. Nu was het tijd voor een derde bezoek en een nieuwe serie aan artikelen.
Tijdens het onderzoek naar de studenten die in Dassel tewerkgesteld waren, werd al snel duidelijk dat ze niet direct in Dassel terecht zijn gekomen. De reis van Kamp Erika naar Dassel ging via een aantal tussenstations... in letterlijke zin. De langste stop was in Herzberg am Harz. Daar kwamen de studenten op 18 mei 1943, per trein, in Herzberg aan.
Gerard Schampers, een van de studenten, schreef over de reis: “We stapten in de trein en hoorden onderweg dat de technici naar Osterode moesten en de rest verder door naar Herzberg. In Osterode wilden enkele uitstappen maar dat mocht niet. 't Hele stel moest door. Om 7 uur kwamen we in Herzberg am Harz. Daar bleek dat ze pas om 5 uur bericht gekregen hadden dat we zouden komen. We kregen soep te eten, die naar omstandigheden redelijk wel was. We worden behoorlijk behandeld en hebben nog niet gewerkt. De eerste paar dagen zullen we dat ook nog wel niet doen. Wat er verder zal gebeuren weet ik niet er is nog niet veel van te zeggen. Ons adres is voorlopig: Gemeinschaftslager Pleissner (Wiese) Herzberg a. Harz.” [note]TracesOfWar.nl - Gerard Schampers, van student tot dwangarbeider, geraadpleegd op 22-11-2024.[/note]
De 40 studenten werden tewerkgesteld in de Pleissner-fabriek in het zuiden van Herzberg, vlakbij het hoofdstation van het stadje. Herzberg am Harz ligt, zoals de naam al doet vermoeden, in het Harzgebergte in het midden van Duitsland. Het stadje met haar vakwerkhuisjes werd en wordt gedomineerd door het kasteel van Herzberg. Dit kasteel, met haar oorsprong in de 11de eeuw, staat op een berg met uitzicht over de gehele stad. De studenten die uiteindelijk in Dassel terecht kwamen, zaten daar ruim een week.
Na al twee keer in Dassel geweest te zijn, vinden we het tijdens ons derde bezoek ook tijd om Herzberg am Harz te bezoeken, op een uur rijden van Dassel. Deze ochtend rijden we vroeg richting Herzberg. Het is een beetje een druilerige dag, de zon heeft zich nog niet laten zien. Via Osterode rijden we uit het noorden Herzberg binnen, met aan de rechterhand op de berg het indrukwekkende kasteel. We rijden door het stadje naar de Pleissner-fabriek, net iets voorbij het hoofdstation. In deze staalfabriek kwamen de studenten aan. Tegenwoordig is het nog steeds een staalfabriek, maar veel van haar geschiedenis is inmiddels verdwenen. Op 6 april 1945 voerde het Amerikaanse Ninth Air Force een aanval uit op de spoorcomplexen van Gottingen, Northeim en Herzberg.[note]USAAF Worldwide Operations Chronology, geraadpleegd op 22-11-2024.[/note] Pleissner werd ook getroffen en voor 70% vernietigd.[note]Matwijow, K., “Spurensuche” in Herzberg am Harz, 1933-1945, pagina 72.[/note]
We lopen een rondje om het fabrieksterrein. Veel is er helaas niet meer te zien, maar het blijft de plek waar de studenten tewerkgesteld werden en een week verbleven, voordat ze naar Dassel doorgestuurd werden. Zo'n twintig andere studenten bleven hier achter om te werken in de staalfabriek.
Eén van hen was Co Neeteson, hij herinnerde zich: “We werkten van 's ochtends zes tot 's avonds zes, in een staalfabriek. Velen moesten met de handen werken, maar er waren er ook een stuk of zes, die op een bouwbureau terecht kwamen. Daar zat ik gelukkig ook bij.” [note]Herinneringen Co Neeteson.[/note] In Herzberg hadden ze de nodige bewegingsvrijheid. Co: “We mochten vrij rondlopen, we waren immers geen gevangenen. Dus trokken wij er op uit, de berg op. Of naar het café in het dorp, dat aan een klein meertje lag.” [note]Herinneringen Co Neeteson.[/note]
Zo trekken wij ook Herzberg in, de berg op, naar het kasteel. Het staat bij ons bezoek in de steigers, het wordt weer eens gerestaureerd. Na de oorlog was dat ook al nodig omdat het dak er af was geblazen door het ontploffen van de naastgelegen munitiefabriek.[note]TracesOfwar.nl - Nederlandse studenten in een munitiefabriek, geraadpleegd op 22-11-2024.[/note] In het kasteel is een klein museumpje gevestigd. Heel veel over de oorlog is er niet te zien, wel krijgen we er de nodige informatie en contacten voor verder onderzoek.
Wat we ook krijgen, is een tip over het café aan het meertje, de Juessee, midden in Herzberg. Het café zelf bestaat niet meer, maar het huis staat er nog wel en is nu een gewone gezinswoning. Het moet eruitzien als een klein kerkje, met een zwaan op de toren. We rijden naar het meer en parkeren de auto. We besluiten een rondje om het meer te wandelen, om zo het huis vanzelf tegen te komen.
Het is ook niet te missen, het torentje, de zwaan... er hangen zelfs nog een paar oude lampen met bierreclame aan de muur. Dit is overduidelijk het café waar de studenten hun vrije tijd doorbrachten, al veranderde dat wel in de loop van de oorlog. Co: “We gingen daar in onze schaarse vrije uurtjes nogal eens een biertje drinken, dankzij de paar marken die we verdienden, totdat de baas ons een keer, met tranen in zijn ogen, moest weigeren: hij mocht geen buitenlanders meer ontvangen. Voor het raam kwam toen ook een bordje: Verboten für Ausländer.” [note]Herinneringen Co Neeteson.[/note]
Wij lopen verder rond het meer. Nu, op een bewolkte herfstdag ziet het er niet zo mooi uit als in de zomer van 1943 toen de studenten hier aankwamen. Grijzer en bewolkter zou het voor de studenten ook worden naar mate de oorlog vorderde. De paar vrijheden die ze nog hadden, werden steeds verder ingeperkt. Het was hier in Herzberg, dat deze studenten hun bevrijding meemaakten, waarna de lange toch naar huis begon.
Het blijft elke keer bijzonder om de locaties te bezoeken waar de studenten tachtig jaar geleden werkten, sliepen en leefden. Wij rijden met de opgedane indrukken, de foto's en alle informatie weer terug naar Dassel, met onze gedachten in de grijze wolken.
Lees ook de andere delen in deze serie:
- Dasselse dwangarbeiders: Herfst (1/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Terug naar school (2/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Bioscoop Klenke (3/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Frau Kolle (4/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Herzberg am Harz (5/5)
5dec
In de oorlogswinter leerde Roosje (91) van Canadese soldaten iets waar ze haar leven lang plezier
BRABANT BEVRIJDHAAREN - De oorlog was voor Roosje Lampe-Cordang een tijd waarin ze met onderduikers, de arrestatie van haar vader en verraad te maken kreeg. Zonder die tijd als een nare periode te ervaren. Tijdens de oorlog werd de kiem gelegd voor een levenslange liefhebberij.
5dec
Vliegtuigbom tijdens werkzaamheden aangetroffen in Rhenen
Rhenen - In Rhenen is gisteren een vliegtuigbom uit de Tweede Wereldoorlog aangetroffen.
2dec
Open dag Nationaal Monument Kamp Vught
Op zondag 8 december openen Nationaal Monument Kamp Vught, Nationaal Monument Oranjehotel (Scheveningen), Nationaal Monument Kamp Amersfoort (Leusden), Herinneringscentrum Kamp Westerbork (Hooghalen) en het Indisch Herinneringscentrum (Den Haag) gratis hun deuren. Maak kennis met de indrukwekkende verhalen die op deze plekken worden verteld.
1dec
Het Dassels bankje
Het was vorig jaar zomer, dat ik daar zat. Op een bankje, kijkend naar de kerk. Een bankje tussen twee enorme, wuivende, bomen. Het kan niet anders zijn dan dat deze bomen er tachtig jaar geleden al stonden. Vandaag is het 4 december 2024, precies 80 jaar na het overlijden van Janus Brekelmans op 4 december 1944.
Janus, voor zijn familie Adri, werd in 1915 in Hilvarenbeek geboren. Hij ging studeren aan de Katholieke Hogeschool in Tilburg. In de oorlog weigerde hij, net als velen, de loyaliteitsverklaring van de Duitsers te tekenen. Hierdoor werd hij in Duitsland tewerkgesteld. Met 21 andere studenten kwam hij in Dassel terecht. Gerard Schampers, een van zijn medestudenten, schreef over de weg naar Dassel: We gingen nog lang niet naar onze begrafenis. Hoe mis kon hij het hebben...
1dec
Verwacht: ’40-’45 Toen & Nu #199
Het decembernummer van ’40-’45 Toen & Nu, een uitgave van S.I. Publicaties, staat op het punt van verschijnen. De abonnees kunnen het tijdschrift elk moment verwachten en vanaf 6 december ligt het ook in de boekhandel en kiosk.
1dec
TracesOfWar.nl publiceert quiz #65
Wij hebben een nieuwe quiz geplaatst op TracesOfWar.nl. Test uw kennis van de Tweede Wereldoorlog in quiz nummer 65! Er staan 20 vragen (en een mooie prijs voor de winnaar) op u te wachten. De antwoorden zijn via internet te vinden. U kunt deelnemen aan deze quiz tot en met 1 april 2025. Veel succes!
30nov
Bergingsdienst vindt stoffelijke resten in wrak Spitfire
Een ‘joint’ bergingsteam van Defensie heeft een kleine hoeveelheid stoffelijke resten aangetroffen bij de berging van een Britse Spitfire uit de Tweede Wereldoorlog.
30nov
Werkpaard van Luftwaffe duikt op in Middellandse Zee
italiaanse duikers hebben voor de kust van Sicilië het wrak gevonden van de belangrijke Duitse bommenwerper Junkers Ju 88
29nov
Dasselse dwangarbeiders: Frau Kolle (4/5)
Het is nu ruim twee jaar geleden dat ik de brieven van Gerard Schampers in handen kreeg. Een student in oorlogstijd, wonend in Helmond en studerend in Tilburg. In 1943 werd hij, met nog 21 andere studenten, tewerkgesteld te Dassel in Duitsland. In Dassel werkten ook een aantal Limburgers, die opgepakt waren tijdens de Kerkrazzia's in oktober 1944. In juni en augustus 2023 bezocht ik Dassel. Nu was het tijd voor een derde bezoek en een nieuwe serie aan artikelen.
Toen de studenten eind mei 1943 in Dassel aankwamen, arriveerden ze in een klein plattelandsdorpje. De helft van de studenten was katholiek, waardoor ze al snel aansluiting vonden bij de kleine katholieke gemeenschap in Dassel.
Niet alleen met pastor Bode van de kerk, maar ook met zijn huishoudster, mevrouw Schade. Zij werd door de studenten juffrouw Jammer genoemd, om meeluisterende Duitsers niet wijzer te maken. Een andere was mevrouw Schoorsteen, ofwel, Frau Kolle. Zij kwam uit een familie van dakdekkers.
Wij brengen een bezoek aan de nu 86-jarige dochter van Frau Kolle, Roswitha, die nog altijd in Dassel woont. Haar 92-jarige levenspartner is ook aanwezig. Hij woont ook al zijn hele leven in Dassel en heeft zelfs vlak na de oorlog nog in de Ruwowerk-fabriek gewerkt.
Roswitha weet zich nog goed te herinneren dat Frans Linders na de oorlog nog contact hield met de familie. In 1950 keerde hij voor het eerst weer terug in Dassel. Hij sliep in de keuken op een bankje, met daaronder zijn koffer, gevuld met chocolade voor haar en haar broer.
Frans trouwde in 1954 met zijn Ine en drie jaar later gingen ze met z'n tweeën naar Dassel. Ook daarna bleef het contact. Elk jaar werden er nog kerstkaarten heen en weer gestuurd.
Roswitha woont nu weer in het huis van haar ouders. Het huis waar de studenten binnen kwamen voor koffie en koeken... en soms wat schnaps. Ze gingen dan deels door de voordeur en deels door de achterdeur, om maar geen argwaan te wekken. Het geeft een apart gevoel in dezelfde ruimte te zitten, als de studenten ruim 80 jaar geleden verbleven. Ook wij zitten aan de koffie, zonder schnaps dit keer.
Lees ook de andere delen in deze serie:
- Dasselse dwangarbeiders: Herfst (1/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Terug naar school (2/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Bioscoop Klenke (3/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Frau Kolle (4/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Herzberg am Harz (5/5)
28nov
Israëlische beul van Adolf Eichmann overleden
In Israël is Shalom Nagar overleden, de man die in 1962 de executie uitvoerde van nazi-kopstuk Adolf Eichmann. Dat melden Israëlische media. De in Jemen geboren gevangenisbewaker was 86 jaar. Eichmann was door een Israëlische rechter ter dood veroordeeld vanwege zijn rol bij de massamoord op onder meer 6 miljoen Joden, Roma en Sinti tijdens de Tweede Wereldoorlog.
24nov
Spanning stijgt bij nabestaanden nu oorlogsarchief binnenkort openbaar wordt
Voor nabestaanden van collaborateurs, maar ook van oorlogsslachtoffers stijgt de spanning in aanloop naar 1 januari 2025. Vanaf die dag is het grootste oorlogsarchief van Nederland, het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, te raadplegen via internet, dus gewoon vanaf de eigen computer.
24nov
Kanon uit tijd van Napoleon gevonden bij graafwerken Scheldetunnel
Tijdens baggerwerken voor de nieuwe Scheldetunnel in Antwerpen, is in het slib een kanon gevonden uit de tijd van Napoleon. Het wordt nu verder onderzocht en gereinigd. Daarna is het de bedoeling om het in openlucht tentoon te stellen op een plekje in de stad dat een link heeft met Napoleon.
24nov
Grote vliegtuigbom opgegraven in drukke straat Koksijde
In de drukke Zeelaan in Sint-Idesbald bij Koksijde werd bij werken even voor 16 uur een grote vliegtuigbom gevonden. De buurtbewoners werden geëvacueerd, maar mogen intussen terugkeren. De bom werd verplaatst naar een veilige plaats en zal daar tot ontploffing gebracht worden.
24nov
Ondergrondse bunkers uit Koude Oorlog blootgelegd op Vrijdagmarkt in Antwerpen
In Antwerpen zijn 2 ondergrondse bunkers blootgelegd bij graafwerken aan de Vrijdagmarkt. Ze dateren uit de Koude Oorlog en moesten dienen als schuilplaats bij nucleaire rampen of bombardementen. De bunkers worden de komende weken ontmanteld want op het plein komen bomen die de ondergrond nodig hebben om te kunnen groeien.
24nov
Onderwijs en indoctrinatie in Hitlers Duitsland
In zijn nieuwe boek ‘Van kinderwieg tot soldatengraf’ beschrijft Kevin Prenger, die ook geregeld op Historiek en TracesOfWar publiceert, hoe kinderen en jongeren vanaf hun vroege kinderjaren werden beïnvloed door nazi-propaganda. Dit begon vaak met relatief onschuldig ogende activiteiten in de Hitlerjugend, maar mondde later geregeld uit tot actieve deelname aan de oorlog. Jongeren werden vanaf jonge leeftijd voorbereid om soldaat te worden, zowel mentaal als fysiek, en velen van hen vochten uiteindelijk aan het front of in de Volkssturm. Online geschiedenismagazine Historiek stelde Prenger enkele vragen over zijn boek.
23nov
2700 bloembollen eren verzetsheld 'Dr. Max' op Maliebaan
Utrecht - 2700 gele narcissen zullen in het voorjaar 'Dr. Max' spellen op de Maliebaan in Utrecht.
22nov
Harde klappen en keien door de ruiten: Willem II-NAC was 1943 een oorlog in een oorlog
TILBURG - Talloze wedstrijden van Willem II heeft Peter Année (91) gezien. Zondag is hij bij Willem II-NAC weer van de partij. Zijn allereerste derby staat hem nog voor de geest. 17 januari 1943 werd er een oorlog in een oorlog uitgevochten.
22nov
Dasselse dwangarbeiders: Bioscoop Klenke (3/5)
Het is nu ruim twee jaar geleden dat ik de brieven van Gerard Schampers in handen kreeg. Een student in oorlogstijd, wonend in Helmond en studerend in Tilburg. In 1943 werd hij, met nog 21 andere studenten, tewerkgesteld te Dassel in Duitsland. In Dassel werkten ook een aantal Limburgers, die opgepakt waren tijdens de Kerkrazzia's in oktober 1944. In juni en augustus 2023 bezocht ik Dassel. Nu was het tijd voor een derde bezoek en een nieuwe serie aan artikelen.
Met een klein woordje op een hele grote handgetekende kaart van Dassel staat aangegeven: “Bioscoop!”. De kaart werd getekend door Frans Linders, een van de studenten in Dassel. Blijkbaar zat er bij café Klenke een bioscoop.
Heel af en toe schreven de studenten over een bioscoop in Dassel. Gerard Schampers schreef in een van zijn eerste brieven naar huis: “Vanmiddag ben ik naar de bioscoop geweest. Er komt hier om de vier weken een film. Het was zowat de slechtste film in de slechtste bioscoop die [ik] ooit gezien heb. In het vervolg gaan we naar Einbeck.” [note]Brief Gerard Schampers, 06-06-1943.[/note] Echter, we hadden enkel de kaart om de locatie te bepalen. Verder was er geen spoor van een bioscoop bij Klenke te vinden.
Café Klenke bestaat nog steeds in Dassel. Nu is het alleen een hotel, nog steeds in bezit van dezelfde familie Klenke. Aangekomen in Dassel bellen we aan, een van de medewerkers doet open en we vragen haar of ze kan bevestigen dat er ooit een bioscoop in het pand gezeten heeft. Ze denkt van niet, er was wel een grote zaal, maar die zou nooit gebruikt zijn als bioscoop. De bioscoop in Dassel zat in een groot pand aan de Erholungsheimstraße 15, even ten westen van het hotel.
Ze loopt met ons mee naar de beheerders van het locale museum in Dassel. Ook zij weten niks van een bioscoop bij Klenke en verwijzen naar dezelfde plek als de hotelmedewerkster. Zou Frans Linders het dan verkeerd getekend hebben?
De volgende dag gaan we op bezoek bij de dochter van Frau Kolle. Ze heeft haar 92-jarige levenspartner ook uitgenodigd. Hij heeft zijn hele leven in Dassel gewoond en zelfs na de oorlog als tiener bij de Ruwowerk-fabriek gewerkt. Hij weet zich nog wel het een en ander van oud-Dassel te herinneren.
We vragen waar in de oorlog de bioscoop in Dassel was en er komt direct én zonder twijfel een antwoord: “Bij Klenke, op de hoek. Het gebouw staat er nog steeds.” De kaart klopt toch! Het zijn de kleine feitjes, maar het is toch fijn als ze bevestigd worden.
Lees ook de andere delen in deze serie:
- Dasselse dwangarbeiders: Herfst (1/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Terug naar school (2/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Bioscoop Klenke (3/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Frau Kolle (4/5)
- Dasselse dwangarbeiders: Herzberg am Harz (5/5)
22nov
Lichamen Armeens bataljon geïdentificeerd op Sovjet Ereveld Leusden
Op het Sovjet Ereveld in Leusden zijn de lichamen van drie leden van een Armeens Wehrmacht-bataljon geïdentificeerd die in 1944 in Nederland door de Duitsers zijn geëxecuteerd.
22nov
Toch niet vernietigd: 500.000 ‘spookmunten’ gevonden in Japan
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog produceerde Japan miljoenen keramische munten. Ze werden echter nooit gebruikt en experts waren ervan overtuigd dat het merendeel was vernietigd – tot nu.
22nov
'Nazi-oma' Ursula Haverbeck (96) overleden
In Duitsland is de prominente rechtsextremist Ursula Haverbeck op 96-jarige leeftijd overleden. Ze kwam bekend te staan als 'nazi-oma' omdat ze op hoge leeftijd nog regelmatig werd gestraft voor het ontkennen van de Holocaust, wat verboden is in Duitsland.
22nov
Stephanie stuit per toeval op inktzwart familiegeheim, met haar boek doorbreekt ze de stilte en het
DEN BOSCH / AMSTERDAM - Door stom toeval stuitte de Bossche schrijfster Stephanie Biesheuvel op een inktzwart familiegeheim. Ze ging op onderzoek uit en trok daarmee een beerput open. De giftige familietraditie van zwijgen zorgde drie generaties lang voor een diep trauma. Met haar boek doorbreekt ze de stilte én het trauma.
![[video] Nieuwe documentaire uitgebracht over De Slag om de Grebbeberg](https://www.tracesofwar.com/upload/4474161002163308.jpg)
Op zoek naar objectieve informatie of actualiteiten over WOII? Wil je je eigen battlefieldtour maken naar de locaties van oorlogen uit het verleden? Of ben je geïnteresseerd in oorlogsonderscheidingen en hun ontvangers? TracesOfWar.nl vertelt u meer!
© STIWOT, 1999-2025. Alle rechten voorbehouden. Privacyverklaring, cookies, disclaimer en copyright