Dasselse dwangarbeiders: De Sint Michael Kerk (16/21)

Nederlandse dwangarbeiders in Dassel

Ongeveer een jaar geleden, kreeg ik de brieven van Gerard Schampers in handen. Een student in oorlogstijd, wonend in Helmond en studerend in Tilburg. In 1943 werd hij, met nog 21 andere studenten, tewerkgesteld te Dassel in Duitsland. In Dassel werkten ook een aantal Limburgers, die opgepakt waren tijdens de Kerkrazzia's in oktober 1944. In juni 2023 bezocht ik Dassel voor het eerst. Nu was het tijd voor een tweede bezoek en een tweede serie aan artikelen.

Het bankje bij de twee bomen.

Het was gelukt om een afspraak te maken om de kerk in Dassel te bekijken. De katholieke kerk van Dassel was voor de studenten een plek om op zondag samen te komen. De meesten kwamen uit zuid-Nederland en waren katholiek, dit in tegenstelling tot Dassel, waar de katholieken juist in de minderheid waren. Ik heb om 15:00 uur afgesproken maar ben al wat eerder bij de kerk.

Ik zit op een bankje op het kerkhof, met uitzicht op de kerk, naast mij twee enorme bomen. Die moeten er in de oorlog ook gestaan hebben. Mijn gedachten gaan weer terug naar toen. Hoe de studenten hier kwamen, in het koor en achter het orgel belandden. Het werk was nog niet eens zo zwaar, de bevolking was aardig en het regime viel nog best mee. Het kon allemaal erger en dat zou het ook snel worden.

Elke zondag gingen de jongens terug naar de kerk, terug naar de veilige haven die deze bood. Ze werden goed ontvangen door priester Bode, hij nodigde de studenten soms zelfs thuis uit voor koffie en cake.

Ik zit nog steeds op mijn bankje, kijkend naar de kerk. Ik word aangesproken door een wat oudere vrouw die vraagt waar ik foto's van kom maken. Mijn fototoestel ligt nog onaangeroerd naast me op het bankje. Met een beetje Duits en Engels kan ik haar uitleggen dat ik een afspraak heb om de kerk te bekijken. Ze geeft aan zelf een sleutel te hebben en opent de kerk voor me.

Ik stap de drempel over, de kerk in. Verhalen vliegen aan alle kanten door m'n hoofd, de dame vraagt of het wel gaat. Nou, eigenlijk niet, maar ja hoe leg je dat uit? Ze merkt dat er meer is dan ze van mij begrijpt en probeert haar zoon te bereiken om te vertalen. Helaas neemt hij niet op.

Gelukkig arriveert mijn afspraak. Het is een 80-jarige man die gelukkig redelijk Engels spreekt. Hij kijkt lichtelijk verbaasd dat ik al binnen sta, maar kent gelukkig de behulpzame vrouw. Ik word netjes overgedragen.

Daar sta ik dan, midden in de kerk. Ondanks dat hij aan alle kanten gerestaureerd en verbouwd is, is het nog steeds dezelfde kerk… met bovenal, hetzelfde orgel. Het orgel waar de studenten op speelden en bij zongen. Ik mag het zelf ook proberen; maar om een of andere reden voelt dat ongepast.

Ik sta op het balkon bij het orgel en kijk naar het altaar. De plek waar de studenten stonden. Het kippenvel staat me op de armen. We lopen weer naar beneden en door naar buiten. De man vertelt over priester Bode, die hij ook nog gekend heeft. Het was volgens hem een heel aardige man. Zijn graf zou nog op het kerkhof moeten liggen, maar blijkt helaas geruimd. De tijd gaat door.

We nemen afscheid en ik ga weer terug naar mijn bankje. Alleen op het kerkhof, kijkend naar de kerk. Geen idee hoe lang ik er gezeten heb, denkend aan toen…