Helmondse oorlogsslachtoffers: Sjef Scheepers

Het begon allemaal vorig jaar met het uitzoeken van de Helmondse oorlogsslachtoffers. Na een aantal maanden kunnen we Johanna van der Zwaan en Willem Wijnen als Helmondse oorlogsslachtoffers aanmerken. Door de nodige media-aandacht kwamen er ook veel reacties van buitenaf. Vooral die reacties maken het lastig om uit te zoeken; het zijn namelijk namen die bij de projectgroep twintig jaar geleden niet bekend waren. Dat betekent eigenlijk ook dat het RHCe, als opvolger van het Helmonds Archief, er weinig informatie over heeft. Er volgde dan ook een bezoek aan het oorlogsarchief van het Rode Kruis in Den Haag om de nodige informatie boven water te krijgen.



We kregen van Mieke van Lierop-Vogels de naam van de eerste man van haar moeder door. Het betrof Sjef Scheepers. Sjef heet voluit Judocus Franciscus Scheepers. Hij was geboren op 19 april 1909 in Helmond. Door de aangeleverde informatie van de familie was al snel duidelijk dat hij was overleden in concentratiekamp Flossenbürg nadat hij tewerkgesteld was bij de Kruppfabrieken in Essen. Er waren wel enkele documenten beschikbaar maar niet voldoende om het hele verhaal te vertellen. Ook nu is nog niet alles duidelijk over de oorlogsjaren van Sjef Scheepers, maar wel voldoende over zijn overlijden om hem voor het monument te kunnen aandragen.


Het personeelsbestand van Krupp, Rode Kruis - oorlogsarchief.

Sjef Scheepers woonde in de Houtsteeg 11 in Helmond. De Houtsteeg was een zijstraat van de Waardstraat. Hier stonden arbeiderswoningen van het latere Nedschroef. De huisjes zijn eind jaren '60 gesloopt. Nu ligt er een parkeerterrein van een grote supermarkt. In juni 1942 werd Scheepers gedwongen tewerkgesteld in Duitsland bij de Kruppfabrieken in Essen. Het personeelsbestand van Krupp geeft aan dat hij op 30 juni 1942 'in dienst' trad. Uitgeschreven werd hij op 15 september 1944 onder vermelding van 'inhaftierung'. Hij werd dus opgepakt en gevangen gezet. Op 21 september kwam hij aan in concentratiekamp Flossenbürg, waarna hij op 11 november 1944 werd overgeplaatst naar het buitenkamp Lengenfeld. Hier overleed hij op 19 december 1944 aan een nierontsteking. Dat is in ieder geval wat op de overlijdensakte van het kamp staat. Zijn kampkaart geeft echter 27 december aan als overlijdensdatum, wat later ook overgenomen is in het overlijdensregister van de gemeente Helmond.



Kampkaart en overlijdensakte, Rode Kruis - oorlogsarchief.

Sjef Scheepers was echter niet de hele tijd in Duitsland. In april 1944 was hij even terug in Helmond. Hij was teruggekeerd om te trouwen. Dit klinkt wat tegenstrijdig met gedwongen tewerkstelling in Duitsland, maar was niet geheel ongebruikelijk. Hij trouwde op 17 april 1944 met Maria Johanna van Bree. Drie dagen later, op 20 april 1944, vertrok hij alweer richting Duitsland. Zijn vrouw ontving op 18 augustus zijn laatste brief. Daarna bleef het stil en werd hij als vermist opgegeven. Er begint dan ook een lange zoektocht naar zijn lot.

Al op 11 juli 1945 wordt er door het Militair Gezag een verzoek gedaan aan het Rode Kruis om meer informatie over Sjef Scheepers. Het zal echter ruim een jaar duren voordat er echt schot in de zaak komt.

Op 11 september 1946 wordt er namens zijn vrouw door de burgemeester van Mierlo, waar zij woont, een brief gestuurd naar het National Tracing Bureau van het Nederlandse Rode Kruis: "Naar aanleiding van uwe j.l. circulaire heb ik de eer U te berichten dat in de gemeente Mierlo nog een persoon wordt vermist, waarvan ik de opsporing zeer op prijs zal stellen [...] In verband met het niet terugkeeren van Scheepers wenscht voornoemde Ma.Ja. van Bree een nieuw huwelijk aan te gaan; waarom ik U beleeefd verzoek, zoo mogelijk met spoed, opsporing of inlichtingen omtrent meergenoemde persoon te bekomen." Op 20 september 1946 stuurt het Rode Kruis het verzoek door naar de Britse Zone in Duitsland. Op 17 oktober belt de gemeente Mierlo op om te vragen of er al meer duidelijkheid is. Op 14 november gaat er vanuit het Rode Kruis nog een brief naar de gemeente: "Daar aan de opsporing in het buitenland groote moeilijkheden verbonden zijn, zal hiermee zeker eenige tijd heengaan." Rond die tijd wordt er vanuit gegaan dat Scheepers in de oorlog naar Mauthausen is gestuurd.

Op 9 januari 1947 krijgt zijn vrouw dan ook bericht dat een overlijdensakte is op te vragen. Het onderzoek gaat dan nog verder en hij staat nog steeds bekend als vermist. Zijn naam wordt op de Duitse radio omgeroepen om zo meer informatie te verkrijgen. Op 20 juni 1947 komt er een lijst van gestorven Nederlanders in het concentratiekamp Flossenbürg binnen bij het Rode Kruis. Daarop staat Scheepers vermeld met als overlijdensdatum 27 december 1944. Waarschijnlijk wordt dit niet meteen opgemerkt, de zoektocht richt zich namelijk op dat moment nog op Mauthausen.

Op 8 augustus wordt mevrouw Van Bree nog gehoord over haar man. Zij verklaart: "Mijn man was verplicht te werk gesteld in de Krupp-fabrieken te Essen. Hij vertrok op 20 april 1944, 3 dagen na de voltrekking van ons burgerlijk huwelijk. De laatste brief ontving ik op 18 augustus 1944. Volgens schriftelijke mededelingen van A. Hoogeveen [...] werd hij op 11-11-44 tezamen met vermiste door de Gestapo gearresteerd en overgebracht naar Kuwepost 30, Temissestrasse te Essen. Totaal werden +/- 40 Nederlanders gearresteerd waarvan na 2 à 3 dagen ongeveer de helft werd vrijgelaten. Onder de vrijgelaten bevond zich vermiste niet. Nadere gegevens kon Hoogeveen niet verstrekken. Op 7-11-46 werd op enquiry sheet v/h C.T.B. UNRRA mededegedeeld dat vermiste vermoedelijk naar Mauthausen vervoerd was."


Kennisgeving van overlijden door het Rode Kruis, Rode Kruis - oorlogsarchief.

Op 25 augustus 1947 wordt duidelijk dat Scheepers in Flossenbürg is omgekomen. Twee dagen later stuurt het Rode Kruis zijn vrouw dan ook het definitieve bericht: "Tot mijn leedwezen rust op mij de plicht U mede te deelen, zij het wellicht ten overvloede, dat bij mijn Bureau via de officiële Kampadministratie van het concentratiekamp te Flossenburg het officieele overlijdensbericht is binnengekomen van Judocus Franciscus Scheepers." Vervolgens duurt het nog tot 1948 alvorens de juiste overlijdensaktes ook daadwerkelijk allemaal afgehandeld zijn. Ook deze moeten namelijk eerst in Duitsland worden afgegeven alvorens ze in de Nederlandse bevolkingsregisters kunnen worden bijgeschreven.

Marie van Bree kan dan op 15 mei 1948 trouwen met Harrie Vogels.

Al deze informatie komt direct uit het oorlogsarchief van het Rode Kruis in Den Haag. Zonder hun medewerking hadden wij dit niet kunnen schrijven. Daarnaast leverde ook het RHCe in Eindhoven weer de benodigde geboorte- en overlijdensaktes waarmee elk onderzoek naar een oorlogsslachtoffer begint. Uiteraard willen wij als laatste de familie Van Lierop-Vogels bedanken; ook zij hadden al een aantal documenten verzameld.

Heeft u meer informatie over Sjef Wijnen of over de andere Helmondse oorlogsslachtoffers? Neem dan contact met ons op via het formulier of helmond@tracesofwar.com.